Mavzu: Korxonaning moliyaviy resruslari

4.Lizing va lizing operatsiyalari. 
 
Lizing - mashina, asbob-uskuna, transport vositalari, ishlab chiqarish 
inshoatlarini uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar eksportini kreditlashning 
shakllaridan biri. 
Lizing - bu investio’ion tadbirkorlik faoliyati bo’lib, u mulkka egalik qilish 
va mulkni shartnoma asosida jismoniy va yuridik shaxsga ma’lum vakt va 
ma’lum to’lovga foydalanish uchun topshirish hisoblanadi. 
Lizing - bu xarakatda bo’lgan va xarakatda bulmagan mulkni joylashtirish 
bo’yicha operatsiyalar bo’lib, u maxsus ravishda lizing firmasi tomonidan sotib 
olinadi va uning shaxsiy mulki bo’lib koladi, lekin uni tadbirkorlarga ijaraga 
beriladi. Odatda lizing mashina va asbob-uskunalarni kup muddatli ijaraga 
olinishi hisoblanadi. Xozirgi vaktda ishlab chiqarish omillarini olish mumkin, 
ya’ni 
neftni 
Qayta 
ishlovchi 
komplekslardan 
tortib 
atom 
elektrostano’iyalarigacha, "Boing" samolyotlarini va avtomobillarini to ishxona 
asbob-uskunalarigacha, xattoki yirik koramollarni xam. 
Xarakatda bo’lgan mulk - firmaning bir yil yoki belgilangan (normal) 
muddat vakti mobaynida tulaligicha pulga almashtirish yoki iste’mol qilib 
tugatilishi kuzda tutilgan mulk deb aytiladi. Yoki boshqacha qilib aytganda, 
ishlab chiqarish jarayonida bir marta yoki qisqa vakt ichida ishlatilib 
tugatiladigan ishlab chiqarish vositalariga aytiladi. Misol uchun, elektroenergiya 
ishlab chiqarishda ishlatiladigan kumir, kerosin, benzin kiradi. Chunki ular faqat 
bir marotaba ishlatiladi, enib bo’lgandan keyin tugaydi. Xarakatda bo’lgan 
mulkka yana misollar keltiradigan bulsak, ular quyidagilardan iborat: pul, 
kimmatbaxo kogozlar ( bir yil muddatgacha belgilangan), qisqa muddatli qarzlar 
(bir yilgacha). 

---

Xarakatda bulmagan mulk xarakatda bo’lgan mulkni qoidasining aksi 
bo’ladi. Unga misol, er va bino kurilgan joylar tagidagi erlar, binolar, o’exlar, 
asbob-uskunalar, ishlab chiqarish asbob-uskunalari va vositalar (transport va va 
xokazolar). 
Lizingni asosiy xususiyatlari shundan iboratki, lizing ob’ektini oluvchi 
(misol uchun asbob-uskuna) uning qiymatini tezda tulashi shart bulmaydi, balki 
uni tulashga kerakli mikdorda puli bulmasligi mumkin. 
Lizing ob’ektidan foydalanganlik uchun tulash uzoq vakt davom etadi, ya’ni 
lizing ob’ektini sotib oluvchi shartnoma asosida lizingni kissasidan tayinsiz olib, 
uni shartnomaning tugash muddati davomida tulab borishi mumkin. Lizing 
ob’ekti foyda olishga imkoniyat beradi, bu foyda orqali esa ob’ekt foyda olishga 
imkoniyat beradi, bu foyda orqali esa ob’ekt qiymati tulash amalga oshiriladi, bu 
esa o’z 
navbatida lizing firmasiga foyda hisoblanadi. 
Lizing oddiygina ijaraga berish shakli emas, balki u moliyalashtirishdir. 
Lizing so’zi (inglizcha "to lease" so’zidan olingan bo’lib, ijaraga berish, 
foydalanish uchun topshirish degan ma’nolarni anglatadi) 1877 yil "Bell" telefon 
kompaniyasi o’zining apparatlarini sotmay, balki ijaraga berishga qaror 
kilgandan keyin kunga kirdi, ya’ni foydalanish joriy etila boshlandi. Lekin lizing 
hoyasidan to birinchi lizing jamiyatini tuzishga ancha vakt ketdi. Birinchi 
mustakil lizing kompaniyasi “Yunayted” steyds lizing korporeyshn” 1952 yili 
San-Frano’iskoda tashkil etilgan. Xozirgi vakda lizing barcha mamlakatlarda 
kapital qo’yilmalarini moliyalashtirish hisoblanadi. Xar yilgi lizing orqali 
jamlanuvchi investitsiya xajmi xozirgi kelib 100 mlrd. dollardan oshdi; 
AQShdagi ishlab chiqarishdagi kapital qo’yilmalarning 25-30 % lizing orqali 
amalga oshiriladi; Buyuk Britaniyada -20% dan ortik; Olmoniyada - 15 %;, 
Frantsiyada -16-17 % va xokazo. 80- yillar oxiri 90 yillar boshlarida bu 
ko’rsatkichlar bo’yicha Avstraliya birinchilikni ushlab turyapti, chunki lizing 
bo’yicha ishlab chiqarishdagi (kapital qo’yilmalarning) investitsiyalarni 
moliyalashtirish 30-33% ni tashkil etadi. 
Lizingni asosan ikki turi mavjud: moliyaviy va oddiy. 

---