Mavzu: Istemol krediti, ta’lim krediti va ularning ijtimoiy ahamiyati Mundarija: Kirish

To'g'ridan-to'g'ri subsidiyasiz kreditlar: Bakalavr, magistratura va professional talabalarga beriladigan kreditlar (muvofiqlik moliyaviy ehtiyojga asoslanmaydi).

To'g'ridan-to'g'ri PLUS kreditlari: Bitiruvchi yoki professional talabalar va qaramog'idagi bakalavriat talabalarining ota-onalariga boshqa moliyaviy yordam bilan qoplanmaydigan ta'lim xarajatlarini to'lash uchun beriladigan kreditlar (kredit tekshiruvi talab qilinadigan bo'lsa-da, muvofiqlik moliyaviy ehtiyojga asoslanmaydi). Kredit tarixi yomon bo'lgan qarz oluvchilar qo'shimcha talablarga javob berishi kerak.

To'g'ridan-to'g'ri konsolidatsiya kreditlari: federal talaba kreditlarini bitta kredit xizmati bilan bitta kreditga birlashtirishga imkon beruvchi kreditlar.

Talaba krediti qarzini boshqarishning uchta samarali usuli qanday?
Talaba qarzini yaxshiroq boshqarishning bir necha yo'li mavjud . Uchta ayniqsa foydali strategiyalar birinchi navbatda eng yuqori foiz stavkalari bilan kreditlarni to'lash, iloji boricha qo'shimcha asosiy qarzni to'lash va qarzni kechirish bo'yicha operatsiyalarni o'rganishni o'z ichiga oladi.
Sifatli ta'lim har qanday shaxs uchun muhim ahamiyatga ega va talabalar bunga erishish uchun qo'shimcha milni bosib o'tishadi. Biroq, so'nggi paytlarda ta'lim narxi oshib bormoqda va ta'lim kreditini tanlash eng yaxshi echim bo'lib tuyuladi.
Ta'lim krediti - bu talabalar o'z kurslarini yakunlash uchun moliyaviy talablarni qondirish uchun murojaat qiladigan kredit. Hindistondagi ko'plab banklar va NBFClar bo'lajak innovatorlar va etakchilarni o'qitishga yordam berish uchun raqobatbardosh stavkalarda ta'lim kreditlarini taklif qiladi.
3-jadval⁶
Taʼlim krediti uchun eng yuqori foiz stavkalari 2023

Bank nomi	Foiz stavkasi (% pa)*
Agrobank banki	9,15% dan yuqori
Milliy banki	9,25% dan yuqori
Xalq banki	9,25% dan yuqori
Mikrokredit banki	11,30% dan keyin
Turon banki	8,55% dan yuqori
AciaAlliance banki	8,55% dan yuqori
Qishloq qurilish banki	9,01% dan yuqori
Ipak yo’li banki	11,05% dan keyin
Aloqa banki	Kollej yoki universitet bo'yicha imtiyozli stavkalar

