Mavzu: ilmiy tadqiqotlarning asosiy turlari va bajarilish bosqichlari

Fan metodologiyasi va epistemologiyasi ilmiy bilish va il­miy ijodni, ya`ni ilmiy tadqiqot faoliyatini o`rganadi. Har qanday ilmiy yutuq yoki kashfiyot nafaqat muayyan predmet maz muniga, balki metodologik jihatga ham egadir, zero, u fanda ilgari olingan axborotni tankvdiy qayta ko`rish, fanning tu shunchalar apparati va tadqiqot negizini muttasil yangilash (yangi metodlar, usullar va yondashuvlar bu yangi apparatura, yangi institutlar va laboratoriyalar) bilan bog`liqdir.
Shunday qilib, fanning o`ziga nisbatan metodologiya va epistemolo­giya fanning o`zini o`zi bilish va o`zini o`zi anglash shakllaridan biridir. Ilmiy ijod metodologiyasi olim shaxsining yangi bi­lim olish va uni amalda ko`llash sohxasidagi ijodiy salohiyati ni ochib beradi va analizdan o`tkazadi.
Sub`ektning ob`ektga faol munosabati sifatidagi bilish­ning eng umumiy jixatlarini analizdan o`tkazuvchi gnoseolo giyadan farkli o`laroq, metodologiya bilishning bu jixatlari va tomonlari bilish bilan bog`liq muayyan vaziyatlarda va bi­lishning soxalarida, ma`lum ijtimoiy iktisodiy, texnikaviy texnologik va tarixiy sharoitlarda qanday o`z ifodasini to pishiga e`tiborni karatadi. Hozirgi zamon fan metodologiyasi ilmiy faoliyatning ma`nosini, uning ijod, amaliyot, ijti moiy borliqning ma`naviyat soxasi, kengroq aytganda, butun madaniyat bilan aloxasini aniklaydi. Shundan so`ng metodolo­giya ilmiy tadqiqotlarni takomillashtirish, ratsionalizatsiya qilish, maqbullashtirish va samaradorligini oshirish muammolarini o`rganadi.
Ilmiy tadqiqot bosqichlarini tavsiflash va analizdan o`tkazish, hozirgi zamon kompyuterlashtirilgan fanining tilini analizdan o`tkazish, ilmiy tadqiqotning alohida tartibi va usullarini qo`llash mumkin bo`lgan sohalarni aniqlash ham ilmiy bilish metodologiyasining vakolatlari jumlasiga kiradi.
Fan bu o`sib boruvchi bilim tizimi bo`lib, quyidagi komponentlarni o`z ichiga oladi: ilmiy faktlar, maxsus ilmiy tushunchalar, atamalar va sxemalar, g`oyalar, gipotezalar va nazariyalar, shuningdek, fan qonunlari va ilmiy bi­lish metodlari.
Nazorat savollari:

1. 
   Ilmiy tadqiqotlar yoki ilmiy - tadqiqot ishlari ilmiy miqyosiga ko`ra necha turga bo`linadi?
   
2. 
   Fundamental tadqiqotlar qanday ta`riflanadi?
   
3. 
   Ilmiy-tadqiqotlarning fan – ishlab-chiqarish integratsiyalangan tizimida texnik takliflarga aylanishi sxemasi qanday?
   
4. 
   Ilmiy yo`nalish qanday ta`riflanadi?
   
5. 
   Metodologiya qanday izox berish mumkin?
   
6. 
   Fan qanday komponentlarni o`z ichiga oladi?