Mavzu: korxonalarda soliq menejmentini tashkil qilish
Korporativ soliq menejmentida soliqlarni optimallashtirish usullari
Download 104.63 Kb.
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1-rasm. Soliqlarni optimallashtirish usullari
- Soliqlarni optimallashtirish usullari
|
3. Korporativ soliq menejmentida soliqlarni optimallashtirish usullari
Korxonalar miqyosida soliqlarni optimallashtirish usullari o‘zining tabiatiga ko‘ra turli xil ko‘rinishga ega. Ulardan eng keng tarqalgani 1-rasmda aks ettirilgan. 1-rasm. Soliqlarni optimallashtirish usullari Bu usullarning har birini batafsil ko‘rib chiqamiz. Munosabatlarni almashtirish metodining mohiyati shundaki, korxona o‘zining kontragentlari bilan xo‘jalik operatsiyalarini yuridik jihatdan rasmiylashtirish jarayonida qabul qilingan qarorlarning soliq oqibatlarini hisobga olgan holda shartnomaviy munosabatlarga kirishadi. Shartnomaviy munosabatlar bo‘yicha turli xil stavkalar qo‘llanilishi soliqqa tortish ko‘rsatkichlarining ham o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. Natijada korxona huquqiy munosabatlarda deyarli bir xil, lekin soliqqa tortishda imtiyozli rejimga ega bo‘lishga harakat qiladi. Ya’ni bunda xo‘jalik operatsiyalarining iqtisodiy mohiyati o‘zgarishsiz qoladi. Shuni alohida qayd etish kerakki, huquqiy munosabatlarda barcha huquq va majburiyatlarni shartnomalar tuzish jarayonida inobatga olish noqonuniy hatti- harakatlarni qisqartirishga sabab bo‘ladi. Misol uchun O‘zbekiston soliqqa tortish amaliyotida mahsulotlarni eksportga sotish bo‘yicha shartnomalar tuzishga o‘tish mahsulotlarni eksportga sotish bo‘yicha belgilangan soliqqa tortish rejimiga mos keladi va qo‘shilgan qiymat solig‘iga tortish bo‘yicha 0% lik stavka qo‘llanilishiga olib keladi. Soliqlarni optimallashtirish usullari Munosabatlarni almashtirish Munosabatlarni taqsimlash To‘lovlarni kechiktirish Ob’ektni qisqartirish Javobgarlikni taqsimlash Yurisdiksiyani almashtirish Hisob siyosati Imtiyozlar va preferentsiyalar 260
Asosiy vositalar bo‘yicha savdo-xarid shartnomalarini almashtirish bo‘yicha lizing shartnomalarini qo‘llash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Chunki lizingga berilgan asosiy vosita lizing oluvchining balansida aks etadi. Natijada korxona lizingga berilgan ob’ekt bo‘yicha lizing to‘lovlari bo‘yicha tushumga ega bo‘ladi, mol-mulk solig‘i bo‘yicha xarajatlari qisqaradi. Korxonaning mehnatga haq to‘lash tizimi bo‘yicha siyosatidan kelib chiqqan holda ish natijalari bo‘yicha har xil rag‘batlantiruvchi mukofotlarni tartibga solish (almashtirish) jarayonida to‘lanadigan mukofot summalari xarajatlarini foyda solig‘iga tortish jarayonida qayta qo‘shilishini inobatga olish maqsadga muvofiq. Munosabatlarni taqsimlash metodi almashtirish metodi kabi bir xil mavqega egalik, ya’ni tenglik tamoyiliga asoslanadi, lekin mazkur holatda bir xo‘jalik munosabatini almashtirish ko‘zda tutilmaydi. Shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, oddiy xo‘jalik operatsiyalari tizimida munosabatlarni taqsimlash murakkab jarayon hisoblanadi va birinchi navbatda mustaqil vazifalarni belgilash orqali amalga oshiriladi. Masalan, binoni rekonstruktsiya qilish bo‘ycha operatsiyalarda rekonstruktsiya va kapital ta’mirlash xarajatlarini taqsimlay bilish maqsadga muvofiq. Bunda xarajatlar asosiy vositalar qiymatining oshishiga sabab bo‘ladi va sof foyda yoki korxonaning boshqa aktivlari hisobiga amalga oshiriladi. Mahsulot tannarxining oshishiga sabab bo‘ladi va o‘z navbatida foyda solig‘i bo‘yicha soliqqa tortiladigan bazani kamaytiradi. Mulk bo‘yicha savdo-xarid shartnomalarini taqsimlash paytida xususiy savdo- xarid shartnomasi va informatsion-kosultativ xizmat ko‘rsatish shartnomasi summasini hisobga olgan holda ikkinchi shartnoma bo‘yicha to‘langan summa bir vaqtning o‘zida mahsulot tannarxiga kiritiladi. Natijada, mulk qiymati kamayadi va o‘z-o‘zidan mol-mulk solig‘i summasi ham kamayadi; xizmat ko‘rsatish xarajatlari amortizatsiya sifatida bir necha yil davomida emas, balki faqat bir marta chegiriladi. Soliq to‘lovlarini kechiktirish metodi soliqlarni soliqqa tortish ob’ekti paydo bo‘lgan vaqtni kalendar davri (yil, chorak, oy)ga bog‘liq ravishda to‘lash muddatini uzaytirishga asoslanadi. Soliqqa tortish ob’ektini to‘g‘ridan-to‘g‘ri qisqartirish metodi operatsiyalarni yoki mulkni soliqqa tortiladigan ob’ekt qatoridan chiqarishni o‘zida aks ettirib, korxona xo‘jalik faoliyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmaydi. Bunda quyidagilardan foydalanish mumkin: savdo-xarid operatsiyalarini takomillashtirish paytida soliqqa tortish ob’ektini qisqartirish va tovar (ish, xizmat)lar narxini oshirish; mol-mulk solig‘i bo‘yicha soliqqa tortish ob’ektini inventarizatsiya o‘tkazish yo‘li bilan, fizik jihatdan yaroqsiz yoki ma’naviy jihatdan eskirgan mulklarni hisobdan chiqarish orqali qisqartirish; soliqqa tortiladigan mulk qiymatini qayta baholash o‘tkazish orqali qisqartirish (deflyatsiya sharoitida); Soliq majburiyatlarini taqsimlash metodi korxonada asosiy soliq to‘lovlari bo‘yicha maxsus javobgarlikni belgilaydi. Bunda tashkil etilgan javobgarlikdan kelib chiqqan holda fiskal bosimni kamaytirishga harakat qilinadi. Mazkur soliq 261
ajratmalarini kamaytirish usulini amalga oshirish uchun soliqlarni rejalashtirishdan
Download 104.63 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|