Mavzu: Ishchi jism ko‘rsatkichlarini aniqlash asboblari va usullari

3. TAJRIBA DASTGOHINING TUZILISHI:
Tajribani o‘tkazish uchun kalorimetrdan foydalanamiz. Tajriba dastgohining tuzilishi quyidagicha (2.1-rasm): 1 -ikki devor va ikki tubli tashqi po‘lat idish, 2 -issiqlik izolyatsiyalovchi qoplama, 3 -issiqlik o‘tkazmaydigan va ma’lum miqdorda suv solingan kalorimetrik idish, 4 -aralashtirgich, 5 -elektromotor, 6 -elektrqizdirgich, 7 -simobli termometr, 8 -idish qopqog‘i, 9 -ampermetr, 10 -voltmetr.
Amaliyotda kalorimetrlarga haroratni ma’lum miqdordagi aniqlik bilan ushlab turish vazifasi yuklanadi. Mazkur tajriba ishida boshqacharoq masala qo‘yilgan. Idishdagi suvga aniq qiymatdagi issiqlik berib, uni nimalarga sarf bo‘lishini tajribada o‘rganamiz.
2.1-rasm
4. TAJRIBANI O‘TKAZISH TARTIBI:

1. 
   Tajriba natijalarini qayd qilish jadvalini tayyorlang.
   
2. 
   Kalorimetrdagi boshlang‘ich harorat -t₁ ni shisha termometr yordamida aniqlang va jadvalga yozing.
   
3. 
   Tajriba dastgohini 220 voltli elektr tarmog‘iga ulang.
   
4. 
   Elektrqizdirgich va sekundomerni bir vaqtda ishga tushiring.
   
5. 
   Voltmetr va ampermetr ko‘rsatgan qiymatlarni jadvalga yozing.
   
6. 
   10 daqiqa o‘tganidan keyin qizdirgichni o‘chiring va aralashtirgichni 10....15 soniyaga ishga tushiring, shundan so‘ng yakuniy harorat -t₂ ning qiymatini jadvalga yozing.
   

5. TAJRIBA NATIJALARINI HISOBLASH FORMULALARI

1. Tizimga berilgan issiqlik miqdori Joul-Lents qonuni formulasi yordamida hisoblanadi:

Q=IU,

bu yerda: I -tok kuchi, amper (A);

U -kuchlanish, volt (V);
 -tajriba o‘tkazish uchun ketgan vaqt, soniya (s).

2. Tizim ichki energiyasining o‘zgarishi:

U=C_Pim_it,

bu yerda: C_Pim_i -tizimni tashkil etuvchi qismlar izobarik issiqlik sig‘imlarining massalariga ko‘paytmalari yig‘indisi. Mazkur qurilma uchun bu qiymat 45000 j|grad ga teng;

t=t₂-t₁ -tizim haroratining o‘zgarishi, grad.

3. Termodinamikaning birinchi qonuniga binoan