Mavzu: Korporativ boshqaruv modellari

MAVZU: Korporativ boshqaruv modellari

TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI
Korporativ Boshqaruv fakulteti
Erkinov Baxodir
Fan:Korporativ boshqaruv va qoidalari
Mustaqil ish

REJA:

• Hozirgi davrda korporativ tuzilmalarni boshqarishning jahon tendensiyalari.
• Korporativ tuzilmalarni boshqarishning anglo-amerika modeli
• Korporativ tuzilmalarni boshqarishning yapon modeli
• Korporativ tuzilmalarni bosbqarishning Germaniya modeli

Rivojlangan mamlakatlarda yirik integratsiya qilingan korporativ tuzilmalar — korporatsiyalarni tuzish va rivojlantirishning boy tajribasi to‘plangan. Ayrim davlatlarda ushbu yuqori integratsiya qilingan birlashmalar tuzilmasi va tavsifidagi o‘xshashliklar (birinchi navbatda millatlararo kompaniyalar faoliyati) va farqlari mavjud. Ular ma’lum darajada aniq tarixiy voqealar bilan bog'langan hamda ishlab chiqarish va bozor holati bilan yakka tartibda aniqlanadi, ammo eng awal, korporativ mulkchilik va boshqarishga aloqador moliyaviy tashkilotlaming qonunchilik jihatidan boshqarilishi xususiyatlariga bog‘langan.
1.Hozirgi davrda korporativ tuzilmalarni boshqarishning jahon tendensiyalari.
Korporativ tuzilmalar faoliyatining jahon tajribasi o‘z taraqqiyotida bir qancha bosqichdan o‘tgan bo‘lib, ularning asosiylariga quyidagilar kiradi:
— tarmoq korporatsiyalarini rivojlantirgan holda gorizontal integratsiyalashuvi;
— yagona texnologik zanjimi ta’minlovchi turli tarmoq korporatsiyalarining vertikal integratsiyalashuvi;
— boshqaruvni markazlashtirilmagan ko‘p tarmoqli komoratsiyalar diversifikatsiyasi.
U yoki bu mamlakatning korporatsiyani boshqarish tizimi muayyan bir tavsifga va o‘ziga xos milliy jihatga ega. Shunga qaramay, korporativ boshqaruvning ko‘pgina omillari koiporativ boshqaruv tizimiga turli xilda ta’sir ko'rsatadi. Bu holat ma’lum bir tarkibiy qismlami o‘ziga qamrab oluvchi korporativ boshqaruv modeli yordamida ishlashni taqozo qiladi.
2.Korporativ tuzilmalarni boshqarishning anglo-amerika modeli
Shunday qilib, «anglo-amerika modeli» mulkchilik va boshqarishning keskin ajratish tamoyiliga, rivojlangan mulkchilik huquqlari institutiga asoslangan. Anglo-amerika talqinida mulkdor kompaniya huquqlarining yagona egasidir. Ushbu mamlakatlarda korporativ munosabatlar ishtirokchilari mulkdorlar, menejerlar va direktorlar kengashidir. Kompaniya ishiga davlatning aralashishi chegaralangan.
Tarixan angliyalik va amerikalik kompaniya sarmoya kapitallarini fond bozorlari orqali jalb etadilar. Bundan tashqari, XX asr 30-yillaridagi inqirozdan so‘ng ushbu mamlakatlar qonunchiligida bir qator me’yorlar mavjud, birinchidan, tijorat banklariga sarmoyadorlik faoliyati bilan shug‘ullanishni taqiqlovchi, ikkinchidan, moliyaviy institutlarga kompaniyalarning katta aksiya paketlariga egalik qilish imkoniyatlarini cheklovchi qoidalar.
3.Korporativ tuzilmalarni boshqarishning yapon modeli
Oldingi model ta’sirida milliy xususiyatlarni hisobga olgan holda shakllangan yapon modeli kapitallarning o‘zaro kirib borishi va kompaniyalarning, awalo, umumiy korporativ va davlat manfaatlariga yo'naltirilganligini ko‘zda tutadi. Bunda kompaniya menejerlari ularni to‘liq nazorat qilishadi va bir palatalik direktorlar kengashining yagona ishtirokchilaridir.
Bugunda Yaponiya sanoat majmuasi ma’lum umumiy tamoyillar bo‘yicha tashkil etilgan oltita teng kattalikdagi iqtisodiy majmualar — korporatsiyalar (yaponcha variant — syudanlar)dan iborat: «Mitsubishi», «Mitsui», «Sumitomo», «Daishi Kangin», «Fue», «Sanwa». Syudanlar ma’lum umumiy tamoyillar bo‘yicha tuzilgan universal ko‘p tarmoqli iqtisodiy majmualardir.
4.Korporativ tuzilmalarni bosbqarishning Germaniya modeli
Germaniya an’anasining xususiyatlari banklar va sanoatning yaqin aloqalaridir. Aksiyadorlik, moliyaviy va ish aloqalari asosida sanoat konsernlarining moliyaviy muassasalar bilan birgalikda gorizontal korporativ sanoat-moliyaviv birlashmalariga tarmoqlararo integratsiyasi amalga oshirilmoqda.
Banklar nafaqat sarmoya loyihalarini moliyalashtirish, balki, korporatsiyalarni boshqarishda ham ishtirok etishayaptilar. Shuning uchun Germaniyada moliyaviy sanoat guruhlarini tuzish markazlari, odatdagidek, kredit hisob-kitob faoliyatiga bog‘liq bo‘lmagan keng xizmatlar to‘plain iga ega universal kredit-moliyaviy majmualar — yirik banklardir

Foydalanilgan adabiyotlar:

• Xodiyev B (korporativ boshqaruv kitobi)
• X58 Korporativ boshqaruv: o ‘quv qo'ilanm a/ B.Xodiyev, D.Qosimova; 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta maxsus t a ’iim vaziriigi. - Toshkent: Cho'lpon noinidagi nashriyot-matbaa iiodiv uvi, 2012. - 144 b. ISBN 978-9943-05-516-2