Mavzu: Jismoniy tarbiya darsini tashkillash va o'tkazishning usuliy asoslari

2. Urta maxsus hunar kasb litseylari umumta`lim maktablarining o`quvchi eshlarini harakatga urgatish va mashg`ulotlarda jismoniy sifatlarning rivojlantirish,
Ta`lim jaraenlarining printsiplari Maktab eshi harakatga urgatish uchun eng qulay eshdir. Xuddi mana shu yillarda bolalar yuqori egiluvchanglikka kuchli va tez nerv quzg`olishiga ega buladilar va shunga kura harakatlarning shartli reflekslarini engil hosil bulishi bilan ajralib turadilar. 14-15 eshda harakat analizatorlarining rivojlanganligi me`riga 15 etadi. Maktabni tugallash davriga kelib o`quvchilar hilma-hil darajadagi harakat malakalariga ega buladi. Bu uz navbatida jismoniy mashqlarni, mehnat faoliyatida va ijtimoyi haetda turmushda, uzlarining sog`ligini musthakamlashga, jismoniy tayergarlikni oshirishga qo`llay oladilar. Harakat urgatish shug`ullanuvchi jismoniy rivojlanganligi va jismoniy tayergarligi hamda jismoniy sifatlarini darajasiga qarab amalga oshiriladi. Katta, urta, kichik eshdagi o`quvchilarni harakatga urgatishda umumiy metodik printsiplarni qo`llashga alohida e`tibor beriladi. Onglilik va faollilik printsipiga muvofiq yildan yilga bolalar urgatilgan harakat faoliyati haqida bilimlarga ega bula borishlari, bajarilgan harakat nimaga faqat aynan shunday bajarilishi kerakligi, boshqacha bajarilsa qanday hatolar sodir bulishi mumkinligi haqida fikr yurita oladigan bulishlari lozim. Bu bilan ularning fikrlash doirasi kengayadi. Kichik eshdagi jismlarni kurish orqali fikrlaydiganlarda haetiy misollar bilan, jismoniy mashqning ahamiyati uni kundalik turmushda qo`llanilishi shug`ullanuvchi sog`ligi uchun ahamiyati va boshqalar haqida haetiy misollar keltirilsa bas. V-IV sinf o`quvchilariga nisbatan qiyin harakat malakalari beriladi. Bu jaraen urganilgan materiallarni ko`p marotaba qaytarish orqaligina amalga oshirilishi, shundagina yuqori natijalar uchun ko`p ter va og`ir mashaqqatlar tortish kerakligi ularning ongiga singdiriladi. Bu eshdagilar psixikasiga e`tibor berish muhim ahamiyatga ega. Ular urganilaetgan harakat faoliyatini tezdagina egallab olishga urinadilar. Bu bilan ular hatolarga yul qo`yadilar. Shuning uchun harakat texnikasi ustida ishlash og`ir ekanligini alohida tushuntirish muhim ahamiyatga ega. Ularni harakatlarni uzlashtirishda bir-biridan hatolar topishga majbur qilish, hatolarni kura bilish, tahlilga urgatish va bulajak hatolarni oldini olishga zamin yaratadi. Qolaversa, o`qitilgan mavzularni qaytarishda ularni guruhlarga rahbarlik qilishga urgatishni haetiy ahamiyati katta. Mustaqil fikrlashga e`tibor berish muo`im ahamiyatga ega. 16 Yuqori sinf o`quvchilariga yangi adabietlar, sport taktikasi haqida tushunchalar, mustaqil shug`ulanishlari uchun maslahatlar berish maqsadga muvofiq buladi. Bajarib kursatish prinitsipi o`quvchilarda o`sha harakatlar haqida aniq tushunchalar hosil qilishda muhim rol` o`ynaydi. Kichik va urta eshdagilarda taqlid qilish refleksi juda rivojlangan buladi. Ular kursatilgan harakatlarni aynan uzini, nusxasini, tezda va butunligiga qaytara oladilar. Shuning uchun bu printsipiga rioya qilish o`qituvchidan alohida e`tiborni hamda o`quvchilar bajaretgan mashqni ahamiyatini mukammal tushuntirish lozimligi talabini quyadi. Yuqori sinf o`quvchilari turli hil tayergarliklarni o`tadilar, harakatlarni