Mavzu: Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmining tahlili Reja: I. Kirish II. Asosiy qism


Download 118.69 Kb.
bet1/16
Sana25.01.2023
Hajmi118.69 Kb.
#1119434
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmining tahlili (4)


Mavzu: Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmining tahlili
Reja:
I. Kirish
II. Asosiy qism
2.1. Mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmi tahlilining mazmuni va vazifalari
2.2. Ishlab chiqarishning turli tahlili
2.3.Mahsulot sotish mohiyati, vazifalari va tahlil manbalari
III. Xulosa
IV. Foydalanilgan adabiyotlar


I. KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. O‘zbekiston iqtisodiyoti so‘nggi yillarda rekord darajada o‘sish sur’atlariga erishdi. O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, joriy yilning dastlabki olti oyida yalpi ichki mahsulot 6,2 foizga o‘sdi. Taqqoslash uchun: o‘tgan yilning shu davrida pandemiya va lokdaun tufayli iqtisodiyot atigi 1,1% ga, 2021 yilning dastlabki uch oyida esa 3%ga o‘sdi.
Shuni ta’kidlash lozimki, O‘zbekistonning asosiy savdo hamkorlari bo‘lgan davlatlar iqtisodiyotidagi vaziyat yilning birinchi yarmida barqarorlashib, o‘sish tendensiyasi qaytishga intilmoqda. Shunday qilib, Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 2,2%, o‘tgan yilning shu davriga nisbatan pasayishiga qarshi 1,8% ga oshdi. Qirg‘iziston iqtisodiyotidagi turg‘unlik ko‘lami asta-sekin pasayib bormoqda - yanvar-iyun oylarida pasayish sur’ati 1,7% gacha sekinlashdi, 2020 yil birinchi yarmida 5,6% qayd etilgan. Xitoy bu yil dinamik o‘sishni saqlab turibdi, joriy yilda yarim yillikning oxirida YaIMning 12,7% ga o‘sishi qayd etilgan. Rossiyada Rossiya Federatsiyasi Iqtisodiy rivojlanish vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, YaIM yanvar-may oylarida 3,7% ga o‘sdi.
O‘zbekistonda sabzi va o‘simlik yog‘i kabi ayrim tovarlar uchun jiddiy narx ko‘tarilishiga qaramay, iste’mol sektorida inflyasiya sekinlashishda davom etmoqda. Joriy yilning olti oyi yakunlariga ko‘ra, narxlar umuman o‘tgan yilning dekabr oyiga nisbatan 4,4% ga, 2020 yilda esa shu davr uchun – 4,6% ga oshgan. 2021 yilning may oyiga kelib narxlar mavsumiyligi sababli 0,2% kamaydi. Narxlarning eng katta o‘sishi oziq – ovqat mahsulotlari uchun qayd etilgan – 5,7% (2020 yilning birinchi yarmi uchun - 6,2%). 2020 yil yanvar-iyun oylarida 3,6% ga nisbatan 3%. Shu bilan birga, xizmatlar narxlari bu yil ham yuqori sur’atlar bilan o‘sishda davom etmoqda - 3,1% ga nisbatan 4,1%.
Iqtisodiyotga investitsiyalar oqimi o‘tgan yilning va joriy yilning birinchi choragidagi pasayishni bekor qildi va ijobiy dinamikaga qaytdi. Asosiy fondlarga investitsiyalar o‘tgan yilning shu davrida deyarli 5,9% pasayishiga qarshi 10% ga oshdi. Markazlashtirilgan mablag‘lar hisobiga investitsiyalarni markazlashtirilmaganlarga nisbatan jalb qilishni kamaytirish tendensiyasi mavjud. Byudjet hisobidan investitsiyalar 8,5% ga kamaydi. Hukumat kafolati ostida jalb qilingan investitsiyalar va kreditlar 36% dan ortiqqa kamaydi va ularning umumiy investitsiya hajmidagi ulushi 8,9% ga kamaydi. O‘tgan yilning birinchi yarmida 14,9% o‘sishiga qarshi, 1,9% ga-markazlashgan bo‘lmagan manbalardan investitsiyalar oqimi sezilarli darajada oshdi. Aholi va korxonalarning o‘z mablag‘lari hisobidan investitsiyalar biroz oshdi – mos ravishda 4,4 va 4,7% ga. Investitsiyalarning salmoqli oqimi tijorat banklari tomonidan jalb qilingan kreditlar, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va xorijdan kredit mablag‘larining o‘sishi bilan bog‘liq.
Ishlab chiqarishning ijobiy dinamikasi iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida kuzatiladi. Asosiy drayverlar-sanoat va xizmat ko‘rsatish sohasi.