*Izoh: Ushbu foiz stavkalari 2023-yil mart oyidan boshlab amal qiladi va bank qoidalariga muvofiq o‘zgartirilishi mumkin.
Ta'lim kreditlarining turlari
Joylashuv asosida
Mahalliy ta'lim krediti
Hindistonda ta'lim olishni xohlovchi talabalar ushbu kredit turiga murojaat qilishlari mumkin. Agar ariza beruvchi Hindiston ta'lim muassasasiga qabul qilingan bo'lsa va kredit beruvchining boshqa barcha mezonlariga javob bersa, kredit ma'qullanadi.
Chet elda ta'lim krediti
Bunday kreditlar talabalarga xorijdagi o'quv yurtlarida o'z orzularini amalga oshirish orzularini ro'yobga chiqarishga yordam beradi. Kredit chet elda o'qishni xohlovchi talabalar uchun aviabilet, turar joy va o'qish to'lovini faqat talablarga javob bersagina qoplaydi.
Kurs asosida
Bakalavriat kreditlari
Ushbu turdagi ta'lim krediti talabalarga talabalarga bakalavriat darajasini yakunlashlari uchun moliyaviy yordam berishlari uchun beriladi. Bakalavr darajasi odatda turli mutaxassisliklar bo'yicha 3 yildan 4 yilgacha davom etadigan kurs bo'ladi. Bakalavr darajasiga ega bo'lish odamlarga munosib ish topishga va pul topishga yordam beradi.
Magistraturadan keyingi kreditlar
Ko'pgina bakalavrlar o'qishni aspiranturada, odatda Hindistonda 2 yillik kursda davom ettirishni xohlashadi. Qiziqarli sohada chuqurroq bilim olish uchun yuqori daraja talab qilinadi.
Ishga qabul qilish bo'yicha kreditlar
Korporativ ishlarda bir necha yil ishlaydigan ko'plab mutaxassislar o'z martabalarini to'xtatib, ishga joylashish istiqbollarini yaxshilash uchun professional kurslar va treninglarda qatnashishni afzal ko'radilar. Bunday shaxslar o'zlarining malakalarini oshirish va martabalarida yuqori cho'qqilarni zabt etish uchun taniqli biznes va texnik maktablarga kirishga intiladilar.
Mol-mulk, depozitlar va qimmatli qog'ozlarga ssuda
Siz zarur bo'lgan narsalarni olish uchun qishloq xo'jaligi erlari, turar-joy yerlari, kvartira, uy va boshqalar kabi ko'chmas mulklarni, muddatli depozit sertifikatlari, takroriy depozitlar, oltin konlari, obligatsiyalar, obligatsiyalar va aktsiyalarni garovga qo'yishingiz mumkin.
Ehtiyotkorlik depoziti, qurilish fondi/tashkilot veksellari/kvitansiyalari bilan qo'llab-quvvatlanadigan qaytariladigan depozit (jami xarajat umumiy kreditning 10% dan oshmasligi kerak). Kitoblar/uskunalar/asboblar/uniformalar sotib olish (umumiy xarajatlar umumiy kreditning 20% ​​dan oshmasligi kerak). Kursni yakunlash uchun zarur bo'lsa, o'rtacha narxda kompyuter sotib olish (umumiy xarajatlar umumiy kreditning 20% ​​dan oshmasligi kerak). Kursni yakunlash uchun zarur bo'lgan har qanday boshqa xarajatlar, masalan, o'quv safarlari, loyiha ishi, tezislar va boshqalar (umumiy xarajatlar umumiy kreditning 20% ​​dan oshmasligi kerak). Qarzni hisoblashda talaba qarz oluvchiga mavjud bo'lsa, stipendiyalar, to'lovlardan voz kechish va hk.Ta'lim krediti bo'yicha qoplanadigan kurslar ro'yxati UGC, IMC, AICTE, hukumat, AICTE, AIBMS yoki CMR tomonidan tasdiqlangan universitetlar yoki kollejlar tomonidan o'tkaziladigan bitiruv va bitiruv kurslari (kasbiy/texnik/diplom)
IIM, IIT, IISc, XLRI, NIFT, NID, ICWA, CA, CFA va boshqalar kabi avtonom muassasalar tomonidan boshqariladigan muntazam daraja yoki diplom kurslari.Oddiy daraja yoki diplom kurslari, masalan, uchuvchilar tayyorlash, aeronavtika, kemachilik va boshqalar Fuqaro aviatsiyasi, dengiz tashish bosh direktori, boshqa tartibga soluvchi organ tomonidan tasdiqlangan.
Bitiruv, bitiruvdan keyingi yoki MBA/MCA/MS kabi diplom uchun ishga yo'naltirilgan kurslar (professional/texnik), Londondagi Chartered Institute of Management Accountants (CIMA) yoki Sertifikatlangan Buxgalter (CPA) - AQSh tomonidan o'tkaziladigan kurslar.
Kreditlar tasdiqlangan bakalavriat dasturlari, aspirantura dasturlari, fan nomzodlari, olti oy yoki undan ko'proq muddatli diplom kurslari, ishga yo'naltirilgan kurslar va texnik/kasbiy kurslarga beriladi.
Ariza beruvchilar tasdiqlangan institutlar, davlat muassasalari, kasbiy muassasalar va xalqaro kollej va universitetlarda o'qishlari yoki o'qishga kirishlari kerak.
Abituriyentlar bakalavriat yo‘nalishi bo‘yicha 10+2 (12-standart) va aspirantura bosqichini tamomlagan bo‘lishi kerak.
Kerakli hujjatlar:
KYC hujjatlari
10, 12, bitiruv va kirish imtihonlari varaqlarini belgilang
Qabul xati
To'lov tuzilishi
Birgalikda ariza beruvchi KYC va ba'zi hollarda daromadni tasdiqlovchi hujjat
Ba'zi hollarda qo'shimcha hujjatlar talab qilinishi mumkin.
Ta'lim krediti bo'yicha soliq imtiyozlari Ta'lim kreditini to'lashni boshlaganingizda, har oy kreditga to'laydigan foiz segmenti 80E bo'limiga muvofiq daromad solig'i chegirmalarini talab qilish uchun ishlatilishi mumkin. Biroq, asosiy qarzni to'lash bo'yicha chegirma talab qilinishi mumkin emas.
Bundan tashqari, ta'lim krediti bo'yicha foizlarni to'lash uchun talab qilishingiz mumkin bo'lgan miqdorga cheklov yo'q. Buning isboti sifatida siz bankdan sertifikat olishingiz kerak. Imkoniyat kreditni to'lashni boshlagan yildan boshlab yoki foizlar to'liq qaytarilgunga qadar, qaysi biri birinchi bo'lib kelishidan qat'i nazar, faqat sakkiz yil davomida amal qiladi. 
Kreditning asosiy sharti -  bu qarz uchun haq to’lash. Bu xaq qarz summasining yig’indisiga nisbatan foiz hisobida olinganidan uni qarz foizi yoki kreditning foiz stavkasi deb yuritiladi. Foiz miqdori kreditning turi, uni to’lash muddati, olingan qarzni o’z vaqtida uzilishiga bog’liq. Masalan, tijorat kreditining foiz stavkasi odatda, bank kreditining foiz stavkasidan past bo’ladi.
O’zbekiston Respublikasi hududida banklar tomonidan xo’jalik subyektlarini qisqa muddatli kreditlashni tashkil etish tartibi to’g’risidagi Nizomga  binoan (Toshkent, 2017 y) foiz stavkasi bank bo’yicha hisobot oyi boshiga bo’lgan o’rtacha foiz stavkasiga Markaziy bank tomonidan tartibga solinadigan foyda normasini hisobga olgan holda belgilanadi.