uzlari mustaqil kuzatib baholay olib malakalariga ega bulib qoladilar. Mashqlarni yaxshi bajaradiganlarini, yaxshi namoyish qila oladiganlarini tarbiyalash maqsadga muvofiq bulib, ulardan o`qituvchilar mashg`ulotlar paytida erdamchi sifatida foydalanishlari mumkin. Harakatni bulaklarga ajratish bilan urgatish va o`qitishni individuallashtirish printsipi - kichik maktab eshdagilarga qo`llaganda ayrim harakatlarni ajratib olish va uni aniq bajarish qiyinroq kechadi. Ular tez charchaydilar va tez tiklana oladilar. Ayniqsa bir hil harakatlar tez charchashni tezlashtiradi. Bulardan tashqari tananing ayrim muskullarini ma`lum muddatga ushlab turish (statik holatdagi) mashqlari tez toltiradi va shuning uchun bunday mashqlarni qo`llashdan qochish lozim. Birinchi sinfdan boshlaboq o`quvchilardan ayrim mashqlarni bajarish uchun bor imkoniyatlarni sarflashini talab qilish kerak buladi. Chunki ularning jismoniy tayergarligi va nerv faoliya-tining topiologik xususiyatlariga katta e`tiborni talab qiladi. Muntazamlilik printsipi harakatga - urgatish rejalashtirilgan materiani qator mashg`ulotlarda ko`proq qaytarish talabini quyadi. Mavzu uzlashtirilgandan so`ngina boshqa vazifaga o`tiladi. Kichik, urta va katta maktab eshdagilar bir eki bir necha darsni (eki trenirovkani mashg`ulotini) qo`yib yuborishi, ularda tizimli qatnashmasligi, ta`lim jaraeniga salbiy ta`sir kursatadi va uzlashtirish jaraenini chuzilishiga sabab buladi. 17 Talablarni asta-sekinlik bilan oshirish printsipi harakatga urgatishda bajarilaetgan mashqni asta-sekinlik bilan qiyinlashtirish, yuklama me`eriga nisbatan kerak bulgan talablarni qo`yish, nerv muskul jaraenida koordinatsion uzgarishlar sodir bulishi bilan bog`liq qoidalarga rioya qishini taqozo etadi. I-III sinflarda bajariladigan harakat turlarini tez-tez uzgartirish maqsadga muvofiqdir. Mashq bajaraetganda zuriqqan muskul navbatdagi muskullarga nisbatan dam berishi amalietdan ma`lum. Muskullarni 5-8 sek oshiq zuriqqan holda tarang ushlab turish bu eshdagilar uchun tavsiya etilmaydi. Mashqni bajarish va urinish oldidan o`quvchini ko`p kuttirish tavsiya qilinmaydi. Navbat kutish tik turishdan iborat bulmay asosiy harakatni bajarishda ishtirok etmaydigan boshqa muskul guruhlari uchun zuriqish beradigan harakatlar bilan almashtirilishi, qorin, ko`krak, bel muskullarini rivojlantiradigan, normal nafas olish malakasini shakllanti-radigan mashqlarni bajarish tavsiya qilinishi ham mumkin. Mashq uslubiyatini usmirlarga qo`llar ekanmiz, diqqatni gavdani to`g`ri tuta bilish, ratsional ritmda nafas olish (ayniqsa yurish va yugurish mashqlari)ga qaratishimiz kerak. V-IX sinfdagilar kurganini ilib olish qobiliyatiga ega buladilar. Har bir haraqatini tez urganadilar. Ularda ayniqsa engil atletika mashqlariga qiziqish katta buladi. Mashqlarni bajarishda aynan o`sha mashqni nimasiga kuch sarf qilish eki mashqdan so`ng mashqni bajarish uchun zuriqqan muskulni bo`shashtirishni bilishga urgatish, chiroyli, yuqori darajali kuch sarflagandagidek harakatlarni bajarishga urgatish kerak buladi. Yuqori sinfdagi bolalarda jismoniy mashqlarni ko`proq kuch talab qiluvchilarini, chidamlilik va boshqa jismoniy sifatlarni rivojlanishiga olib keladiganlarini berish tavsiya qilinadi. Harakatga urgatishning etaplari. Jismoniy tarbiya darsida jismoniy mashqlarga urgatish jaraeni harakatga urgatishning asosini tashkil qiladi. Rasm, ashula va boshqa darslarda bolalar diqqati juda aktiv boladi. Jismoniy tarbiya darslarida ham mashqlarni uzlashtirishda bolalar diqqatini yuqorida qayd qilingan daslardagidek bulishiga erishish kerak. 