Mavzu: Kirish. Chizma geometriya fani va chizma tuzishning nazariy asoslari. Monj usuli

1-Amaliy mashg’ulot.

1-Mavzu: Kirish. Chizma geometriya fani va chizma tuzishning nazariy asoslari. Monj usuli. Nuqtaning koordinatalari bo’yicha epyuri.

Nuqtaning kompleks chizmasini qurish

Ishdan maqsad: Talabalarda nuqtaning koordinatalari bilan ishlash uning yaqqol tasvirini qurish ko’nikma va malakalarni shakllantrish.
Masalaning qo’yilishi: Tinglovchi variant bo’yicha berilgan masalani A4 format qog’ozida kerakli asboblar yordamida bajarishi lozim.


Ishni bajarish uchun namuna
Misol: Berilgan koordinatalar bo’yicha A(30, 30, 30) nuqtaning proektsiyalari va yaqqol tasvirini quring. Nuqta nechanchi chorak va oktantda joylashgan.
Echish: Avval koordinatar sistemasini qurib olamiz. O’qlarni (X,Y,Z) lar bilan belgilab olamiz.

A₂





Z





А_X



X

O





Y

A₁

OX o’qlari bo’yicha A nuqtani gorizontal proektsiyasini qurish uchun 10 mm o’lchab OX o’qiga qo’yamiz va u nuqtani A_X deb belgilaymiz. So’ng A_X nuqtadan OX o’qidan pastga 30 mm o’lchab A₁ nuqtani topamiz. Keyin esa A_X nuqtadan OX o’qidan yuqoriga 30 mm o’lchab A₂ nuqtani topamiz.

OX, OY, OZ – koordinata o’qlari
A₁, A₂ – A nuqtaning gorizontal va frontal proektsiyalari
OZ o’qidan chap va OX o’qidan yuqori qism V frontal proektsiyalar tekisligi,
OY o’qidan chap va OX o’qidan pastki qism H gorizontal proektsiyalar tekisligi, OZ o’qidan o’ng va OX o’qidan yuqori qism W profil proektsiyalar tekisligi deyiladi. SHunday qilib biz nuqtaning epyurdagi proektsiyasini topdik. Quyidagi jadvaldan nuqta nechanchi oktantda joylashganini bilib olamiz.

oktant		I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII
Koordinata ishoralari	X	+	+	+	+	-	-	-	-
	Y	+	-	-	+	+	-	-	+
	Z	+	+	-	-	+	+	-	-

Bizning misolda A nuqtaning barcha koordinatalari musbat bo’lganligi sababli birinchi oktantda joylashgan ekan.

Endi biz nuqtaning fazodagi (yaqqol) tasvirini chizib olamiz. Buning uchun koordintalar o’qini chizib olamiz va o’qlarni (X,Y,Z) deb belgilab olamiz. O’qlar bo’yicha 30 mm kesma qo’yib, ularni A_X, A_Y, A_Z deb nuqtalarni belgilaymiz. So’ngra shu nuqtalardan 30 mm uzunlikdagi kesmalarni o’lchab, A nuqtaning A₁ gorizontal, A₂ frontal, A₃ profil proektsiyalarini aniqlab olamiz. SHundan so’ng mos ravishda A nuqtaning proektsiyalaridan koordinata o’qlariga parallel chiziqlar o’tkazib A nuqtani aksonometriyasini qurib olamiz. Bu yerda A nuqta A nuqtaning yaqqol tasviri hisoblanadi.