Мавзу: Комбинацион ва арифметик схемалар. Мултиплексорлар. Декодерлар. Компараторлар. Сумматорлар. Арифметик мантикий курилмалар

Сумматорнинг қурилиш тамойилини ва иш юритишини тушуниш учун иккилик сонларини қўшиш қоидасини эслаш тавсия этилади.

Сумматорлар бир разрядли ва кўп разрядли бўлади. қуйида уларнинг схемалари кўрсатилган:

Сумматорлар қуйидагича классификацияланади.

1. Ишланаётган элементларнинг тури бўйича комбинацион ва жамғарувчи типидаги сумматорлар;

2. Сонларни киритиш-чиқариш усули бўйича паралелл ва кетма-кет ишлайдиган сумматорлар.

3. Сонларни ифодалаш усули бўйича кетма-кет ва паралелл ўтказгич сумматорлари.

Комбинацион типидаги сумматорлар икки хона қўшилувчиларини жамлаш ва қўшни разряд хонадан ўтказиш процесси бир хонали жамлаш схемасида иккита ўхшаш элементлар операциясига бўлинади, қўшилувчиларнинг иккита хонаси жамлаш ва олинган натижа билан ўтказиш бирлигини жамлаш. Бу иккита операциялар ярим сумматорлар деб аталадиган иккита бир хил схемалар ёрдамида бажарилади.

Комбинацион типидаги сумматорлар икки хона қўшилувчиларини жамлаш ва қўшни разряд хонадан ўтказиш процесси бир хонали жамлаш схемасида иккита ўхшаш элементлар операциясига бўлинади, қўшилувчиларнинг иккита хонаси жамлаш ва олинган натижа билан ўтказиш бирлигини жамлаш. Бу иккита операциялар ярим сумматорлар деб аталадиган иккита бир хил схемалар ёрдамида бажарилади.

Комбинацион типидаги сумматорлар ҲАМ, Эмас, ЁКИ мантиқий элементлар комбинацияларидан қурилади.

Бу элементларнинг чиқишида сигнал бир вақтда берилган кириш сигналларининг фақат маълум камбинацияси тушганда ҳосил бўлади. Кириш сигналларининг таъсири тугагандан сўнг чиқиш сигнали йўқолади, яъни комбинацион типдаги сумматор хотиралаш қобилиятига эга эмас. Шу сабабли бундай сумматор, одатда регистр билан бирга ишлайди.

Жамғарувчи типдаги сумматорлар сановчи киришли тригерлар асосида қурилади. Қўшилувчилар сумматорларнинг киришга бирин – кетин навбат билан юборилади, унда йиғинди жамланади.

Комбинацион турдаги сумматорлар икки хона қўшилувчиларни жамлаш ва қўшни хонадан ўтказиш процесси бир хонали жамлаш схемасида иккита ўхшаш элементлар операциясига бўлинади. Қўшилувчилар иккита хонани жамлаш ва олинган натижа билан ўтказиш бирлигини жамлаш.