18 O`rgatishning boshlang`ich etapi. Mashqni bajarilishini boshlanishi bilanoq tushuntirishga, diqqat bilan eshitishga erishish, bajarilaetganni to`la tasavvur qilish, ijroni tahlili va uni bajarishga zur ishtieqni, intilishni paydo qilish lozimligi ta`limning birlamchi etapini asosiy mazmunini tashkil etadi. Kichik eshdagilarga iloji boricha o`yin tarzidagi harakatlarni urgatishni yulga qo`yish o`qitishning boshlang`ich etapni asosiy vazifasidir. Bolalarda o`sha faoliyatga kerak bulgan harakatni bajarmaslikka olib keladigan sabablarni kura bilish, urgatishning samarali boshlanishiga ijobiy ta`sir korsatadi va o`qitishda yaxshi natija beradi. O`smirlarga mashg`ulotlar paytida eng dastlabki bajarish ular uchun tanish sharoitda, tashqi quzg`atuvchisiz, chalg`ituvchilarsiz amalga oshirilishi muhim. Professor Kas`yanovning ezichisha tajriba maktabining darsiga tajriba urgangani bir guruh nazoratchilar kelgan. Uni kurgan o`qituvchi, bolalar yaxshi kurgan sport jihozlarida, bolalar uchun tanish bulgan mashqlardan foydalanib mashg`ulot o`tkazgan. Ajablanarlisi shu bulganki, o`quvchilar uzlari duppa-durust avval bajargan mashqlarini bajarishda ham ancha qiyinlashgan. Darsda qatnashaetgan nazoratchilar o`quvchilar uchun qo`shimcha quzg`atuvchi bulgan, bu bilan o`quvchilarning bosh miya yarim sharlari pustlog`ida yangi quzg`olish o`chog`i vujudga kelib mavjud shartli harakat reflekslarini normal o`tishiga tusiq yuzaga kelganligi kuzatilgan. Yuqori sinfdagilar harakatlarni birinchi kurishdanoq yaxshi bajarishlari mumkin. Bunga sabab ularning jismoniy tayergarli-gining yuqoriligi va uddalash qobiliyatlarini etarliligi sabab bulishi mumkin. Harakatga urgatishda, urganilishi lozimi bulgan mashqni dastlabki muskul kuchni oz sarflab, harakatlarni sekinlashtirilib bajarish bilan urgatilsa material oson uzlashtiriladi. Bir hil harakatni uzoq takrorlash harakatga urgatish samaradorligini pasaytiradi. Shuning uchun harakatga monand, bajarish texnikasi uzlashtirilaetgan mashqga yaqin jismoniy mashqlar eki harakatli o`yinlardan foydalanishning samarasi katta. Amaliy materiallarni uzlashtirish uz navbatida yangisini uzlashtirishni osonlashtiradi. Uzunlikka sakrash, masofada tez yugurishni osonlashtiradi. Ammo mashg`ulotlar davomida bir mashg`ulotda, darsdan bir hil 19 jismoniy siatni rivojlantiruvchi mashqlarni tanlash bolalarda darsga qiziqishni so`ndiradi. Yuqori natijalarga erishish uchun ayrim mashqlarni ko`p marotalab takrorlash zarur. Amaliet shuni isbotladiki 60 mga IX sinf o`quvchisi 11,4 sek natijasidan 0,9 sekundga tushunturguncha 2 yilda maxsus mashqlar bilan qo`shganda 26 km yugurishi kerak ekan. Mustahkamlash va takomillashtirish etapi harakatga urgatish jaraenida muhim ahamiyatga ega bu jaraen o`quvchilarning eshi xususiyatlari bilan bog`liq. O`zlashtirilgan harakat malakasi yarim sharlar stlog`ida hali chuqur iz qoldirmagan buladi. Uni chuqurlashishi mustahkamlash hamda takomillashtirish etapida me`eriga etadi. Hosil bulgan «iz» ma`lum davr o`tgandan so`ng ham eski malakani qaytadan tiklanishiga sababchi bulishi mumkin. O`quvchilarda jismoniy sifatlarni rivojlantirish. Kichik maktab