Xulosa
Kredit munosabatlarining subyektlarga yoki kreditlarning turlariga nisbatan aniq ko’rsatkichlar shaklida belgilab qo’yiladigan kreditdan foydalanishning qat’iy chegarasi kreditlash chegarasi deyiladi. Masalan, kreditning hajmi va yalpi ijtimoiy mahsulot hajmi o’rtasidagi nisbatdan foydalanib kredit chegarasini belgilash mumkin. Bu ko’rsatkichning optimal darajasi korxonani kreditga layoqatligini hisobga olgan holda kreditlashdir. Bunga har xil normativlarni qo’llash, bir mijozga beriladigan kredit miqdorini cheklash kabi tadbirlarni kiritish mumkin. Undan tashqari tijorat banklariga banklararo kreditlar bozorida kredit resurslarini kim oshdi savdo yo’li bilan yoki to’g’ridan to’g’ri sotish jarayonida davlat tomonidan mablag’lar vaqtincha foydalanish uchun berilishi mumkin.Davlatning qarzlari ko’paygan hollarda davlat byudjeti kamomadini moliyalashtirish maqsadida davlat qarz oluvchi sifatida davlat qarzlarini joylashtirish jarayonini amalga oshiradi.Davlat xazina majburiyatlarini chiqarish, moliya bozorlarida davlat qimmatli qog’ozlarini joylashtirish, davlat zayomlarini chiqarish va sotish yo’li bilan banklarning, aholining va boshqa moliya-kredit institutlarining pul mablag’larini yig’adi va ularni davlat qarzi va byudjet kamomadini qoplashga sarflaydi. Davlat o’z qarzidan voz kechishi ham mumkin.