Mavzu: Immunitetni oshirishda to'g'ri ovqatlanishning ahamiyati Reja

IMMUNITET TURLARI
1.Tug'ma immunitet
2.Orttirilgan
Tug'ma immunitet — bu berilmaslik xossasining mustahkam va zamonaviy shakli bo'lib, chidamlilik omillari bilan nasldan-naslga o’tishga asoslangan. Ma'lumki, odam yirik shoxli hayvonlar va it tounga sezuvchan emas, hayvonlar esa vabo va bo'g'ma bilan kasallanmaydi.Lekin tug’ma immunitet mutlaq emas, ya'ni mikroorganizm uchun qulay sharoit yaratish bilan uning yuqtirmaslik xosasini o'zgartirishi mumkin. Masalan, ortiqcha issiqlash, sovqotish, avitaminoz,garmonlarning ta'siri odam yoki hayvon uchun tegishli bo'lmagan kasalliklarni yuzaga keltiradi. Paster tovuqlarni sovqottirish yo'li bilan sun'iy ravishda kuyidirgi qo'zg'atuvchisini yuborgan va kasallikni yuzaga keltirgan, tovuqlar tabiiy sharoitda kuydirgi kasalligi bilan kasallanmaydi.
Orttirilgan immunitet odamda hayoti davomida orttiriladi, nasldan-naslga o'tmaydi.
Tabiiy immunitet. Tabiiy faol immunitet kasallik bilan og'rib o'tgandan keyin yuzaga keladi (u postinfeksiya deyiladi). Ko'pgina hollarda u uzoq vaqt saqlanadi, qizamiq, suvchechak, toun va boshqa kasalliklardan so'ng yuzaga keladi. Shuningdek, ayrim kasalliklarda immunitetning muddati 1 yildan oshmaydi (gripp, dizenteriya va boshqalar). Ayrim hollarda tabiiy faol immunitet kasallik yuzaga chiqmasidan ilgari hosil bo'ladi. U yashirin (latent) infeksiya yoki qo'zg'atuvchining kichik dozada qayta-qayta yuqtirish natijasida hosil bo'ladi (maishiy, turmish immunizatsiyasi).
Tabiiy passiv immunitet — bu chaqaloqlar (platsenta) immuniteti bo'lib homila ona qorindaligidayoq orttiriladi. Shuningdek, chaqaloqlar ona suti orqali ham immunitetni orttirishi mumkin. Immunitetning bu turi uzoq davom etmaydi, 6—8 oydan so'ng yo'qolib ketadi. Lekin tabiiy passiv immunitetning ahamiyati katta, u chaqaloqlarni yuqumli kasalliklarga chalinmasligini ta'minlaydi.
Sun'iy immunitet (faol immunitet) odamda immunizatsiya (emlash) fctijasida orttiriladi. Immunitetning bu turi organizmga kuchsizlantirilgan yoki turli usulda o'ldirilgan bakteriya, ularning zaharlari, viruslar yuborilgaridan so'ng hosil bo'ladi. Masalan, ko'kyo'tal, bo'g'ma,chechak kasalliklariga qarshi immunitet shular jumlasidan. Bunda organizmda faol qayta qurilish yuzaga keladi.Qo’zg’atuvchi va toksinlarga o'ldiruvchi ta'sir ko'rsatuvchi modda (antitelo) hosil bo'ladi. Shuningdek, hujayra xossasining o'zgarishi mikroorganizmiar va ular ishiab chiqaradigan moddalarga ta'sir ko'rsatadi. Sun'iy faol immunitet sekin-asta, 3—4 hafta ichida hosil bo'ladi va 1 yildan 3 oygacha saqlanadi.