eshidagilarda jismoniy sifatlar rivojlanadi. Lekin bu rivojlanish ma`lum yillarda ayrim sifatlarni oldinlab, ma`lumotlarni esa kechroq rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Bunga yashash sharoiti, kun tartibi, jismoniy mehnat va qator boshqa ijtimoyi faktorlar sabab buladi. Bundan tashqari eshlar, usmirlar va kichik eshdagilarni jismoniy sifatlarini tarbiyalanishi tabiyiy ravishda uzgaraetgan va rivojlanaetgan organizmning xususiyatlariga ham bog`liq. Eng muhimi maqsadga muvofiq holda uyushtirilgan mashg`ulotlar harakat sifatlarini rivojlantirishda asosiy rolni o`ynaydi. Harakatga urgatish bilan bu jaraen uzaro uzviy bog`liq bulib quyidagilarga yunaltirilgan: 1. Jismoniy sifatlar, turli hil eshdagilarda, har hil rivojlangan bulib, harakat malakalarini egallashda muhim ahamiyatga ega. Ularni rivojlanishi organizmning funktsional qobiliyatini yaxshilaydi va kuchaytiradi. 2. Ayrim hollarda ma`lum eshdagilarda uchraydigan jismoniy sifatlarni rivojlanmay qolishi eki orqada qolishi uzlashtirishni orqaga suradi. 3. Ayrim jismoniy sifatlarini esa normal rivojlanishini chetga burilishiga yul quymaydi. 20 4. Jismoniy sifatlarni riojlantirish uchun ortiqcha mehnat qilishga, energiya sarflashga yul bermaydi. Sobiq Ittifoqning Fizkul`tura ilmiy tadqiqot institutlarining tadqiqotqalari natijalariga qaraganda maktabda faqat jismoniy tarbiya darsida shug`ullanishi bilan cheklangan bolalar bilan, shu eshdagi, o`sha sinfda engil atletika sektsiyasida shug`ullangan bolalar orasida jismoniy sifatlar rivojlanishida farq yuzaga keladi. 10 oylik mashqlar davomida sektsiyaga borganlarning kaftini stanvoy kuchi 4-6 va 8-10 kg bulgan. Faqat darsda shug`ullanlarniki esa 2-3 va 4-6 bulgan xolos. Demak, maxsus yunaltirilgan mashg`ulotlar jismoniy sifatlarni rivojlantirishda katta rol o`ynaydi. Kuch, chidamlilik, chaqqonlik, egiluvchanglik, tezlikni rivojlantirishda o`sha sifatlar uchun mos, talabga javob beradigan mashqlar tanlab olinib, uning me`eri. Bolaning eshi, jinsi hamda jismoniy tayergarligiga qarab berilsagina o`quvchilarni garmoniy tarbiyasini to`g`ri yulga qo`yish mumkin bular ekan. Harakatga urgatishda mashqlarni barcha jismoniy sifatlarga moslab tanlash va ulardan maqsadga muvofiq foydalanish bilan jismoniy sifatlarni rivojlantirish mumkin. Ayrim mashqlar bilan alohida jismoniy sifatlar ajralib rivojlantirilishi mumkin. Akrobatikadagi oldinga dumbaloq oshish mashqi chaqqonlik va tanani boshqara olishni tarbiyalaydi, 30 metrge tez yugurish tezkorlikni va h.k. shuning uchun biz ularni o`sha sifatini rivojlanishiga omil buladi desak hato qilmagan bulamiz. Lekin jismoniy mashqlarni bajartirish uslubiyati orqali o`sha mashqni boshqa qator jismoniy sifatlarini rivojlantirish uchun vosita qilib foydalansa ham buladi. Tennis to`pini bir maromda erga urib turishimiz oldinga chaqqonlikni tarbiyalasa, uni kuchliroq urib, so`ng ilib olishni mashq qilsak kuchni va harakat koordinatsiyasi tarbiyalanadi. Bu bilan jismoniy mashqlarni maqsadli bajartirish metodikasi jismoniy sifatlarni rivojlantirishda asosiy omil rolini o`ynaydi. Ayrim jismoniy sifatlarni tarbiyalashga e`tibor beraylik: Chaqqonlik I-IV sinf o`quvchilarida keyingi sindagilarga nisbatan oson rivojlanadi. Bu nerv jaraenidagi quzg`alish bilan tormozlanishni tez urin almasha olishiga bog`liq. bizga ma`lumki, bu eshdagilarda nerv almashinuvi tez kechadi. 