Mavzu: Jismoniy tarbiya, sport nazariyasi va uslubiyati faning predmeti. Maqsad va vazifalari. Asosiy tushunchalari Reja

Jismoniy madaniyat nazariyasi deb keng ma’noda jismoniy madaniyat 
amaliyotida qo‘llaniladigan nazariy bilimlarning hamma to‘plamiga aytiladi. Har 
bir mustaqil fan o‘zining predmeti va metodologik asoslariga egadir. Boshqa fanlar 
singari jismoniy madaniyat nazariyasi ham fan sifatida paydo bo‘lar ekan, u 
avvalo, jamiyatning talab va ehtiyojlari asosida paydo bo‘ldi. Jismoniy madaniyat 
u yoki bu qonun qoidalarini tushuntiradi, uni maqsadga muvofiq ravishda 
boshqarishga xizmat qiladi. Shu bilan birga bunday bilimlarning majmuasi bir 

---

biridan aniq fan va nazariy umumlashtirish sanasi bilan farqlanuvchi turli fanlar 
ramkasida shakllanib kelgan va shakllanib bormoqda. Bu jihatdan quyidagilarni 
ajratish lozim. 
 Xususiy maxsus predmetlar. Jismoniy madaniyatning ayrim yoki ma’lum 
yaqin elementlarni o‘z ichiga olib metodik bilim sifatida (gimnastika turlari, sport 
o‘yinlari) beriladi. Bunday predmetlar o‘z chegarasida katta bo‘lmagan aniqlikda 
nisbatan qisqa umumlashtiriladi. 
Soha predmetlari. Jismoniy madaniyatni har xil tipdagi katta 
komponentlarini o‘rganishga qaratilib (ta’lim tizimi, mehnatni ilmiy tashkil qilish, 
maishiy xizmat, maxsus sog‘lomlashtirish tiklash tadbirlarida qo‘shiladi), 
jamiyatda uni asosiy shakli va yo‘nalishidan maqsadga muvofiq ravishda 
foydalanish (asosiy jismoniy tarbiya, kasb-amaliy jismoniy tayyorgarlik, sport 
trenirovkasi va boshqalar). Bu sohadagi fanlarni jismoniy madaniyat nazariyasi va 
usuliyatining asosiy kasbga yo‘naltirilgan predmetlari deyiladi. Hozirgi vaqtda 
bulardan eng rivojlanganlari jismoniy tarbiya nazariyasi va sport nazariyasidir. 
Umumlashtiruvchi nazariyaga jismoniy madaniyatning umumiy nazariyasi 
yoki jismoniy madaniyat nazariyasining umumiy asoslari deb yuritiladi. 
Jismoniy madaniyat nazariyasi (uning umumiy asoslari), jismoniy 
madaniyatning mohiyatini bildiruvchi ilmiy bilimlarni integrativ tizimi, umuman 
olganda, shaxsni ijtimoiy tashkil topishida va kishini hayotiy kuchlarini 
rivojlantirishni optimal rivojlanishi, tarbiyaviy omillar tizimini yanadada 
rivojlantirish uchun yo‘naltirilgan holda foydalanishni umumiy qonuniyatlari va 
ularni amalda qo‘llanilishi tushuniladi.