Mavzu: Kirxgof qoidalari Reja: Tarmoqlangan zanjirlar uchun Kirxgof qoidasi

Denov tadbirkorlik va pedogogika insitituti Aniq va tabiiy fanlar fakulteti Matemateka-Fizika kafedrasi 2-bosqich 10f-2021 guruh talabasi Pardayev Omonjonning Elektr va magnitizm(labaratoriya) fanidan yozgan mustaqil ishi

Mavzu:Kirxgof qoidalari

Reja:

1.Tarmoqlangan zanjirlar uchun Kirxgof qoidasi

2.Tarmoqlangan elеktr zanjirlari.

3.Tarmoqlangan zanjir reaksiyalari.

 

•  

Odatda tugunga kelayotgan toklar musbat ishora bilan, chiqayotgan toklar manfiy ishora bilan olinadi.Bu qoidaning to’g’riligi quyidagi mulohazadan kelib chiqadi: Agar toklarning algebraik yig’indisi noldan farqli bo’lganda edi, tugunda zaryadlarning to’planishi yoki kamayishi sodir bo’lib, bu esa o’z navbatida zanjirdan o’tuvchi tokning o’zgarishiga olib kelar edi.

Odatda tugunga kelayotgan toklar musbat ishora bilan, chiqayotgan toklar manfiy ishora bilan olinadi.Bu qoidaning to’g’riligi quyidagi mulohazadan kelib chiqadi: Agar toklarning algebraik yig’indisi noldan farqli bo’lganda edi, tugunda zaryadlarning to’planishi yoki kamayishi sodir bo’lib, bu esa o’z navbatida zanjirdan o’tuvchi tokning o’zgarishiga olib kelar edi.

Ma‘lum qarshilikdan oqib o’tayotgan tokning shu qarshilikdagi kuchlanishga nisbati volt- ampеr xaraktеristika (VAX) dеb ataladi va grafik tarzida ifodalanadi. Odatda grafikning absissa o’qida kuchlanish ordinata o’qida esa tok joylashtiriladi. Volt-ampеr xaraktеristikasi tug’ri chiziqdan iborat bo’lgan qarshilik chiziqli qarshilik, faqat chiziqli elеmеntlardan iborat zanjir esa chiziqli zanjir dеb ataladi. Volt-ampеr xaraktеristikasi egri chiziqdan iborat qarshilik egri chiziqli qarshilik va mos holda egri chiziqli zanjir dеb ataladi.Elеktrotеxnikada tarmoqlangan va tarmoqlanmagan zanjir tushunchalari mavjud. Murakkab zanjirlar (ikki va undan ortiq konturli) uchun tarmoq, tugun va kontur tushunchalari qullaniladi. - rasm Elеktr sxеmasi-elеktr zanjirining grafik tasviri hisoblanib, zanjir elеmеntlarining shartli kurinishi va ularning ulanish usullari tasviridir. Elеktr zanjiri tarmog’i-elеktr zanjirining bir xil qiymatdagi tok oqib o’tadigan qismiga aytiladi.

Ba‘zi bir zanjir jarayonlarning ayrim bo’g’imlarida reaksiya faol markazlarining ko’payishi bilan boradi, ya‘ni bitta faol markaz o’rniga ikki va undan ko’p faol markaz hosil bo’ladi, zanjirning tarmoqlanishidir.Tarmoqlangan zanjir reaksiyalarni birinchi bo’lib, 1926 yilda N.N. Semyonov va uning shogirdlari fosforning oksidlanish reaksiyasi tajribasida tekshirganlar. Natijada, bunday zanjir reaksiyalarning nazariyasini ular yaratganlar.Ko’pincha oksidlanish (yonish, portlash) reaksiyalari tarmoqlangan zanjir reaksiyalari mexanizmi bilan boradi. Masalan, vodorodning yonishi (oksidlanishi) bunga yaqqol misoldir. Bu reaksiyaning borishi past bosimda mexanizm bilan borish mumkinligi aniqlangan. a)–zanjirning tarmoqlanishi b)–zanjirning davom etishi d) –zanjirning tarmoqlanishi д)–zanjirning devorga uzilishi е) – zanjirning idish hajmida uzilishi. – radikal kam faol bo’lib, zanjirni davom ettira olmaydi. Shunga ko’ra, НО2 radikal hosil bo’lishini zanjirning uzilishi deyish mumkin.

Ba‘zi bir zanjir jarayonlarning ayrim bo’g’imlarida reaksiya faol markazlarining ko’payishi bilan boradi, ya‘ni bitta faol markaz o’rniga ikki va undan ko’p faol markaz hosil bo’ladi, zanjirning tarmoqlanishidir.Tarmoqlangan zanjir reaksiyalarni birinchi bo’lib, 1926 yilda N.N. Semyonov va uning shogirdlari fosforning oksidlanish reaksiyasi tajribasida tekshirganlar. Natijada, bunday zanjir reaksiyalarning nazariyasini ular yaratganlar.Ko’pincha oksidlanish (yonish, portlash) reaksiyalari tarmoqlangan zanjir reaksiyalari mexanizmi bilan boradi. Masalan, vodorodning yonishi (oksidlanishi) bunga yaqqol misoldir. Bu reaksiyaning borishi past bosimda mexanizm bilan borish mumkinligi aniqlangan. a)–zanjirning tarmoqlanishi b)–zanjirning davom etishi d) –zanjirning tarmoqlanishi д)–zanjirning devorga uzilishi е) – zanjirning idish hajmida uzilishi. – radikal kam faol bo’lib, zanjirni davom ettira olmaydi. Shunga ko’ra, НО2 radikal hosil bo’lishini zanjirning uzilishi deyish mumkin.

Zanjirning bir bo’g’imida reaksiyasi boradi, bu bo’g’imda bitta erkin valentlik o’rniga uchta erkin valentlik, bitta OH dagi batta erkin valentlik o’rniga uchta erkin valentlik, bitta OH da va ikkita O da hosil bo’ladi.
Ikkita ozod valentlikni, ya‘ni ikkita faol markazning hosil bo’lishi ikkita zanjirning hosil bo’lishiga, ya‘ni zanjirning tarmoqlanishiga olib keladi. Go’yo bir zanjir ikki zanjirga tarmoqlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

С.Г.Калашников “Elektr va magnitizm”

M.B.Dusmuradov “Fizika”

O.Ahmadjonov “Elektr va magnitzm”