Mavzu: Jismoniy tarbiya, sport nazariyasi va uslubiyati faning rivojlanish tarixi hamda uning boshqa tarbiya turlari bilan aloqadorligi

Uchinchi davr – jismoniy tarbiyahaqidagi nazariy bilimlarni intensiz 
to‘planishi, uyg‘onish davridan XIX asrning oxirigacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga 
oladi. Inson tarbiyasi, uni o‘qitish, davolashhaqidagi fanning rivojlanishi filosoflar, 
pedagog va vrachlarning jismoniy tarbiya muammolariga etibor qila boshlashlari 
davri, jismoniy tarbiyaning mohiyati haqidagi falsafiy, pedagogik va tibbiy 
maolumotlarning, bilimlarining vujudga kela boshlagan davri. Bu maolumotlarhali 
turlicha, chunki, ko‘pincha o‘sha davrda mustaqilroq sanalgan filosofiya, 
pedagogika, meditsina fanlari tarkibida voyaga etar edi. Yo‘l-yo‘lakay, ammo 
zarur bo‘lgan darajada bunday ilmiy fanlarning vakillari ko‘pincha o‘z 
muammolarini jismoniy tarbining rolini hisobga olmay hal qilish mumkin 
emasligini tushuna boshladilar. Yangilanish davridayoq pedagog-gumanistlar va 
hayoliy sotsialistlar jismoniy tarbiyada bir butun tarbiyaning majburiy qismlardan 
biri deb qaray boshladilar. 
Jumladan, shvetsariyalik demokrat pedagog I.G.Pestalotsii tomonidan 
(1746-1827) bolalarharakat qobiliyatini rivojlantirish uchun tuzilgan jismoniy 
mashqlar tizimida bo‘g‘inlar (sustavnaya) gimnastika umumiy pedagogika 

---

nazariyasi ichida alohida o‘rinni egallaydi. XVIII asrda anatomlar tomonidan 
jismoniy mashqlar “biomexanika”si bo‘yicha izlanishlar olib borildi, XIX asrda 
esa jismoniy tarbiya haqida ilmiy- nazariy ishlar vujudga keldi.
Jamiyat hayotida jismoniy tarbiyaning roli tarbiyaning sinfiy xarakterga 
ega ekanligi ilmiy asoslandi. Tarbiyaning mazmuni ochildi va unda jismoniy 
tarbiyaning o‘rni hamda shaxsni har tomonlama rivojlantirish yo‘llari aniqlandi. 
Aynan shu davrda jismoniy tarbiya nazariyasiga asos solindi deb hisobga olinib, 
shu bo‘yicha ilmiy farazlar va bilimlar to‘planishi orqali mustaqil fan sifatida 
ajralib chiqdi.