Mavzu: Korxonalarda materiallardan samarali foydalanish tahlili Kirish

Material resurslarning shartnomalar bilan ta’minlanganligi va haqiqatda bajarilishini tahlil qilish uchun quyidagi jadvalni tuzamiz (1-jadval). 1-jadval
Material resurslarning shartnomalar bilan ta’minlanganligi va haqiqatda bajarilishi

Materiallar nomi	Rejaviy ehtiyoj, tonna	Ehtiyojlarni qoplash manbalari, tonna		Shartno-malar tuzish, tonna		Yetkazib beruvchi-lardan kelib tushdi, tonna	Ehtiyojlar-ning shartnoma-lar bilan ta’minlan-ganligi,%		Shart-nomalar-ning bajarili-shi, %
		ichki	tashqi
A	1	2	3	4	5		6=gr.4:gr.3	7=gr.5:gr.4
Saralangan konstruksion po‘lat	1100	300	800	700	650		87,5	92,8
Ingichka listli po‘lat	160	-	160	150	150		93,7	100,0
Mis prokat	1800	100	1700	1450	1450		85,3	100,0
Latun prokat	400	30	370	360	350		97,3	97,2

1-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, sifatli po‘lat materialiga ehtiyoj rejasi yetkazib berish bo‘yicha shartnomalar hamda ichki qoplash manbalari bilan to‘liq ta’minlanmagan.

Reja bo‘yicha ta’minlanganlik koeffitsiyenti:
Kt.r = (300 + 700) : 1100 = 0,909.
Haqiqatda yetkazib berish rejasi 86,3 % ga bajarilgan.
Kt.r = (650 + 300) : 1100 = 0,863.
Ishlab chiqarish uzluksizligini ta’minlashda ombor zaxiralarini to‘ldirishni to‘g‘ri tashkil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Har bir nomlanishdagi materiallar bo‘yicha me’yorlar o‘rnatilgan bo‘lishi va shu doirada ushbu zaxiralar o‘zining maksimal miqdoridan minimal miqdorigacha tebranishi lozim.
Korxonaning moddiy qimmatliklar zaxirasi quyidagilarni o‘z ichiga oladi: normal saqlash zaxiralari – joriy va sug‘urta (ehtiyot); texnologik va mavsumiy zaxiralar.
Zaxiraning maksimal me’yoriga sanab o‘tilgan tarkibiy qismlarning barchasi kiradi va u materiallarning navbatdagi partiyasi kelib tushgan vaqtdagi zaxiralar holatini aks ettiradi. Minimal me’yor­ga joriy zaxira kiritilmaydi. Bu me’yor joriy zaxira to‘liq sarflangan va yetkazmalarning keyingi partiyasi kelib tushishi kutilayotgan davrdagi zaxiralar holatini aks ettiradi.
Korxonaning moddiy qimmatliklar zaxirasi (resurslar qiymati) ham yildan-yilga ortib bormoqda, moddiy resurslarni tayyorlash va qazib chiqarishdagi xarajatlar ham ortib bormoqda. Shu sababli ularni tayyorlash, qazib chiqarish hisobiga ko`paytirish o`rniga, ularni ishlab chiqarishda tejash orqali miqdorini orttirish samarali hisoblanadi. Sanoat korxonalarida moddiy resurslarni tejash, ularni yangisini olishga qaraganda 2-4 marta arzonroq tushadi. Shu sababli, ularni tejashda samarali foydalanishga katta e`tibor qaratish lozim. Har qanday korxona o`z faoliyatida asosiy e`tiborni moddiy resurslardan foydalanishga qaratishi kerak, chunki moddiy resurslar korxona ishlab chiqaradigan mahsulotlar asosini tashkil qiladi. Shu sababli ulardan samarali foydalanish korxonadagi boshqaruvning barcha yo`nalishlari, sohalari va darajalari faoliyatida asosiy maqsad sifatida qabul qilinadi. Ishlab chiqarish korxonalarida moddiy, xom ashyo ta`minotining asosiy vazifasi quyidagilardan iboratdir: 1. Ishlab chiqarishni xom ashyo bilan uzluksiz ta`minlash. 2. Yordamchi materiallardan samarali foydalanish. 3. Yonilg`i va elektroenergiyani o`z vaqtida yetkazib berish. 4. Butlovchi qismlar ta`minoti Shu bilan birgalikda moddiy, xom ashyo ta`minoti resurslardan samarali foydalanishni, ularni qabul qilish, omborlarga joylashtirish va saqlashni nazarda tutadi.
Tahlilda har bir nomlanishdagi materiallar ishlab chiqarish uchun sarflash kunlarida ifodalangan zaxiraning minimal me’yori bilan taqqoslanadi. Shu maqsadda quyidagi shaklli analitik jadval qo‘llaniladi (2-jadval).