Mavzu: Husnixat darslarini tashkil etish

Mavzu: Kichik yarim aval shaklli harflarni yozishga o`tkazish.
Har bir harfning shaklini ongli ravishda egallash (ayniqsa 1 va 2 sinflarda) juda muhimdir. Bu davrda o'quvchilarda harflarni ko'rib, eslab qolish va chiroyli yozish qobiliyatlari tarqib topadi, harflarning shaklini ongli ravishda egallash uchun quyidagilar talab qilinadi: Namuna tarzida husnixat kitobida berilgan kichik sh harfining yozilish jarayonini eslatib o'tamiz. Kichik sh harfi uchta tagi ilmoqli kichik tayoqcha shaklidagi elementdan iborat bo'lib, har bir element bir xil qiyalikda yozilishi lozim. Bu yerdagi bog'lovchi elementlar ham asosiy elementga nisbatan bir oz qiyaroq bo'ladi. O'qituvchi doskada shunday elementlar ishtirok etgan kichik i, sh, n harflarini yozib ko'rsatadi. O'quvchilar esa daftarlarida har bir harfni bir qatorda yozib mashq qiladilar. O'qituvchi sinfni aylanib chiqib, o'quvchilarning yozuvlarini kuzatib boradi va o'quvchilarning qanday xatolarga yo'l qo'yganliklarini hisobga oladi. Shudan so'ng o'qituvchi bir necha o'quvchi yo'l qo'ygan tipik xatolarni doskaga yozib ko'rsatadi va bolalardan uning asosiy kamchiligi nimalar ekanligini so'raydi. O'quvchilar o'z xato va kamchiliklarini faqat doskada emas, o'z yozuvlarida ham sezishlari muhimdir. Ba'zi bir o'quvchilar o'z xatolarini sezmaydilar, shuning uchun o'quvchilarga o'zaro bir-birlarining daftarlarini tekshirtirish ham yaxshi natija beradi. Ayrim o'quvchilarga esa o'qituvchining o'zi daftarda yozib ko'rsatishi lozim. Bunday o'quvchilar o'qituvchining qo'l harakatiga qarab turib o'z xatolarini tuzatishlari mumkin. Ba'zi xollarda o'qituvchi harflarning shakli haqidagi tasawurni kengaytirish uchun ruchkani xavoda mashq qildirib ko'rsatishi ham mumkin. O'quvchilar chap qo'llarini parta ustiga qo'yib, o'ng qvllari bilan ruchkaniyuqoriga ko'targan holda, o'qituvchining doskadagi harakatini havoda bajaradilar. Yaxshi yozgan o'quvchilarni rag'batlantirib, ularning daftarlarini sinfda namoyish etib ko'rsatish lozim. Ammo xunuk yozgan ba'zi o'quvchilarni esa butun sinf oldida uyaltirmaslik xato va kamchiliklarini o'ziga mustaqil tushuntirish kerak. Birinchi sinfda alifbe davri tugagandan so'ng ham ayrim o'quvchilar ba'zi harflarning yozma shaklini unutib qo'yadilar. Shuning uchun husnixat darslarida ayrim kichik bF v, d, rF u, ur j, qF s, f, sr x kabi murakkab harflarni yozdirib mashq qildirish lozim. Harf elementlarini va yozuv jarayonini tahlil qilish. Dastlab harf elementlarini tahlil qilishda alfavitdagi yozma shakldagi harf laming xususiyatlari hisobga olinar edi. Bu narsa alfavitdagi barcha kichik va bosh harflarni majburiy ravishda elementlarga ajratib yozishni talab etar edi. Endilikda esa bu qoida eskirib, o'rniga iloji boricha qo'l harakatini uzmasdan bog'lab yozish umumiy qoidaga aylandi. Harflarni bir butun shaklda qo'l harakatini uzmay yozishga o'tilgan taqdirda ham o'qitishning boshlang'ich davrlarida, bolalarga tushunarli bayon etish uchun, o'qituvchi bir harfning nechta elementdan tuzilganligini va ularning nomini yaxshi bilishi lozim. Kichik xarflar elementi Yuqorida ko'rsatib o'tilgan elementlardan o'qituvchi faqat harf laming shaklini tahlil qilib yozdirish vaqtida foydalanishi mumkin. Ammo harflarning elementlarini surunkali ravishda yozdirib mashq qildirish mumkin emas. Harflarni elementlarga bo'lib tahlil qilishda, dastlab asosiy elementlar yozilishi hamda bog'lovchi qo'shimcha elementlar ham eslatib o'tilishi lozim. Ko'pchilik harflarning asosiy elementlari esa, aksincha, pastdan yuqoriga qarab yurgizish uchun moslashtirilgan. Bunday elementlarni bog'lovchi chiziqlar nisbatan mumkin. Ammo yozuv mashqlarini bajarishda asosiy va yordamchi elementlar qo'l harakatini uzmasdan bog'lab yoziladi. Harf elementlarini bog'lab yozish vaqtida o'quvchilarga ruchkani yuqoridan pastka yurgizish zarurligini eslatib turish lozim. Harflarning asosiy elementlarini mashq qildirishni alifbedan keyingi davrda ham davom ettirish mumkin. Buning uchun o'qituvchi quyidagiga o'xshash mashqlarni o'tkazishi lozim: Harflar bilan yordamchi chiziqlarni yonma-yon mashq qildirish o'quvchilarga harflarning qiyaligini to'g'ri saqlab yozishga yordam beradi. Harf elementlarining o'xshashligiga, yozish jihatdan sodda va murakkabligiga qarab, alfavitdagi barcha harflarni gruppalarga ajratib yozishga o'rgatish maqsadga muvofiqdir. Harflarni bunday gruppalarga bo'lib yozdirishni genetik usul deb ataladi. Genetik usuldan foydalanish, asosan 2-sinfdan boshlab amalga oshiriladi. Bu usulda harflar bilan bir qatorda raqamlarni gruppalarga ajratib yozish tavsiya etiladi. Kichik harflar gruppasi: 1. Birinchi gruppa: i, sh, p, t, r, u, g. 2. Ikkinchi gruppa: i, u, 1, m, s, n, g'.