21 Shuning uchun asosiy omil qilib mayda guruh olinadi. Harakatli o`yinlardagi bir hil reaktsiyalar kutilmaganda boshqa bir hili bilan qisqa vaqt ichida urin almashadi. Masalan, «Kun va tun» o`yini chaqqonlik sifatini yaxshi rivojlantiradi. O`smirlarda chaqqonlik bosha harakat sifatlariga nisbatan ancha rivojlangan buladi. Chunki ularda organizmni rivojlantirishi sur`ati o`ta yuqori, ularga oldingi eshdagilarga nisbatan og`irroq mashqlar tavsiya qilinadi. To`pni irg`itib oeqni ko`tarib uni ostida karsak qilib ilib olish eki 3600 ga aylanib ilish, hilma-hil muvozanat saqlash mashqlari, tanish bulgan o`yinlarning qiyinlash-tirilgan variantlari qo`llaniladi. Chaqqonlikni tarbiyalashda sport o`yinlarining ahamityati katta. Katta eshdagi maktab o`quvchilarida ko`proq gavdani boshqarish, tusiqlardan oshish, tayanish va osilishdek og`ir jismoniy mashqlar tanlanadi. Tezlik. Kichik eshdagilarda urta eshdagilarga nisbatan yaxshi rivojlangan buladi. O`g`il bolalarda 8-10 eshdan boshlab yaxshi rivojlana boshlaydi. 10 eshga borganda bu sifatning zaxirasi anchagina yuqori buladi. Shu yillar mobaynida tezlikni urtacha ortishining me`eri boshqa eshdagilarga nisbatan yuqori buladi. Qizlarda bu qobiliyat bolalarnikiga nisbatan ozroqdir. Tezlikni rivojlanishi uchun ularga anchagina jismoniy mashqlar berish kerakki, ularning bosh miya pustloq qismida tezlik markazlari paydo bulsin. Tezlikni rivojlantirish uchun quyidagi mashqlar tavsiya qilinadi. 7-8 eshdagilarga kurish, ovoz signallariga uz vaqtidaeq keskin javob beradigan, uz urnini tez topib oladigan harakatli o`yinlar, erkin yugurish va haqazolar. Qaysiki o`sha o`yinlarni o`ynashda tezkorlikka yunaltirilgan vazifalar qo`yiladi. 3-4 sinflarda esa 20-40 m. Masofani tez vaqt ichida bosib o`tish kerak bulgan o`yinlar tanlanadi. O`smirlarda tezlik kichik eshdagilarga nisbatan yaxshi rivojlanadi, qizlarda esa uni teskarisi, 12 eshdan boshlab bolalarga nisbatan rivojlanishning qiya chizig`i pastga tomon ketadi. Sababi ularda organizm eg` bosish jaraeniga beriladi, egiluvchanglik va moslanuvchanglik nisbatan susayadi. Nerv jaraenlarining kuchi, ta`sirchangligi ortib ketadi. 14 eshga kelib tezlikning rivojlanishi aytarli susayadi. 22 Bular uchun tez bajariladigan jismoniy mashqlar tanlab olinadi. Tanlangan mashqlar o`ta yuqori tezlik bilan bajariladigan mashqlar bulishi shart. Lekin tezlik uchun mashqlarni har doim bir maromda, ko`p marotalab takrorlayverish ular organizmida shu tezlik uchun shartli refleks hosil bulishi olib kelishi mumkin. Unda tezlik rivojlanishi keskin susayadi. Shuning uchun mashqni turli hil sharoitda hilma hil tarzda berish tavsiya qilinadi. Bunga e`tiborsizlik tezlik refleksini hosil bulishiga, bir hil sur`atdagi tezlikka namoen qiladigan holatni yuzaga keltiradi. Ularga beriladigan mashq tezlik kuch talab qilinadigan bulsin. 5-6 sinlarda 6-9 etapli estafetalar tanlanadi. eshlar va qizlar tezlikni rivojlantiradigan mashqlarga tez moslashadi. Qizlarda tezlik eshlarnikiga nisbatan ancha past rivojlangan buladi. Ular uchun xarakterli vosita qilib 80-100 metrga yugurish, estafetalardan foydalanish lozim. Kuch imkoniyati kichik eshdagilarda unchalik baland emas. S.I.Gal`perin tajribasi natijasi 7-8 eshdagi bolalar qo`li bilan 2,5 kg kuchga ega ekanligini kursatadi. Qizlarda esa bu sifat anchalik sust rivojlangandir. Ularni tezlik