Mavzu: Korxonaning moliyaviy resruslari

2.Kredit turlari. 
Kredit deganda o’z egalari kulida vaktincha bush turgan pul mablaglarini 
boshqalar tomonidan ma’lum muddatga xak tulash sharti bilan qarzga olish va 
Qaytarib berish yuzasidan kelib chikkan munosabatlari tushuniladi. 
Kredit munosabati ikki sub’ekt o’rtasida yuzaga keladi: biri pul egasi, ya’ni 
qarz beruvchi; ikkinchisi pulga muxtoj, ya’ni qarz oluvchi. Kredit tovar va pul 
kurinishidagi mablaglarni: 
 Qaytarib berishlik; 
 muddatlilik va 
 foiz tulash shartlari asosida berish natijasida yuzaga keladi. 
Kredit va moliya tushunchalari o’rtasida bir tomondan umumiylik bulsa, 
ikkinchi tomondan farkli jixatlari mavjud. 
Agar moliya barcha xo’jalik sub’ektlarining o’ziga tegishli pul mablaglari 
xususidagi aloqalarini anglatsa, kredit, bundan farklirok, o’zga mulki bo’lgan 
pulni qarzga olib ishlatish borasidagi munosabatlarni bildiradi va bozor 
munosabatlarining bir unsuri hisoblanadi. 
Moliya bilan kreditning umumiyligi shuki, ularning xar xil bo’lishidan kelib 
chikadi. 
Moliyada o’z mulki bo’lgan pul resurslarini xoxlagan vaktda, xech bir 
xarakajatsiz ishlatishi mumkin. Kredit esa o’zgalar
Respublika xalq xo’jaligi tarmoqlari korxonalarini kreditlashning eng 
muxim manbalaridan biri - xususiylashtirishdan tushadigan mablaglardir. 
O’zbekiston - xususiylashtirishdan tushgan barcha mablagni davlat 
byudjetiga emas, balki xususiylashtirilgan korxonalarni Qo’llab-Quvvatlashga 
xamda bozor infratuzilmasini rivojlanishiga yunaltirilgan dunyodagi kamdan-
kam davlatlardan biri hisoblanadi. 
Shunday qilib, xususiylashtirilgan korxonalar faoliyatini mablag bilan 
ta’minlashning birinchi xususiyati shundaki, mablaglar davlat tasarrufidan 
chiqarish xisobiga xosil bo’ladi va Davlat mulki kumitasining maxsus xisob 
varagida jamgariladi. 

---

Ikkinchi xususiyati shundan iboratki, Respublika Moliya Vazirligi bilan 
kelishilgan xolda kreditdan foydalanishning imtiyozli suriluvchi foiz stavkalari 
belgilanadi. Foiz stavkasi mikdorining o’zgarishi xar chorakda yuz beradi, lekin 
u xar doim respublika o’rtacha bank foiz stavkasidan past bo’ladi. Shunday 
qilib, mulkchilik shaklini nodavlat mulkchilik shakliga o’zgartirgan korxona 
yangi shakllarda faoliyat ko’rsatishining birinchi kunidanek o’z biznes dasturini 
amalga oshirish uchun davlat korxonalariga nisbatan foydalirok shartlarda 
mablag olish imkoniga ega bo’ladi.