Мавзу: Кимё ва озик-овкат саноати корхоналарида ишлаб чикаришни

Birlashma va uyushmalarga integratsiyalashuvga intilayotgan firma va korxonalarning vazifalari quyidagilardan iborat: 1) integratsiya kompleksi doirasida moliyaviy barqarorlikni oshirish; 2) yangi mahsulotni yaratishda investitsiya (texnologiya)ni jalb etish, investitsiyalarni amalga oshirishning harakatchan usullarini ta’minlashishiga erishish; 3) to‘rejagan natijalarni yanada istiqbolli faoliyat yo‘nalishiga jalb qilish; 4) ishlab chiqarilgan mahsulotlarning raqobatbardoshligini oshirish, ularga bo‘lgan talab darajasini saqlab qolishga erishish; 5) progressiv asosdagi texnik qayta jihozlashni amalga oshirish; 6) xalqaro bozorlarga chiqish uchun millatlararo biznesga kirib borish; 7) bozorning tor segmentlaridan foydalanish, uning imtiyozlarini ta’minlash; 8) turli xil yordam (konsalting, treyning, marketing va boshqalar) olishga erishish. Ushbu maqsadlarni amalga oshirish uchun quyidagi uyushmalar tuzilishi mumkin: konsorsium, kartel, «Pool».
Konsorsium – bu, ishtirokchilarning kartel kelishuvi asosidagi shunday birlashmasiki, unda kapital chuqur ilmiy loyihalarni amalga oshirish uchun yirik moliyaviy operatsiyalarni bajarishga jalb qilinadi. Konsorsiumni tashkil etishda barcha ishtirokchilar maqsadga erishish uchun o‘zaro kelishib saylangan rahbariyatga bo‘ysunib, o‘z mustaqilligini saqlab qoladi.
Kartel – bu, kelishuv asosidagi uyushma bo‘lib, unda barcha ishtirokchilar uchun majburiy bo‘lgan quyidagi shartlar belgilanadi: ishlab chiqarish hajmi, mahsulot hajmi, bozorga chiqariladigan tovarlar me’yori va boshqalar. Kartel ishtirokchilari o‘zlarining yuridik va xo‘jalik yuritishdagi mustaqqilligini saqlab qoladi. Kartel shartlarining bo‘zilishi ishtirokchilarning jarima to‘lashiga olib keladi. Kartelning umri ishtirokchilarning moliyaviy ahvoliga va ichki raqobatiga bog‘liq bo‘ladi.
“Pool” –manfaatdor ishtirokchilar tomonidan patent va litsenziyalardan birgalikda foydalanilishi uchun kortel kelishuvi asosidagi firmalar, korxonalar birlashmasidir.
Sindikat – kelishilgan shartnomaga ko‘ra, firmalarning reklama bilan ta’minlash va marketing vazifalarini markazlashtirish maqsadida tuzilgan birlashma shaklidir. Sindikat ishtirokchilari ixtiyoriy ravishda boshqaruv apparatiga tijorat vazifalarini topshiradi, lekin bunda ishlab chiqarish va yuritish maqsadlarini saqlab qoladi.
Konsern – tadbirkorlikning birlashmalari orasida keng tarqalgan tashkiliy shakllaridan biri bo‘lib, unda yirik kompaniya atrofida birlashgan korxonalarning uyushmasidir. Bunda yirik kompaniya boshqalarning aksiyasiga egalik qiladi. Konsern korxona va firmalarning mexanik yig‘indisi emas, balki ularning ilmiy, ishlab chiqarish, savdo-sotiq, tashkiliy, iqtisodiy va moliyaviy imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda tanlangan taraqqiyot strategiyasiga ega bo‘ladi.
Trest – bu ko‘rinishdashi tashkilotlar doirasida integratsiya majmuiga kirgan korxonalar ishlab chiqarish, tijorat, yuridik mustaqqilligini to‘la yo‘qotadi. Trest tuzilmasiga kirgan korxonalar o‘z aksiyalarining nazorat paketiga ega mulkdorga yuridik huquqlarini topshiradilar, ya’ni boshqa birlashmalardan farqli ravishda trestda yagona mulkdor yuzaga keladi.

4.