Mavzu: Iqdisodiy masalalarni informatsion texnologiyalar talabi asosida avtomatmatlashtirilgan ko’rinishiga o’tkazib yechishning bir qancha bosqichlari mavjud

31/10/2019

Mavzu:

Iqdisodiy masalalarni informatsion texnologiyalar talabi asosida avtomatmatlashtirilgan ko’rinishiga o’tkazib yechishning bir qancha bosqichlari mavjud.

Loyiha oldi bosqichi o’z navbatida avtomatlashtirilgan obyektiv axborotlar sistemasini o’rganish, texnik iqtisodiy jihatdan asoslanib berishini va yaratilayotgan BASning amalga oshirilgan texnik vazifalarini ishlab chiqish jarayonlarini qamrab oladi.

Asosiy bosqich BAS ning texnik hamda ishchi loyihalarini yaratishda,ularni amaliy sinovlardan o’tkazishdan iboratdir.

Amaliyotga tadbiq etish bosqichi yaratilgan BAS ning aniq axborotlar asosida ishlab chiqargan masalalar dasturlarini buyurtmachilar ishtirokida sinovdan o’tkazishdir.

07/11/2019

Mavzu:

Reja:
Hozirgi kunda iqtisodiy masalalarni yechishda qo’llaniladigan bir qancha dasturlar mavjud bo’lib, ularga quyidagilarni misol qilishimiz mumkin: Buxgalterga Elektron Madad(BEM), 1C: Buxgalteriya, Turbo Buxgalteriya, BuSoft, FOLIO BuxMaster, Maslahatchi-plus, Folio, MS Excel.

“BEM - Buxgalterga Elektron Madad” – bu har qanday turdagi faoliyat bilan shug’illanuvchi tashkilotlarga buxgalteriya hisobini yuritish uchun tayyor yechim.

Bugungi kunda “BEM Kichik korxonalar”, “BEM-Bozorlar”, “BEM-Byudjet
tashkilotlari” dasturlari ko’rinishida faoliyat tuelari xizmatlar,ulgurji va chakana savdo, ishlab chiqarish kabilardan iborat bo’lgan korxonalar: xo’jalik hisobidagi va byudjet tashkilotlar.

Dasturlar bilan hatto boshlovchi foydalanuvchilar ham ishlashi mumkin. Dastur ikki tilda: o’zbek va rus tillarida yaratilgan. Tarmoqda ishlash imkoniyati mavjud. Amaldagi qonunchilikka muvofiq dasturlarni har kvartalda tekin yangilash amalga oshiriladi.

BEMning dasturiy mahsulotlari amaldagi qonunchilikning barcha talablariga javob beradi va boshqa barcha muqobillardan farqli o’laroq, qo’shimcha sozlash va konfiguratsiya qilishni taab etmaydi. Buxgalter korxona, xodimlar va operatsiyalar bo’yicha boshlang’ich ma’lumotlarni kiritsa kifoya, qolgan barcha vazifalarni dasturning o’zi tez va to’g’ri amalga oshiradi.

BEM dasturida quyidagi bo’limlar mavjud:

Dasturda buxgalteriyaning “Bank”, “Kassa”, “Asosiy Vosiyalar”, “TMZ”, “Oylik ish haqi”, “Xizmatlar” kabi uchastkalari avtomatlashtirilgan. Bularning barchasi O’zbekiston Respublikasining buxgalteriya xisobi to’g’risidagi

BEM dasturida ishlash natijasida quyidagi xisobotlarni avtomatik ravishda shakllanadi:

• 
  OX shakl “Harakatlar smetalari ijrosi haqidagi oylik hisobot”
  
• 
  BX shakl “Byudjet bo’yicha harajatlar smetalari ijrosi haqidagi hisobot”
  
• 
  RJ shakl “Rivojlanishning fondi mablag’larining tushumi va sarflanishi haqidagi hisobot”
  
• 
  VMKN shakl “Vaqtinchalik mehnatga layoqatsizlik bo’yicha nafaqa”
  
• 
  
  
• 
  
  

14/11/2019(Ma’ruza)

Mavzu: Iqtisodiy masalalarni yechishda kopyuterlarni qo’llashning asosiy metodlari.

Reja: 1. <<1C:предприятие>> dasturi haqida.

2. <<1C:предприятие>> dasturi konfiguratori.