Sun'iy passiv immunitet organizmga tayyor antitelo yuborisi, natijasida yuzaga keladi. Immunitetning bu turi organizmga antitelo zardob va immunoglobulin yuborilgan zahoti hosil bo'ladi va faqat 15—20 kungacha saqlanadi, so'ngra antitelolar parchalanib, organizmdan chiqib ketadi. Mahailiy immunitet tushunchasini fanga A.M. Bezredko kiritgan. U organizm to'qimalari va alohida hujayralar ma'lum moyillika ega deb hisoblaydi. Ularni emlash infeksiya qo'zg'atuvchilari kiritish uchun to'siq hosil qiladi. Hozirgi vaqtda umumiy va mahalliy immunitetning birligi isbotlangan. Lekin alohida to'qima va a'zolarning mikroorganizmlarni yuqtirmasligi katta ahamiyatga ega.Antimikrob immunitet turli xil mikroorganizmiar keltirib chiqaradigan kasalliklardan so'ng yoki vaksinat (kuchsizlantirilgan tirik yoki o'ldirilgan mikroorganizmlardan tayyorlangan vaksinalar) yuborilganda hosil bo'ladi.
Antitoksik immunitet — bakteriyalarning zaharli (toksinlari)ga nisbatan hosil bo'ladi.
Antivirus immunitet — virusli kasalliklardan so'ng hosil bo'ladi. Immunitetning bu turi uzoq davom etadi va mustahkam (qizamiq, chechak va boshqalar) bo'ladi. Shuningdek, faol virusli immunitet virusli vaksinalar bilan emlangandan so'ng hosil bo'ladi. Bundan tashqari organizmni kasallik qo'zg'atuvchisidan tozalanish davriga ko'ra ham bo'lishimiz mumkin.
Steril immunitet — ko'pgina qo'zg'atuvchilar bemor tuzalganda organizmdan yo'qoladi. Immunitetning bu turi steril immunitet deyiladi (qizamiq, chechak va boshqalar).
Sterillanmagan immunitet — infeksiya qo'zg'atuvchining moyilligi xo'jayin organizmida bo'lgan davrdagina saqlanib turiladi. Bunday immunitet sterillanmagan yoki infeksion immunitet deyiladi. Immunitetning bu turi sil, zaxm va ayrim boshqa infeksiyalarda kuzatiladi.
Odamning yuqumli kasalliklarni yuqtirmasligi spetsifik va nospetsifik himoya omillarida o'z aksini topadi. Nospetsifiklik deb, organizmning tug'ma xususiyatiga aytiladi, bu odam tanasi yuzasidagi va organize ichidagi turli xil mikroorganizmlarni yo'qotishga imkon beradi.
Spetsifik himoya omili organizm qo'zg'atuvchisi yoki toksinlaf bilan to'qnashganda hosil bo'ladi, bu omillarning ta'siri faqat qo'zg'atuvchilar yoki ularning toksinlariga qarshi qaratilgan bo'ladi . Organizmning nospetsifik himoya omili. Organizmni turli xil mikroorganizmlarning zaharlari ta'siridan himoya qiluvchi mexanik, kimyoviy va biologik omillari mavjud.
Teri. Jarohatlanmagan teri mikroorganizmlarning kirishi uchun to’siq bo'lib hisoblanadi. Bunda mexanik omillardan teri va yog' bezlari ajratmalari teridagi mikroorganizmni yo'qotishga yordam beradi. Kimyoviy omillarda ham ter (yog' va ter) bezlari ajratmalari himoya rolini bajaradi. Ular o'zida bakteriotsid (bakteriyalarni o'ldirish) xossasiga ega bo'lgan yog' va sut kislotalarini saqlaydi. Biologik himoya omillari teri normal mikroflorasining patogen mikroorganizmlarga o'ldiruvchan ta'siriga asoslangan.
