Mavzu: kolloid sistemalarni tayyorlash va tozalash usullari

Kolloid 
zarrachalarni 
dispergirlashning 
fizik-kimyoviy 
usullariga 
peptizatsiya usuli kiradi.
Peptizatsiya deb cho‘kmalarni piptizatorlar yordamida kolloid eritma 
holatiga o‘tish jarayoniga aytiladi. Faqatgina yangi tayyorlangan cho‘kmalarni 
peptizatsiya usulida kolloid zarrachalar yanada yirikroq agregatlar ko‘rinishiga 
o‘tadi. saqlash davomida cho‘kmalarda rekristallizatsiya va eskirish jarayoni yuz 
beradi, bu es peptizatsiya jarayoniga to‘sqinlik qiladi.
Kolloid eritmalarni peptizatsiya usuli bilan ham hosil qilinishi mumkin. 
Peptizatsiyaning quyidagi turlari mavjud: 
– adsorbsiyali; 
– dissolityutsiyali; 
– cho‘kmani erituvchi bilan yuvish. 
Zolning koagullanish mahsulotini qaytadan kolloid eritma holatiga o‘tkazish 
peptizatsiya deyiladi. Peptizatsiyani amalga oshirish uchun kolloid cho‘kmasiga 
(koagulyantga) biror elektrolit qo‘shilib, erituvchi bilan aralashtiriladi. Kolloid 
eritma olishda ishlatilgan elektrolit peptizator deyiladi. Peptizator sifatida 
elektrolitlar va ba’zi sirt-faol moddalar ishlatiladi. Peptizatsiya tezligiga turli 
omillar (jumladan, peptizatorning kimyoviy xossasi, konsentratsiyasi, cho‘kmaning 
holati va uning miqdori, harorat, aralashtirish tezligi, pH, ultratovush, radiofaol 
nurlar va h.k.) ta’sir etadi. 

---

Pеptizatsiya koagulyatsiyaga tеskari jarayondir. Unda cho‘kmaga tushgan 
zarrachalarni dеzagrеgatsiyaga uchrab qaytadan alohida kolloid zarrachalarga 
o‘tishi ro‘y bеradi.
Peptizatsiya murakkab jarayon bo‘lib, u peptizatorning dispersion muhitga, 
cho‘kma sirtiga yutilishiga, solvat qavatlar hosil bo‘lishiga bog‘liq. 
Dumanskiyning fikricha peptizatsiya vaqtida cho‘kma bilan peptizator orasida 
kompleks birikmalar tipidagi bir qator oraliq mahsulotlar hosil bo‘ladi, agar kolloid 
zarrachalar sirtiga stabilizatorning o‘zi yutilib kolloid eritma hosil qilsa, bunday 
peptizatsiya bevosita peptizatsiya deyiladi; agar kolloid zarrachalar sirtiga 
stabilizatorning o‘zi yutilmay, balki uning eruvchan modda bilan hosil qilgan 
mahsulotlari yutilsa, bilvosita peptizatsiya deyiladi. Masalan, Fe(OH)
3
cho‘kmasiga FeCl
3
ta’sir ettirib, Fe(OH)
3 
ning gidrolizini hosil qilish bevosita 
peptizatsiyadir. Chunki bu holda temir ionlari kolloid zarracha sirtlariga yutilib, 
ularga musbat zaryad beradi va musbat zaryadli zarrachalar bir-biridan qochgani 
uchun cho‘kma tezda yana erituvchiga tarqaladi (disperslanadi). Fe(OH)
3
ning iviq 
cho‘kmasiga HCl ning kuchsiz eritmasini ta’sir ettirib, Fe(OH)
3 
gidrolizini hosil 
qilish bilvosita peptizatsiyaga misol bo‘ladi, chunki bu holda peptizator rolini HCl 
bilan Fe(OH)
3
orasida sodir bo‘ladigan reaksiya mahsuloti FeOCl bajaradi.