Mavzu: Ko`phadni ko`paytuvchilarga ajratishning bir necha usullarini qo`llash

TOSHKENT VILOYAT YANGIYO’L TUMANI 6-MAKTABNING MATEMATIKA O`QITUVCHISI BOBOMURODOVA XADICHANING BIR SOATLIK DARS ISHLANMASI.

MAVZU: Ko`phadni ko`paytuvchilarga ajratishning bir necha usullarini qo`llash.

Darsning maqsadi.

• Ta`limiy: O`quvchilarni quyidagi tushunchalar bilan tanishtirish.

1.Umumiy ko`paytuvchini qavsdan tashqariga chiqarish.

2.Ko`phadni qisqa ko`paytirish formulalari bo`yicha ko`paytuvchilarga ajratish.

3.Agar oldingi usullar maqsadga olib kelmasa guruhlash usulini qo`llash.

4.Kublar yig`indisi va kublar ayirmasi formulasini

B) Tarbiyaviy:

1.O`rganilgan formulalarni xayotda iqtisodiy masalalarni yechishda foydalanish.

2.Hayotiy muammolarni yecha bilishlariga ishonchlarini orttirish.

3.Mavzuni boshqa fanlar bilan bog`liq tomonlarini ko`rsatish.

4.Buma`lumotlar orqali o`quvchilarni milliy vatanparvarlik ruhida tarbiyalash

C) Rivojlantiruvchi:

1.O`quvchilarda qiziquvchanlik, epchillik, ziyraklik,chaqqonlik, hozirjavoblik, ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish.

2.Diqqatni to`plashni rivojlantirish.

3.O`quvchilar “ko`phadni ko`paytuvchilarga ajratishning bir necha usullarini qo`llash” mavzusiga oid misollarni mustaqil ishlay olishlarini rivojlantirish.

Darsning jihozi:

Xona birliklari,darslik, tarqatma materiallar, ko`rgazmali qurollar,kompyuter, proiktor, katta monitor.

Bu mavzuni o`rganish natijasida o`quvchilar quyidagi bilim va ko`nikmalarga ega bo`lishlari lozim.

1.Bilimlar.

- Umumiy ko`paytuvchilarni ajrata olishni,

• Ko`phadni qisqa ko`paytirish formulalari bo`yicha ko`paytuvchilarga ajratishni,

- Guruhlash usulini qo`llashni,

- kublar yig`indisi va ayirmasi formulalarini yoddan bilishlari.

2.Ko`nikmalar.

- Misollarni mazmuniga xos ravishda ko`paytuvchilarga ajrata olish,

- Berilgan mashqlarni mustaqil ishlay olishlari.

1.DARS TURI:

Nazariy, amaliy,aralash,musobaqa va boshqa usullar.

2.darsda ishlatilgan metod va texnologiyalar:

aqliy hujum, kim qayerda o`yin metodi, qatorlarda dars o`tish texnologiyasi.

DARSNING BORISHI.

Dars matematika xonasida olib boriladi, o`qituvchi tomonidan barcha misol va masalalar kompyuterga oldindan kiritilgan va slayd ko`rinishida darsga moslab qo`yilgan bo`ladi va qatorlarda dars o`tiladi.

Tashkiliy qism.(5 minut)

• O`quvchilar bilan salomlashish,davomatni aniqlash. (2 minut )
• Bir o`quvchi turib, dunyo yangiliklari bilan qisqacha tanishtiradi.(o`quvchi gapirayotgan paytda doskaga o`qituvchi yangi mavzuni yozadi) (3 minut)

Uy vazifasini so`rash: (5 minut)

• Aqliy xujum metodidan foydalanib o`tilgan mavzu so`raladi.

1 savol. Kvadratlar ayirmasi formulasini kartochkaga yozing.

2 savol. Qisqa ko`paytirish formulalarini bir nechtasini kartichkaga yozing.

( o`quvchilar bu ikki savolga 1-minutda javob yozib, 2-minutda qatorlaridagi birinchi partaga uzatishadi kartochkalar orqasida o`quvchilarning ismi familiyasi yozilgan bo`ladi kartochkalarni qator boshidagi 3 o`quvchi o`qtuvchiga berishadi.)


• O`quvchilar daftarlarini orqasida o`tirgan sinfdoshlari bilan almashib olishadi va monitordagi uy vazifasi javoblariga qarab o`zaro tekshirishadi.