Shilliq qavatlari. Turli a'zolarning shilliq qavatlari mikroorganizm kirishi uchun to'siq boiib hisoblanadi. Nafas yo'lining mexanik himoyasi tebranuvchi kiprikchalari bor epiteliylar yordamida amalga oshiriladi. Yuqori nafas yoii epiteliy kiprikchalarining harakati og'iz va burun bo'shlig'i yo'nalishi bo'yicha mikroorganizmlarni harakatla-nishiga to'sqinlik qiladi. Burun bo'shlig'idagi tukchalar ham bakte-riyalarga shunday ta'sir ko'rsatadi. Aksirish va yo'talish mikroor¬ganizmlarning chiqib ketishiga yordam beradi va aspiratsiya (nafas orqali organizmga kirishi)ning oldini oladi. Ko'z yoshi, so'lak, ona suti va organizmdagi boshqa suyuqliklar o'zida lizotsim moddasini saqlaydi. U mikroorganizmlarga o'ldiruvchi (kimyoviy) ta'sir ko'rsatadi. Shuningdek, shilliq qavatlarning normal mikrofiorasi biologik himoya omili sifatida patogen mikroorganizmlarga antagonist bo'lib hisoblanadi.
Nospetsifik himoyaniag hujayraviy omillari — fagotsitoz. Yallig'lanish mexanizmining asoslaridan biri fagotsitoz — bak¬teriyalarni yutish jarayoni hisoblanadi. Fagotsitoz jarayonini birinchi bo'lib, 1.1. Mechnikov ta'riflagan. U fagotsitozni bir hujayrali amyoba-terda o'rganishdan boshlagan, amyobalar uchun fagotsitoz jarayoni oziq-ovqatlarni hazm qilish tarzi hisoblanadi. Hayvonot dunyosi nvojlanishida bu jarayonning turli bosqichi kuzatilgan. I. I. Mechnikov odamda fagotsitozni maxsus hujayralarini aniqlagan. Ular yordamida bakteriyalar yo'qotiladi, qon quyilish o'chog'ida o'luk hujayralar shimiladi va hokazo.
Organizmdagi turli xil hujayralar (leykotsitlar, qon tomirlanv,endoteliy hujayralari) fagotsitar faollikka ega. Bunday faollik harakatchan pohmorf yadroli leykotsitlarda, qondagi monotsitlar va makrofag to’qimalarda, suyak ko'migida namoyon bo'ladi. Barcha bitta yadroli fagotsit hujayralar monokular fagotsit sistemasiga kiritildi.
Immun sistemamiz, organizmimizni kasalliklardan himoya qiluvchi tizimdir. Bu tizim, kasalliklarga qarshi o'zining xavfsizligini ta'minlash uchun viruslar, bakteriyalar va boshqa zararli mikroorganizmlarga qarshi kurashadi. Immun sistemamizning kuchli bo'lishi uchun esa yeterli va muhim nutrisiyani olishimiz kerak. Bunday ovqatlanish, immun sistemamizning kuchini oshiradi va kasalliklarga qarshi o'zining xavfsizligini ta'minlash imkoniyatini kuchaytiradi.
Boshqa so'zlar bilan aytganda, to'g'ri ovqatlanish, insonning sog'lomligi uchun ahamiyatli bo'lib, immun sistemamizning kuchini oshiradi va bizni kasalliklardan himoya qilish imkoniyatini kuchaytiradi. Shuning uchun, bizning nutrisiyamizga e'tibor berishimiz va yaxshi ovqatlanishni o'rganishimiz muhimdir.
Immun sistemamiz, organizmimizni kasalliklardan himoya qilishda katta ahamiyatga ega. Bu tizim, xavfsizligimizni ta'minlash uchun viruslar, bakteriyalar, parazitlar va boshqa zararli mikroorganizmlarga qarshi kurashadi. Immun sistemamizning kuchli bo'lishi uchun esa yeterli va muhim nutrisiyani olishimiz kerak.
To'g'ri ovqatlanish, immun sistemamizni kuchaytiradi va kasalliklarga qarshi o'zining xavfsizligini ta'minlash imkoniyatini oshiradi. Bunday ovqatlanish, proteinlar, vitaminlar, mineral va yuqori tarkibli oziq-ovqatlardan iborat bo'lishi kerak. Shuning uchun, bizning nutrisiyamizga e'tibor berishimiz va yaxshi ovqatlanishni o'rganishimiz muhimdir.
