Mavzu: Iste’molchi tanlovini budjet chizig’I va budjet chegarasi orqali tahlil etish

mavzu:Iste’molchi tanlovini budjet chizig’I va budjet chegarasi orqali tahlil etish.

USMONOV SARDOR

Ne’matning nafliligi - ne’matning insonning bir yoki bir nechta

• Ne’matning nafliligi - ne’matning insonning bir yoki bir nechta
• ehtiyojini qondira olish xususiyatidir. Iste’mol nazariyasida ne’mat -
• bu iste’molchining ehtiyojini qondira oladigan har qanday iste’mol

obyektidir.

• Iste’mol nazariyasida: iste’molchilar ma’lum didga, xohishga ega
• va ular bu xohish va didlarini qanoatlantirishda budjet (daromad) bilan
• cheklangan; ular ne’matlar majmualaridan, maksimal naf keltiradigan
• majmuani tanlashga harakat qiladi; iste’molchilar tomonidan sotib
• olinadigan ne’mat narxi uning miqdoridan bog‘liq emas; iste’molchilar
• ne’matlar nafligini to‘liq biladi va maksimal naf beruvchi ne’matlar
• majmuasini tanlaydi, deb faraz qilinadi.

Iste’molchining tanlovi masalasini ikkita ne’mat uchun qaraymiz.

• Iste’molchining tanlovi masalasini ikkita ne’mat uchun qaraymiz.
• Iste’molchining daromadi (R) berilgan, sotib olish mumkin bo‘lgan
• ne’matlar narxi mos ravishda P1 va P2 deylik. U holda iste’molchi
• o‘zining daromadi R ga ko‘ra birinchi va ikkinchi ne’matlardan
• shunday X1 va X2 miqdorda sotib olinsinki, natijada ulardan oladigan
• umumiy naf maksimal bo‘lsin (naflilik funksiyasi maksimal qiymatga erishsin):

Iste’molchining muvozanat holati Ma’lumki, ular quyidagi shartni qanoatlantiradi: TU1 < TU2< TU3 . Tanlov sohasi bilan faqat TU1 va TU2 befarqlik egri chiziqlari kesishadi. TU1 befarqlik egri chizig‘i bo‘yicha tanlov sohasidan olingan har qanday nuqta (masalan, A nuqta) naflilik funksiyasini maksimal qiymatini bermaydi.

Iste’molchining muvozanat holati Ma’lumki, ular quyidagi shartni qanoatlantiradi: TU1 < TU2< TU3 . Tanlov sohasi bilan faqat TU1 va TU2 befarqlik egri chiziqlari kesishadi. TU1 befarqlik egri chizig‘i bo‘yicha tanlov sohasidan olingan har qanday nuqta (masalan, A nuqta) naflilik funksiyasini maksimal qiymatini bermaydi.

Muvozanatlik shartiga ko‘ra, iste’molchi daromadini shunday

• Muvozanatlik shartiga ko‘ra, iste’molchi daromadini shunday
• taqsimlaydiki, natijada tovarlarning har biriga sarflangan oxirgi pul birligi (oxirgi so‘m, oxirgi dollar, oxirgi rubl) bir xil chekli naf
• keltirsin. Agar shunday bo‘lmasa, iste’molchi kamroq chekli naf
• beradigan oxirgi so‘mini, ko‘proq chekli naf beradigan ne’matga qayta taqsimlashi mumkin bo‘ladi

Naflilik, narx va daromad – iste’molchi tanlovining asosini tashkil etadi. Ne’matning nafliligi – ne’matning insonning bir yoki bir nechta ehtiyojini qondira olish xususiyatidir. Umumiy naflilik biror ne’matdan ketma-ketlikda iste’mol qilib borilganda ulardan olingan jami naflilik yig‘indisini ifodalaydi va u o‘sib borish xususiyatiga ega. Shu bilan birga iste’mol to‘yingan sharoitda umumiy naflilik o‘zining maksimal qiymatiga erishadi. Chekli naflilik ne’matdan qo‘shimcha bir birlik iste’mol qilish natijasida olinadigan qo‘shimcha naf miqdorini ifodaladi

Befarqlik egri chizig‘i – bu iste’molchi uchun bir xil naf beruvchi ne’matlar kombinatsiyalarini ifodalaydi. Befarqlik egri chiziqlari majmuasi befarqlik egri chiziqlari kartasini hosil qiladi. Ne’matlarning bir-birini o‘rnini bosishi zonasi deb - bir ne’matni ikkinchi ne’mat bilan samarali almashtirish mumkin bo‘lgan oraliqga aytiladi. Budjet chizig‘i tovarlar narxiga va iste’molchining daromadiga asoslanadi va u mavjud pul mablag‘lari chegarasida iste’mol uchun qanday tovarlar majmuasini xarid qilish mumkinligini ko‘rsatadi.