3. Metama’limotlar obyektlari.

Buxgalteriya hisobi dasturiy vositalarining yangi versiyalari hisobning turli uchastkalari majmualari axborotlarini birlashtiradi. Shunday dasturiy vositalardan biri <<1C:предприятие>>, u buxgalteriya komyuter tizimlari klassifikatsiyasiga ko’ra,

*-*-*-**-*-*-*-*-*-*-**-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-**-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*-*

Foydalanuvchi monitori - <<1C:предприятие>> dasturi tarmoq versiyasidagi foydalanuvchilarning tezkor tahlil ishidir. Har bir rejim uchun o’zining foydalanuvchilari mavjud. Konfigurator rejimida buxgalteriya hisobi tizimlari majmui loyihachilari ish ko’radi.
Константы

Справочники
21/11/2019(Ma’ruza)

Mavzu: Intelektual tizmlar yordamida asosli qarorlar qabul qilish.

Reja: 1.. Intelektual dasturlar va sistemalar haqida tushuncha.

2. Ekspert sistemalarning asosiy turlari va ishlatilish soxalari.

3. Intelektual va ekspert sistemalarning tuzilishi va asosiy qismlari.

Sun’iy intellekt -bu dasturiy sistema bo’lib kompyuterda inson kabi fikrlashni amalga oshiradi.

Sun’iy intellekt o’z nomi b.n kompyuterning ong belgilarini egallashini nazarda tutadi.

Sun’iy intellekt metodlari dasturlarni birlashtirishni soddalashtiradi va Sun’iy intellekt sistemasiga mustaqil o’rganish va yangi foydali ma’lumotlarni yig’ish qoidasini bildiradi.

Sun’iy intellekt metodlari asosida yaratilgan sistemalar intellektual sistemalar deb yuritiladi. intellektual sistemalar ishlashi u.n zarur bo’lgan ma’lumotlar va qaror qabul qilishda ishlatiladigan qoidalar kompyuterda yig’iladi va u bilimlar bazasi deb yuritiladi.

Ma’lum muoammo sohasidagi masalalarni yechishga mo’ljallab yaratilgan intellektual sistema ekspert sistemasi deyiladi.

Ekspert sistemalrining qo’llanilish sohalari:

• 
  Tibbiy diagnostika va davolash
  
• 
  Kimyoviy analiz va sintez
  
• 
  Molekulyar bialogiya va gen injenerligi
  
• 
  Sanoatda rejalashtirish va ishlab chiqarishni tshkil qilish
  
• 
  Signallarni qayta ishlash
  
• 
  Qurilmalar nosozligi diagnostikasi
  
• 
  Geologik razvedka
  
• 
  Avtomatlashtirilgan loyihalashning intellektual sistemalari
  
• 
  O’lchov sistemalari: ko’rish, boshqarish, ma’lumotlar taxlili
  
• 
  Texnologik jarayonlarni boshqarish.
  

Intellekyual va ekspert sistemalar uch asosiy qismdan tuzilgan:

• 
  Faktlar va evristikalar haqidagi bilimlar bazasi
  
• 
  Xulosa va yechim mashinalari
  
• 
  Insonning mashina b.n muloqotini amalga oshiruvchi
  

05/12/2019(Ma’ruza)

Mavzu: Amaliy dasturlar paketi. Amaliy dasturlar paketining asosiy turlari.

Reja: 1. Sistemaviy dasturiy ta’minot.

2. Amaliy dasturiy ta’minot.

3. Uskunaviy dasturiy ta’minot.

Utilitalar – foydalanuvchilarga sifat jihatidan yangi interfwys taqdim etadi. OT foydalanuvchi operatsiya va buyruqlarni ikir-chikirigacha bikishdan ozod etadi. Utilitalar foydalanuvchiga qo’shimcha xizmatlarni ( maxsus dasturlar ishlab chiqishni talab etmaydigan) asosan disklar va fayllar tizimlari bo’yicha xizmat ko’rsatish ko’rinishida taqdim etadi.

Tarjimon va elektron lug’atlar, bu dasturlar yordamida matnni bir tildan ikkinchisiga avtomat tarzda tarjima qiladi. Masalan, - Lingua Match. Corresponded paketi ish tozishmalarini 6 ta tilda olib borish imkonini beradi.

-Multileks Prol elektron lug’ati 2mln rus va ingliz so’zlarini o’z ichiga olgan.

Fayl menejerlari – fayl va kataloglarga hamda disklardan foydalanishda xizmat ko’rsatish vazifasini amalga oshiradi. Ularga – Far Manager, Norton Commander, Windows Commander, Total Commander,larni kiritish mumkin.

12/12/2019(Ma’ruza)

Mavzu:Iqtisodiy masalalarni yechishda kompyuterdan foydalanishning asosiy usul va vositalari.