Boshqa immun sistemani kuchaytiruvchi usullar ham mavjud. Misol uchun, sport bilan shug'ullanish, yaxshi uyqu va strestan qutulish immun sistemamizni kuchaytiradi. Shuningdek, tuberkulez, sifilis va HIV kabi kasalliklardan himoya uchun vaktsinatsiya ham amalga oshirilishi kerak.
Bular hammasi ko'rsatki, bizning immun sistemamizning kuchli bo'lishi uchun yaxshi ovqatlanish, sport va yaxshi uyqu kabi muhim amallar o'ta muhimdir. Shuning uchun, bizning sog'lomligimizni muhofaza qilish uchun, nutrisiyamizga e'tibor berishimiz va yaxshi ovqatlanishni o'rganishimiz kerak.
Bundan tashqari, immun sistemamizni kuchaytirish uchun tarkibiy moddalar ham mavjud. Misol uchun, echinacea, zanjabil, sarimsoq va turmerik kabi o'ta foydali tarkibiy moddalar immun sistemamizni kuchaytirishga yordam beradi. Shuningdek, tarkibiy moddalar bilan birga meva va sabzavotlar ham immun sistemamizni kuchaytiruvchi xususiyatlarga ega.
Katta odamning immunitetini oshirish uchun qanday mahsulotlar haqida ma'lumotga ega bo'lsangiz, siz nafaqat surunkali kasallikdan xalos bo'lishingiz, balki farovonligingizni ham yaxshilashingiz mumkin. Buning uchunKundalik ovqatlanishni qanday qilib to'g'ri tuzishni o'rganishingiz kerak. Biroq, mahsulotlar hamma narsani davolay oladi deb o'ylamang. To'g'ri ovqatlanish hayot sifatini yaxshilaydi va ko'plab kasalliklarning oldini oladi, ammo bu tanaga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan narsalardan faqat bittasi.
Immunitetni oshirish uchun qanday ovqatlar haqida o'ylab, siz iste'mol qilgan ovqat butun tanaga to'liq ta'sir qilmasligini yodda tutishingiz kerak. Biroq, to'g'ri ovqatlanish ichki organlarning faoliyatini normallashtirishi mumkin, bu ayniqsa epidemiyalar, og'ir jismoniy va ma'naviy stresslar paytida muhimdir. Shuning uchun immunitetni oshirish uchun qanday choralar ko'rish kerakligini aniq bilish juda muhim:
Ichaklaringizni ehtiyot qiling. Bu organ tanani zararli bakteriyalardan himoya qilishga qodir. Ingichka ichakda limfoid to'qimalari bo'lgan joylar mavjud. Ular ko'pincha orolchalar yoki Peyer yamoqlari deb ham ataladi. Ular immunitet tizimiga kasallikni ichkaridan engishga yordam beradi. Shuning uchun oshqozon-ichak traktining barqaror ishlashini ta'minlash immunitetni umumiy mustahkamlashda asosiy nuqta hisoblanadi.
Ichakning ichak mikroflorasi faoliyatini qo'llab-quvvatlab, siz tanani toksinlar va toksinlar bilan ifloslanishdan himoya qilishingiz mumkin. Agar bu har doim normal bo'lsa, oziq-ovqat bilan kirgan barcha zararli bakteriyalar tez va samarali tarzda yo'q qilinadi.
Sog'lom oziq-ovqat tarkibida vitaminlar, minerallar va tolalar mavjud. Bu elementlar ichki organlar faoliyatini yaxshilashi mumkin.
Immunitetni oshirish uchun qanday oziq-ovqatlar haqida qaror qabul qilishdan oldin, sog'lom turmush tarzi uchun siz ovqatlanish haqidagi fikringizni butunlay o'zgartirishingiz kerakligini tushunishingiz kerak. Avvalo, siz quyidagi qoidalarga amal qilishingiz kerak:
Immunitet tizimining ohangini saqlab qolish uchun etarli miqdorda toza ichimlik suvi ichish kerak. Busiz organizm oziq-ovqat mahsulotlarini qayta ishlay olmaydi, chunki muhim kimyoviy reaktsiyalar sodir bo'lmaydi.
Tolaga boy ovqatlar iste'mol qiling. Unga bo'lgan ehtiyojni to'ldirish uchun siz o'simlik manbalariga tayanishingiz kerak. Immunitetni oshirish uchun siz xom meva va sabzavotlarni iste'mol qilishingiz kerak. Elyaf tufayli oziq-ovqat tezroq hazm qilinadi. Bundan tashqari, ushbu komponent axlatning muntazamligini va normal ichak mikroflorasini ta'minlaydi, xolesterinni bog'lash va ovqat hazm qilish tizimining onkologik kasalliklaridan himoya qilish qobiliyatiga ega.
Oqsillar va yog'lar haqida unutmang. Immunitetni oshirish uchun qanday ovqatlar haqida o'ylab, siz mushaklar va qon tomirlarini mustahkamlaydigan proteinli ovqatlarni dietangizga kiritishingiz kerak. Ichki sekretsiya bezlari yaxshi ishlashi uchun sog'lom yog'larni iste'mol qilish kerak.
Menyuni yaxshi tomonga moslashtirganda, biz bolalar haqida unutmasligimiz kerak. Ularning immunitet tizimini ham himoya qilish va mustahkamlash kerak. Barcha ota-onalar qanday ovqatlar bolaning immunitetini oshirishi haqida bilishlari kerak. Axir, chaqaloqning hayot sifati, shuningdek, kelajakdagi ovqatlanish odatlari faqat ularga bog'liq. Bolalarni yoshligidan to'g'ri ovqatlanishga o'rgatish,siz nafaqat ularning immunitetini oshirasiz, balki ularni oshqozon-ichak traktining mumkin bo'lgan buzilishlaridan, semirib ketishdan va boshqa ko'plab kasalliklardan himoya qilishingiz mumkin.
Hayotga jiddiy yondashadigan har bir inson qanday mahsulotlar bola va kattalar immunitetini oshirishi mumkinligini bilishi kerak. Faqat bu holatda biz yangi avlod salomatligini yaxshilashga ishonishimiz mumkin.
Immunitetni oshirish uchun qanday oziq-ovqatlarni iste'mol qilish haqida o'ylab, o'simlik va hayvonot manbalaridan olingan proteinli ovqatlarni e'tiborsiz qoldirib bo'lmaydi. Proteinlar immunoglobulin sintezi uchun zarur bo'lgan muhim kislotalarning manbai hisoblanadi. Tarkibi bo'lgan mahsulotlar bakteriyalar va infektsiyalardan ta'sirlangan hujayralarni tiklaydi. Immunitetni oshirish va mustahkamlash uchun proteinlar har kuni dietada bo'lishi kerak. Ularning aksariyati quyidagi oziq-ovqatlarda uchraydi:

• 
  Dengiz mahsulotlari.
  
• 
  Go'sht.
  
• 
  Tuxum.
  
• 
  Sut mahsulotlari.
  
• 
  Karam.
  
• 
  Yongʻoq.
  
• 
  Qo'ziqorinlar.
  
• 
  loviya.
  

Oʻzi haqida qaygʻuradigan har bir inson kattalarda qanday ovqatlar immunitetni oshirishi haqida bilishi kerak. Bu o'z sog'lig'ingizni saqlab qolishning yagona yo'li. Yuqoridagi mahsulotlardan har kuni kamida bittasini iste'mol qilish orqali siz ichak faoliyatini yaxshilashingiz, shuningdek, charchagan immunitetni mustahkamlashingiz mumkin.