Мавзу: Кимёвий ёқилғини қайта ишлаш. Энергия муаммоси. Ёқилғи турлари. Режа

т/р	Ёқилғи тури	Йиллар бўйича қазиб олиш
		2017	2018	2019
1	Газ млрд м3	56.4	60.4	59.5
2	Кўмир минг тонна	4038.6	4174.4	4049.5
3	Нефт (газ конденсати билан) минг тонна	2767.7	2891.4	2796.9

• .

• Ўзбекистонда асосий ёқилғиларни қазиб олиш. Табл. 3.

Ёқилғи	Органик қисмининг таркиби, %			Мазмуни, %				Ёнишнинг юқори иссиқлиги кЖ/кг
	C	H	N +O	Ёнадиган S	Намлиги	Кул	Учув-чилар
Ёғоч (ўтин) Торф Қўнғир кўмир Тошкўмир Антрацит Нефт Табиий газ Ёнувчи сланцлар	50 59 75 82 95 87 75 76	6 6 5 5 2 13 25 9,0	44 35 25 13 3 0,3 - 14	- 0,4 2-3 2-6 1-2 - - 10-15	30-40 25 50 гача 3-5 1-1,5 - - 30-60	0,4 4,5 4,0 6,0 6,0 0,1-0,5 - 1,5-11	70 гача 70 гача 45-55 8-50 8 гача - - 30-64	19000 24000 26000 34000 34000 40000 40000 -

• Ёқилғини ўртача таркиби.

• Ёниш иссиқлиги деб – атмосфера кислородида ёқилғи ҳажми ва ёниш махсулотларини хароратини, жараёни бошланғич холатга қадар совиши ёки масса бирлигида тўлиқ ёнишидан ажралиб чиқадиган иссиқлик миқдорига айтилади.
• Тўлиқ ёниш - деганда углеродни углерод (IV) оксидигача оксидланишини, водородни – сувгача ва азотни молекуляр азотгача бўлган жараён тушунилади.
• Ёқилғини иссиқлик ишлаб чиқариши – деб ёниш махсулотларини қиздиришга сарфланадиган иссиқлик, ортиқча ҳаво бўлмаган шароитда тўлиқ ёнган ёқилғини ёнишининг максимал ҳароратига айтилади (Т макс).
• Кимёвий ёқилғининг энергетик синфланишига асос қилиб иссиқ ишлаб чиқариши олинган. Шунга кўра ёқилғилар иккига бўлинадилар:
• Юқори иссиқ ишлаб чиқарадиган ёқилғилар, уларда Т.макс>2300°К. Булар: табиий газ, нефт ва нефт технологияси газлари, тош кўмир, кокс, антрацит ва ёғоч (писта) кўмирдир;
• Паст иссиқ ишлаб чиқарадиган ёқилғилар, уларда Т.макс<2300°К. Булар: ўтин, торф, қўнғир кўмир, ёнувчи сланец ва домна газидир.

• Ёқилғининг иссиқлик сиғими – деб потенциал энергиянинг миқдори юқори бўлиб, суюқ мотор ёқилғисининг ҳажми бирлигига айтилади ва кЖ/литр билан белгиланади. Бу баҳони ишлатиш чегараланган бўлиб фақат мотор ёқилғиси учун шилатилади.
• Қаттиқ ёқилғини кимёвий қайта ишлаш
• Қаттиқ ёқилғини қайта ишлаб олинган маҳсулотлар кўп сонли бўлиб ҳар хилдир. Халқ хўжалигида кўпроқ аҳамиятлилари, металлургияни асоси сифатида кокс, ярим кокс, нефт маҳсулотларини сунъий алмаштирувчилари, ароматик бирикмалар (бензол ва гамологлари), синтез гази (CО ва H2 аралашмаси) водород бўлиб ҳисобланади. Қаттиқ ёқилғидан кимё саноатида хомашё сифатида ишлатилганда органик маҳсулотлар олинади. Қаттиқ ёқилғини юқори ҳароратда қайта ишлаш 3 та асоси йўналишга эга: пиролиз, газлаштириш ва гидрогенлаш.