Reja: 1. Iqtisodiy masalalarni komp.da yechish usullari.

2. Iqtisodiy axborotlarni paketli usulda qayta ishalsh.

3. Iqtisodiy axborotlarni real vaqt rejimi yoki suhbatli usulda qayta ishlash.

4. Suhbatli ish rejimini tashkl etish usullari.

Hisoblash jarayonini tashkil qilish nuqtayi-nazaridan EHMlar bir vazifali va ko’p vazifali turlarga bo’linadi. Bir vazifali EHMlarda xotirada faqat bir dastur saqlanadi va uning bajarilishi amalga oshiriladi. Demak, dastur va boshlang’ich axborot massivlarni xotiraga kiritish, dastur bo’yicha hisob natijalarini chiqarish bosqichlari vaqt bo’yicha ma’lum ketma-ketlikda amalga oshiriladi. Bunda har bir vaqt birligida EHMning faqat bittagina qurilmasi ishlaydi. Bu esa o’z navbatida ko’pgina qurilmalarning to’la quvvat bilan ishlashiga imkon bermaydi. Ko’rsatilgan kamchiliklardan qutilish va EHMning sifatini tubdan oshirish uchun xozirgi paytda ko’p vazifali Ehmlar ishlatilishi mumkin.bunday turdag Ehmlarda xotirada bir necha dasturlar bajarilishi va protsessorda baravariga yoki ma’lum ketma-ketlikda hisoblanishi mumkin. Bir dastur bo’yicha amalga oshirilayotgan uni to’xtatib, xozirgi vaqtda zarur bo’lgan boshqa dasturni ishlatish va yana oldingi to’xtatilgan dastur bilan ishni davom ettirish mumkin. Bu imkoniyat EHMning xilma-xil qurilmalarini parallel ravishda ishlatish tufayli amalga oshiriladi. Ko’p vazifali EHMlar bir vazifali hamda Ko’p vazifali deb ataluvchu ikki xil rejimda ishlay oladi. Ko’p vazifali ish rejimida quyidagi asosiy ikki xil usulni qo’llash mumkin:

1. 
   Axborotni paketli usulda qayta ishlash.
   
2. 
   Savol-javob yoki suhbatni qayta ishlash.
   

Paketli ax. Ishlash usuli deganda masalalarni shunday yechish usuliga aytiladiki

Va ular u.n k.k bo’lgan ax. massivlari mashina xotira qurilmasiga oldindan yozib qo’yiladi va masala yechilishi to’la avtomatik tarzda

Bu usulda mashinada masala yechuvchilar mashina b.n to’g’ridan – to’g’rin

Bu 2.vaqt ko’rinishi rejimi

3. 
   Virtual rejim
   

Paketli masala qurilmalarining ishlashini

Paketlarga yig’iladigan dasturlar ikki xil usuldagi afzalliklarga rga bo’lishi m.n

Statik usuldagi afzallik oldindan berilgan va o’zgarmas b.b,

Paketli usuld ax.ni ishlab chiqqrishda quyidagi 3 jarayon. Har bir bajarilayotgan dastur o’ziga mos ravishda afzallik beradi. Mos dasturning to’xtash jarayoni

OSga berilgan masala topshiriq deb atalib, u mashina bajaradigan

Paketdagi topshiriqlar rejalashtiruvchi dastur yordamida o’z navbati b.n mashinaga qo’yilishi m.n

Suhbatli ish rejimini tashkil qilishning asosiy usullari:

1. 
   Menyu usuli. Displey ekranida hosil bo’ldigan bajariladigan ishlar ro’yhatidan k.klisini tanlab olish usuli ().
   
2. 
   Savol javob usuli. EHM b.n inson orasidagi aloqa ma’lum savollarga ketma-ket javoblrni kiritish usuli b.n amalga oshiriladi. ()
   
3. 
   Jadvallarni to’ldirish usuli. Displey ekranida chiqadigan ma’lum ko’rinishdagi jadvallarni oldindan qat’iy belgilangan usul b.n to’ldirish yoki o’zgartirish.
   
4. 
   Muloqotning grafik usuli. EHM b.n inson muloqoti displey ekranida ma’lum bir ko’rinishdagi grafik tasvirlash tuzish orqali amalga oshiriladi.
   
5. 
   Aralash muloqot usuli. Yuqoridagi hamma usullar ma’lum bir miqdorda aralash ravishda ishlatilishi.
   
6. 
   Piktogrammalar usuli. Ekrandagi ma’lum ko’rinishdagi simvollar orqali inson va komp. o’rtasidagi muloqot .