Mavzu: Ijtimoiy jarayonlar va aholi turmush darajasining o’sishini prognozlash

Bozor munosabatlari sharoitida aholi turmush darajasini o‘rganishda eng avvalo aholining ish bilan bandligini ta’minlash muhim masalalardan biri hisoblanadi. Chunki ishsizlik muammosining mavjudligi bozor iqdisodiyotining ajralmas xususiyatidir. Shunday ekan, ishsizlik muammosini o‘rganishdan asosiy maqsad - aholining ish bilan bandligini oshirish orqali mamlakatda ishlab chiqarishni kengaytirish va aholi turmush darajasini yanada yaxshilashga aloqador tadbirlar ishlab chiqishdan iborat. Bu ko‘rsatkchilar qiymat - pul ko‘rsatkichlari bo‘lib, aholining hayotiy ehtiyojlarini qondirish me’yorini aks ettiradi. Aholi jon boshiga yaratilgan YaSD iqtisodiy taraqqiyotni va aholi turmush darajasini ifodalaydi:

• Ktd=SMD/A

• Aholi turmush darajasining o‘sishi uchun SMD1 ning o‘sish sur’ati: aholining o‘sish sur’atidan tezroq bo‘lishi lozim. Buni aniqlash uchun turmush darajasi indeksini hisoblash kerak:
• JATD = Ktd1 –Ktd0
• JATD - aholi turmush darajasi indeksi;

Aholi turmush darajasini o‘rganishda quyidagi vazifalar turadi:

• shahar va qishloq aholisi turmush darajasini qiyosiy tahlil qilish va shu asosida shahar va qishloq o‘rtasidagi muhim tafovutlarni o‘rganishni dinamik ko‘rsatkichlarda aniqlash;
• aholi daromadlari va xarajatlari tarkibini, ularni xarakterlovchi ko‘rsatkichlarni mohiyati va dinamikasini o‘rganish;
• aholi daromadi va iste’molidagi differensiatsiyani o‘rganish, shu tafovutni qisqartirish yo‘llarini va unga ijtimoiy-iqtisodiy omillar ta’sirini aniqlash.

Aholi turmush darajasini oshirishda iqtisodiy integratsiyaning ahamiyati katta. Birlashgan Millatlar Tashkilotining ming yillik deklaratsiyasida aholi turmush darajasini oshirishning asosiy vazifalariga quyidagilar kiritilgan:

• Ochlik va o‘ta kambag‘allikni bartaraf etish;
• Hammaning boshlang‘ich ta’lim olishiga erishish;
• Bolalar o‘limini kamaytirish;
• Onalik muhofazasini kuchaytirish;
• Erkaklar va ayollar tengligi, ayollar huquq va erkinliklarini kengaytirish;
• SPID va boshqa xavfli kasalliklarga qarshi kurash;
• Ekologik barqarorlikni ta’minlash