Mavzu: Korxonaning moliyaviy resruslari

---

 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI 
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI 
FARG‘ONA DAVLAT UNIVERSITETI 
SIRTQI BO‘LIMI 
Iqtisodiyot yo‘nalishi 
19.83 -guruh talabasi 
Axunova Nafisaning 
Moliya fanidan 
 
 
 
 
 
Mavzu: Korxonaning moliyaviy resruslari. 
 
Bajardi: 
Axunova Nafisa
 
 
 
 
 
 
 
M U S T A Q I L
I SH I 
 

---

Korxonaning moliyaviy resruslari. 
 
Reja: 
 
1.Korxonalarni moliyaviy soxasi va moliya bozori. 
2.Kredit turlari. 
3.Aktsiyalarni chiqarish va joylashtirish. Aktsiyalarni sotish va
sotib olish. 
4.Lizing va lizing operatsiyalari. 
5.Korxonaning moliyaviy axvolini baxolash. 
 
1. Korxonalarni moliyaviy soxasi va moliya bozori. 

---

Bozor iktisodieti sharoitida tovar-pul munosabatlari-amal qilishi moliyaviy 
zaruriyatni ifodalaydi. Muomala doirasida tovar xarid kilinadi, sotiladi va bu 
jarayon yana takrorlanadi. 
Savdo firma va korxonalarning xo’jalik faoliyati tovar etkazib beruvchilar, 
bank, byudjet, xaridorlar, savdo xodimlari va boshqalar bilan bo’ladigan turli-
tuman pul munosabatlaridan tarkib topadi. 
Pul mablaglarining rejali ravishda vujudga keltirilishi, tuplanishi va 
sarflanishini ifodalovchi iqtisodiy munosabatlar moliyani anglatadi. 
Moliya markazlashgan va markazlashtirilmagan fondlarni tashkil etish va 
foydalanish bilan boglikpul munosabatlarini o’z ichiga oladi. Markazlashtirilgan 
fondlarga davlat byudjeti, banklari, omonat kassalari, sug’o’rta organlari 
resurslari kiradi. Markazlashtirilmagan fondlarga davlat mulkidan boshqa mulk 
shaklidagi banklar, omonat kassalari, sug’o’rta firmalari, korxonalarning 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish fondlari, mexnatga xak tulash fondlari, 
amortizao’iya, sug’o’rta, tavakkalchilik fondlari kiradi. 
Odatda moliya ikki vazifani: taksimot va nazorat vazifalarini bajaradi. 
Korxonalar o’z mablaglari etishmagan xolda zarur mablagni bankdan qarz 
olishi mumkin. 
Moliya bozori - bu pul bozoridir. Bu bozorni xamma agentlari - pul 
agentlaridir. Moliya bozorlarida boshqa bozorlardagidek sotuvchi va xaridorlar 
mavjud. Moliya bozorida ayirboshlanadigan tovarlar moliyaviy talablar bo’yicha 
ifodalangan. 
Moliyaviy majburiyat - bu kelgusida pulni tulashni buyniga olish, bugungi 
moliyaviy bozorda olinayotgan pulni kelgusida tulash. Moliyaviy vositachi 
rolini bank uynaydi. 
Moliyaviy bozor ishtirokchilari ikki guruxga bo’linadi: 
1. 
Xarakatdagi sektor. 
2. 
Moliyaviy vositachilar. 
Korxona doimo o’z foydasidan: 
* davlatga soliq; 

---

* bank krediti foizini; 
* ako’ionerlarga dividend tulashi zarur. 
Moliyaviy soxada yutuk keltiruvchi omillarga: 

vakt omili; 

tavakkalchilik omili; 