• Uy vazifasi javoblari:

400-masala: Kvadratning ikki qarama qarshi tomonining har biri 8 sm ga uzaytirildi , qolgan ikki tomoni esa shuncha qisqartirildi shaklning yuzi qanday o`zgaradi ?

a= a-8, b= a+8

S2=(a-8)(a+8)=a2-82=S1- 64

javob: avvalgisidan 64 sm2 ga kamayadi.

S1=a2

S2=ab

Javob:

401-mashq. Hisoblang.

Yangi mavzu bayoni: (15 minut)

Ko`phadni ko`paytuvchilarga ajratishda ba`zan bir emas, balki bir necha usullardan qo`llaniladi: misollar keltiramiz.

1)a3-a ko`phadni ko`paytuvchilarga ajrating.

a3-a = a(a2 - 1)=a(a-1)(a+1). Bu yerda ikkita usuldan foydalanilgan: umumiy ko`paytuvchilarni qavsdan tashqariga chiqarish va kvadratlar ayirmasi formulasini qo`llash.

2)

ko`phadni ko`paytuvchilarga ajrating.

bu yerda qo`shiluvchilar umumiy ko`paytuvchiga ega emasligi sababli, avval kvadratlar ayirmasi formulasidan foydalanildi so`ngra yig`indi va ayirma kvadratlarining formulalaridan foydalanildi.

Birhadlar umumiy ko`paytuvchiga ega bo`lmagani va biror formulani qo`llash mumkin bo`lmagani uchun avval guruhlash usulidan foydalanildi. So`ngra esa kvadratlar ayirmasi formulasi qo`llanildi.

Ko`rib chiqilgan bu misollar ko`phadni ko`paytuvchilarga ajratishga doir topshiriqlarni bajarishda quyidagi tartibga rioya qilish foydali ekanligini ko`rsatadi:

• Umumiy ko`paytuvchini (agar u bor bo`lsa) qavsdan tashqariga chiqarish.
• Ko`phadni qisqa ko`paytirish formulalari bo`yicha ko`paytuvchilarga ajratishga urinib ko`rish.
• Agar oldingi usullar maqsadga olib kelmasa guruhlash usulini qo`llashga harakat qilish.

Tenglikning to`g`riligini isbot qiling. (bu vazifani o`quvchilar mustaqil ishlaydilar 2 minut vaqt beriladi.)

Tenglikning o`ng tomoni chap tomoniga tengligi kelib chiqdi, ya`ni tenglik isbot qilindi.

Shuning bilan yangi mavzu tushuntirib bo`linadi va quyidagicha savollar bilan o`quvchilarga murojat etiladi.

Yangi mavzuni mustaxkamlash (15 minut)

1-o`yin “kim qayerda” metodidan foydalanib o`ynaladi. (5 minut)

Xar qatordan 2 tadan 6ta o`quvchi doskaga chiqadi ular teskari qarab turadilar orqalariga

a3

+

b3

=

(a+b)

(a2-ab+b2)

Ifodalar aloxida (A4formatdagi) qog`ozga yozilib ilib chiqiladi va o`tirganlar ularni joylarini formula bo`yicha to`g`irlab turishlariga yordam berishlari kerak shunda kim qayerda turishini natijasida kublar yig`indisi formulasi chiqishi kerak.

1)Ikki odamni o`rnini shunday almashtiringki natijada kublar ayirmasi formulasi chiqishi kerak.

2-o`yin test savollari (5 minut) monitorda testlar chiqadi.

Savol :ko`phadni ko`paytuvchilarga ajrating?

1.(36-x2)

a)(36+x)(36-x) b)(6-x)(6+x) c)(6+x2)(6-x2) d)36-2x2+x4

2.(a+2b)2-9a2

a)(4a+2b-5a2) b)2(b-a)(2a+b)

c)(a+2b-3a2) d)a2-4ab+4b2-9a2

3. 64y2-36x2

a)(8y-6x)(8y+6x)

b) (64y-36x)(64y+36x)

c) (8y+6x)(6x+8y)

d) (8y+6x)2

4)

a)

b)

c)

d)

5) 100-60a+9a2

a) (10-3a)2

b) 5(20-30a)+9a2

c) 10-3(60a-3a2)

d) 10-3a(20-3a)

Uy vazifasi berish.(1 minut)

Darslikdagi 408-409-410 mashqlar uyga ishlab kilishga.

Dars yakuni va o`quvchilarni baholash (4 minut)

Faol o`quvchilarni baholash, hamma o`quvchilarni uy ishlariga baho qo`yib kundaliklarga qo`l qo`yish jarayonlari bajariladi.