Mavzu: Ish haqi va mahnat munosabati

Mavzu: Ish haqi va mahnat munosabati

ShavkatxUjayev Ismoil

IQS-22-72

rEJa

• 1, Taqsimot munosabatlarida ish haqining mohiyati. Nominal va real ish haqi.
• Ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari.

2, Ish kuchi bozorining alohida modellarida ish haqi darajasining aniqlanishi. Inson kapitaliga investitsiyalar.

3, Mehnat munosabatlarining iqtisodiy mazmuni va uni tartibga solishda kasaba uyushmalari ro`li.

Taqsimot munosabatlarida ish haqining mohiyati. Nominal va real ish haqi.

• Iqtisodiy resurs hisoblangan ishchi kuchi bozorida Iqtisodiy kategoriya sifatidaIshchi kuchi talab va taklif nisbati asosida shakllanadigan baho sifatida chiqadi.
• Yalpi milliy mahsulotni ishlab chiqarishda qatnashuvchilarning sarflangan mehnatining miqdori, sifati va unumdorligiga qarab undan oladigan ulushining puldagi ifodasidir. Ish haqi Real ish haqi darajasini belgilab beruvchi omillar:
• Nominal ish haqi miqdori.
• Iste`mol tovarlari va xizmatlarga bozor baholari darajasi.
• Nominal ish haqi Real ish haqi
• Ma`lum vaqt oralig`ida pul shaklida olingan ish haqining umumiy summasidir.
• Nominal ish haqining <> layoqati yoki nominal ish haqiga sotib olish mumkin bo`lgan tovarlar va xizmatlar miqdori.

Ish haqini tashkil etish shakllari va tizimlari.

Ish haqi shakllari: Vaqtbay ish haqi Ish bay ish haqiIshlab chiqarilgan mahsulot miqdori yoki bajarilgan ishning hajmiga qarab belgilanadi.

Bunda ish haqi ishning davomiyligiga, ya`ni ishlangan vaqtga qarab to`lanadi. Vaqtbay ish haqi qo`llaniladi.

• Mehnatning natijalarini aniq hisoblab bo`lmaydigan sohalarda;
• Mahsulot ishlab chiqarish hajmi bevosita xodimlar mehnatiga bog`liq bo`lmagan, ya`ni texnologik jarayonlarning borishi bilan belgilanadigan sohalarda. Masalan, konveyrli va avtomat liniyali ishlab chiqarishda;
• Lavozimdagi yoki aniq xizmat vazifasini bajaruvchilar uchun. Masalan, muhandis – texnik xodimlar, turli darajadagi boshqaruvchilar, xizmatchilar va boshqa shu kabilarga ish haqi to`lashda.

 Ishbay progressiv

Bunda ishlab chiqarishning me`yorlashtirilgan hajmi uchun belgilangan va undan ortiqchasiga oshirilgan ratsenka bo`yicha ish haqi to`lanadi.

Bunda ish haqi mahsulot birligi uchun belgilangan yagona ratsenka bo`yicha to`lab boriladi.

Tarmoqlar, mamlakat hududlari, ishlab chiqarish va kasb turlari, turli toifadagi xodimlar hamda xizmat vazifalari bo`yicha ish haqi darajasini tabaqalashtirish tarif tizimi orqali amalga oshiriladi.

Etibor uchun rahmat