sarf qiladigan mashqlar bilan ko`p band qilmaslik kerak. I-II sinflarda jismoniy mashqlar asosan jihozsiz bajariladi. III-IV sinflarda esa nisbatan ozgina yuk ko`tarib bajaradigan mashqlar tanlanadi. Rezina to`plar, gimnastika taeqlari, engil otish bilan bajariladigan mashqlar qo`llaniladi. I-II sinflarda asosan tanani to`g`ri tutish uchun qorin, ko`krak, bel enbosh muskullarini rivojlantirishga asosiy e`tiborni qaratish kerak, chunki ularda tanani to`g`ri tuta bilish malakasi yaxshi rivojlanmagan buladi. O`rta maktab eshdagilarda kuchni yaxshi rivojlangan ekanligini kurish mumkin. Muskullar asta-sekinlik bilan statik ishlar bajarishga moslasha boshlaydi. Qo`l muskullari, elka muskullari kuchi yaxshi rivojlana boshlaydi. Sport jihozlarida bajariladigan mashqlar ham qo`l keladi. 14-15 eshdagi qizlarda jismoniy rivojlanish hamda jismoniy sifatlardan kuchni rivojlanishi bolalarga nisbatan orqada qolishi kuzatiladi. Kuch uzoq vaqt davom etmaydigan, uz kuchi bilan bajariladigan, tezlik kuchi sarf qiluvchi intensiv mashqlar bilan, 5-6 sinflarda 1-2 kg.li charm to`plarni 23 irg`itish. Ilish, kanatga tirmashib chiqish, og`irligi 2-3 kg keladigan to`plarni uloqtirishdek mashqlar bilan rivojlantiriladi, 7-8 sinflarda shu mashqlar tezlik kuch bilan bajarilishi orqali, individual xususiyatni hisobga olib, organizmga tushadigan jismoniy yukni ortishi orqali amalga oshiriladi. Yuqori sinf o`quvchilarida esa og`ir yuk tashish, ko`tarish, uzunlikka, balandlikka sakrash, uloqtirish, tortishmachoq o`yinlari, kurash elementlarini urganish va boshqa qator jismoniy mashqlar bilan rivojlantiriladi. Kuch sifatini rivojlantirish ehtietlikni talab qiladi. Chunki esh organizmga hali balog`atga etmay turib, bu mashqlarni yaxshi bajarish uchun imkoniyat kam buladi. Chidamlilik I-II sinf o`quvchilarida energiya sarf qilib bajariladigan jismoniy mashqlarni bajarishni uzoqroq davom ettirish orqali tarbiyalanadi. Harakatli o`yinlarda o`ynash ham bundan mustasno emas. eshi ulg`ayg`an sari bu sifat ham tabiyiy rivojlanib boradi. Bolalarda qizlarga nisbatan bu sifat unchalik yaxshi rivojlanmaydi. O`smirlarda chidamlilik 300-400 metrga yugurishni yurish bilan almashtirib eki o`sha masofani bi hil belgilangan sur`atda yugurish (belgilangan vaqt ichida ma`lum masofani bosib o`tish)lar eki velosipeda yurish, suzish kabi mashqlar orqali rivojlantirish tavsiya etiladi. VII-IX sinflarda ham shu mashqlar tezlikni orttirib bajarish orqali bajariladi. Harakatli o`yinlar, sport o`yinlari yuqori sinflarda bu sifatni rivojlantirish uchun vosita buladi. Egiluvchanglik. Bu sifatni rivojlantirishga eng qulay esh kichik maktab eshidir. Bunda muskullar, bug`inlar harakati katta eshdagilarga nisbatan yaxshi buladi. Shuning uchun ham bu eshdagilarda harakatli o`yinlar orqali egiluvchanglikni rivojlantirish mumkin. O`smirlarda bu xususiyat kichik eshdagilarga nisbatan susaygan buladi. Shuning uchun bularga jismoniy tarbiya darslarida egiluvchanglikni rivojlantiruvchi jismoniy mashqlar ko`proq berilishi kerak buladi. Ularga mashqlar berishda extietlik zarur, chunki ular mashq ahamiyatini bilmay muskullarni keragidan ortiqcha zuriqtirish orqali ularni chuzib qo`yishi mumkin. Bu esa jarohatlanish va boshqalarga olib keladi. 24 Katta maktab eshdagilarga iloji boricha ko`proq egiluvchanglikni rivojlantiruvchi mashg`ulotlar tashkillash lozim buladi.