inflyao’iya omillari kiradi. 
Vakt omili muvaffakiyat imkoniyatlarini oshiradi va yomon natijalar 
extimolining pasaytiradi. 
Moliyaviy muxitni katta noanikligi tovarlar va xizmatlarga bo’lgan narx 
darajasini doimiy usishiga - inflyao’iyaga olib keladi. Inflyao’iya foiz 
stavkasiga, moliviy bozorlarga, investorlar daromadlariga. Korporao’iyalari 
loyixalariga, firmani kapital qo’yilmalariga, ya’ni barcha molyaviy muxitga 
ta’sir ko’rsatadi. 
Vakt omili bilan birgalikda olib boriladi. Tavakkalchiliksiz tadbirkorlik 
faoliyati bo’lishi mumkin emas. Tavakkalchilikni bir necha guruxlarga bo’lish 
mumkin: 
 birinchidan, pulni xarid koboliyati tushib ketishi bilan boglik bo’lgan 
tavakkalchilik, boshqacha aytganda bu inflyao’iyali tavakkalchilikdir; 
 ikkinchidan, moliyaviy tavakkalchilik, firmani moliyaviy xolati va xulk- 
atvoriga boglik bo’ladi; 
 uchinchidan, operao’ion tavakkalchilik, sizni tovarlar va xizmatlar 
bozoridagi nostadilligini aniklaydigan mavkedir. 
Bu urinda uchta turdagi investorlarni ajratish mumkin: 

tavakkalchilikni yoktirmaydigan; 

unga neytral karaydigan; 

tavakkalchilikni yaxshi deb xisoblaydigan. 
Bozor munosabatlari rivojlanib, uning elementlari tobora kuprok tadbik 
etilayotgan, iqtisodiyot islox etilib, aktsiyadorlik jamiyatlarining soni usib 
borayotgan, bank ishi xar tomonlama rivojlanib, takomillashib kelayotgan, 

---

xalqaro aloqalar kengayib, mamlakat jaxon iqtisodiyot tizimiga kirib borayotgan 
sharoitlarda moliyaviy aktivlar tobora kuprok rusum bo’lib boradi. 
Moliyaviy bozorning eng muxim tomonlaridan biri shuki, bu bozor yuqori 
samara beradigan iqtisodiyotni faollik bilan shakllantirib boradi. Moliyaviy 
bozor sarmoyalarning safarbar etilishini ragbatlantirib, bush turgan pul 
mablaglarini iqtisodiyotdagi turli soxalar o’rtasida Qayta taksimlanishni 
ta’minlab beradi. Moliyaviy bozor rentabel korxonalarga mablag berib turish 
orqali samarali iqtisodiyot shakllanib borishiga yul ochadi. 
Xozirgi zamon moliya bozorini kup sonli moliya muassasalari yoki 
vositachilar tashkil qiladi. Bu - sotuvchilar va xaridorlar ya’ni, sotiladigan va 
xarid kilinadigan tovar, pul va boshqa moliya aktivlari mavjud bo’lgan bozor. 
Ular vaktinchalik foydalanish uchun (majburiyatli qarzlar shaklida) yoki 
butunlay (aktsiyaga) berilishi mumkin. 
Shu bilan birga, moliya bozorlari pul mablaglari jamgarmalarining 
egalaridan qarz oluvchilarga boradigan kuplab turli-tuman yullar bilan 
ta’minlanib turadi. Iqtisodiy adabiyotda ular ikkita asosiy guruxga ajratiladi. 
Birinchi guruxga pul mablaglari bevosita jamgarmalarining egalaridan qarz 
oluvchilarga boradigan mablag bilan bevosita moliyalash yullari kiradi. Ular o’z 
navbatida ikki turga bo’linadi: kapital moliyalash - unga muvofik tadbirkor 
mablagni mulkning bir kismiga almashtirish xisobiga oladi (oddiy aktsiya) va 
qarz olish yuli bilan moliyalash - unga muvofik firma mablagni oldindan 
kelishilgan foiz bo’yicha keyin tulash va firmaga egalik qilish huquqini olmaslik 
haqidagi sharti bilan oladi (obligao’iya). Bu barcha kimmatli kogozlar, kimmatli 
kogozlar bozorining rivojlanishi va faoliyat ko’rsatishini belgilaydi. 
Bevosita mablag bilan ta’minlashga omonatchilarning mablaglarini moliya 
muassasalariga: tijorat banklari, sug’o’rta va trast kompaniyalari, pensiya 
fondlari va xokazolarga kuyishga doir barcha operatsiyalar kiradi. 

---