Mavzu: Ilmiy uslub, uning turlari, janrlari reja

Annotatsiya (lotincha: annotatio – qayd) – qisqacha ta’rif. Kitob, maqola, qoʻlyozma mundarijasini, gʻoyaviy-siyosiy yoʻnalishini va boshqa jihatlarini ochib beradi. Annotatsiyani, masalan, kitobning oʻzida, bi-bliografik koʻrsatkichlarda va kutubxona kataloglarida uchratish mumkin. Uning vazifasi oʻquvchilarda muayyan kitob, maqola, qoʻlyozma toʻgʻrisida umumiy ta-savvur tugʻdirish va ularga adabiyotlar tanlashda yordam koʻrsatishdir.


1-Topshiriq. Matnni o‘qing, ilmiy uslubga xos bo‘lgan o‘rinlarga diqqat qilib ularni izohlang.
Bakteriyalarni o‘ldiradigan va organizmni yuqumli kasalliklarga qarshi chidamli qiladigan moddalar qonda bo‘ladi.
Leykotsit tarkibidagi leykin ham bakteriyalarni o‘ldiradi. Shu­ningdek, leykinga o‘xshash plakin degan modda qon trombotsitlaridan ajratib olinadi.
Qonning tabiiy muhofaza moddalaridan biri betalizin hisoblanadi.
Mana shulardan tashqari, qon va organizm suyuqliklarida «ingi­bitorlar» deb atalgan moddalar ham topilgan. Ular mikroblarning rivojlanishini va ko‘payishini to‘xtatibgina qolmay, balki viruslarga qarshi g‘oyatda faol ta’sir qiladi. Chunonchi, nukleazalar oqsil tabiatli fermentativ moddalar bo‘lib, nuklein kislotalarni parchalaydi. Shunisi ham borki, ribonuklein kislota RNKning faqat ribonukleaza fermenti, dezoksiribonuklein esa DNKning dezoksiribonukleaza fermentinigina parchalaydi.


2-Topshiriq.Matnni o‘qing, unda ishlatilgan atamalarga diqqat qiling va ularning ilmiy uslubni vujudga keltirishdagi o‘rnini belgilang.


Mikrobiologiyaning rivojlanishi tufayli sanoatda turli antibiotiklar, aminokislotalar, stearid garmonlar va enzimlar ishlab chiqarish imkoniyati tug‘ildi.
Hozirgi vaqtda sintetik yuvuvchi vositalarda gidromentlar ishlatilmoqda. Ular suvda erimaydigan murakkab organik moddalarni katalizator sifatida parchalaydi, natijada hosil bo‘lgan «mayda» molekulalar suvda yaxshi eriydi. Shu tirdagi ferment (enzim)lardan proteazlar kengroq tarqalgan. Bundan tashqari, amilaza ham keng ishlatilmoqda; bu ferment uglevodorodlarni gidroliz qiladi va yog‘ni parchalaydi.


Topshiriq.Iqtisodiyot sohasiga oid quyidagi matnni o‘qing. Ilmiy uslubning o‘ziga xos xususiyatlarini tushuntirib bering. Atamalarni daftaringizga ko‘chirib yozing va izohlang.
Bozorda, tovar muomalasi jarayonida tovar pulga almashinishi (sotish) va pulning tovarga almashinishi (xarid qilish) sodir bo‘ladi. Bunga tovar-pul munosabatlari deyiladi. Shuning uchun ham bozor pul vositasida tovarlar oldi-sotdisi asosida yuzaga keladigan iqtisodiy munosabatlar majmuasidir. U xaridorlar va sotuvchilarni birga qo‘shuvchi mexanizm sanaladi.
Bozor iqtisodiy kategoriya sifatida takror ishlab chiqarishning ayirboshlash bosqichiga xosdir. Bu yerda ayirboshlashni tushunish kerak. Bir tovar to‘g‘ridan to‘g‘ri (barter yo‘li bilan) ikkinchi bir tovarga al­mash­ganda bozor munosabatlari yuzaga kelmaydi. Bundan ko‘rina­diki, bozorning eng muhim sharti pul bo‘lib, tovar ayirboshlashganda u vositachi bo‘lishi kerak. Berilgan ta’rifga ko‘ra aytish mumkinki, bozor jamiyatdagi ishlab chiqarish munosabatlari tizimining murakkab iqtisodiy tarkibiy qismidir, chunki u ishlab chiqaruvchi bilan iste’molchi o‘rtasida markaziy o‘rin tutadi. Demak, jamiyat rivojla­nishining nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy tomonlarini ham qamrab oladi.


3-Topshiriq. Quyidagi atamalar asosida ilmiy uslubga xos matn tuzing.
Vazn, aruz, qofiya, she’riy janr, tuyuq, misra, radif, ruboiy, oddiy ruboiy, taronayi ruboiy.
4-Topshiriq. Uch guruhga bo‘lining: 1-guruh huquqshunoslik, 2-guruh matematika, 3-guruh tilshunoslik faniga oid atamalarni yozib izohlasinlar.


UYGA VAZIFA