Yanvar-iyun oylarida sanoat sektori o‘sishning yuqori sur’atlarini namoyish etdi - o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 0,3% pasayishiga qarshi 8,5%. Tog‘-kon sanoati 7,5% (2020 yil yanvar-iyun oylarida 18% pasayish), ishlab chiqarish sanoati – 8,6% (4,9%), elektr, gaz ta’minoti va havoni konditsiyalash – 12,1% (8,4%) o‘sdi. Iste’mol tovarlari ishlab chiqarish o‘tgan yilning shu davriga nisbatan 7,7% ga oshdi va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish jadal sur’atlarda o‘sib bormoqda.
Turizm, umumiy ovqatlanish va turar joy kabi alohida kichik tarmoqlar uchun pandemiya tufayli davom etayotgan qiyinchiliklarga qaramasdan, xizmat ko‘rsatish sohasi ta’sirchan dinamikani namoyish etmoqda, joriy yilning birinchi yarmida 18,3% ga o‘sish sur’ati o‘tgan yilning yanvar-iyun oylarida 2,6% ga oshgan bo‘lsa-da, transport sohasi o‘tgan yilgi pasayishdan so‘ng faol ravishda tiklanadi: yuk aylanmasi 14,1%, yo‘lovchi aylanmasi 4,1% ga oshdi. Ko‘rib chiqilayotgan davr uchun chakana savdo hajmi 9% ga oshdi.
Qishloq xo‘jaligida o‘tgan yilga nisbatan dinamikaning pasayishi 1,8% ga nisbatan 2,8% gacha pasaygani qayd etildi, bu esa joriy yilgi murakkab ob-havo sharoitlari va suv tanqisligi bilan bog‘liq. Qurilish sohasida o‘sish sur’ati 2020 yilning birinchi yarmida 7,1% ga nisbatan 0,1% gacha pasaydi.
Tashqi savdoda ham pasayishni bartaraf etishga muvaffaq bo‘ldik. Joriy yilning birinchi yarmida savdo hajmi 13,6% ga o‘sdi va 18 milliard dollarni tashkil etdi. O‘tgan yilning xuddi shu davrida 18% ga jiddiy pasayish kuzatildi. Ko‘rib chiqilayotgan davrda eksport 12 foizga o‘sib, 7,1 milliard dollarni, import esa 14,4 foizga o‘sib, 11 milliard dollarni tashkil etdi. Ikkinchi chorakda O‘zbekiston jahon bozorida ijobiy narx kon’yunkturasi fonida chet elga oltin sotdi. Shu bilan birga, birinchi yarim yil ichida oltinsiz eksport hajmi 36,4% ga oshdi va 5,7 milliard dollarga yetdi.
Eksport tarkibida xorijiy mamlakatlarga oziq-ovqat mahsulotlari yetkazib berish hajmi 6,3%, kimyoviy mahsulotlar 18,6%, sanoat mahsulotlari 74,4% (asosan to‘qimachilik mahsulotlari, rangli metallar hisobiga), mashinalar va transport uskunalari 2 baravar ko‘paydi.
Shu bilan birga, oziq-ovqat mahsulotlarini 46,2%, sanoat mahsulotlari 29,1% (asosan metallurgiya mahsulotlari), kimyoviy mahsulotlar 17% ga importining o‘sishi kuzatilmoqda. Eng katta hajmga ega bo‘lgan mashina va uskunalar importi 1,4% ga oshdi.
Shunday qilib, yarim yillik yakunlari bo‘yicha O‘zbekiston iqtisodiyoti inqiroz oqibatlarini faol yengib, inqirozdan oldingi dinamikaga o‘tmoqda.
Soliq, byudjet va tashqi iqtisodiy faoliyat sohalarida, bank tizimi faoliyatida mustahkam barqarorlik, davlat qarzini nisbatan past darajada ushlab turish ta’minlanib mamlakatimizning jahon miqyosidagi obro‘-e’tiborini yuqori darajaga ko'tarishga erishilmoqda. Iqtisodiyotda amalga oshirilayotgan modemizatsiya, tarkibiy o‘zgarish va diversifikatsiya natijasida yangidan-yangi zamonaviy tarmoqlar va ishlab chiqarish quw atlari ishga tushirilmoqda. Bu o‘zgarishlar va xalqimizning fidokorona mehnati natijasida yaratilayotgan mahsulot va ko‘rsatilayotgan xizmat turlarining ko‘payib, sifati tubdan yaxshilanib borishiga, aholi daromadlari va turmush darajasining keskin o‘sishi, ulaming ertangi kunga bo‘lgan ishonchining tobora oshib borishiga olib kelmoqda. Ma’naviy jabhada ham tub o‘zgarishlar qilinib, jamiyat a’zolari ongida milliy istiqlol g‘oyasi va mafkurasi shakllantirildi.
Ayni paytda, mamlakatimiz Prezidenti Sh.Mirziyoyevning Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 14-yanvarda bo‘lib o‘tgan kengaytirilgan majlisida va boshqa majlislarda qilgan ma’ruzalaridan bizga shu narsa ma’lum bo‘lib turibdiki, mamlakatimizda erishilgan ulkan yutuqlar bilan bir qatorda bugungi kunda xalqaro miqyosda va mamlakatimiz ichida o‘z yechimini topmagan muammolar, hal qilinishi lozim bo‘lgan vazifalar ham juda ko‘p ekan.
Bugungi kunda jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi hamon davom etib turishi, dunyoning turli mintaqalarida sodir bo‘layotgan qaramaqarshiliklaming kuchayib borishi, jahon bozorida vaziyatning tez o‘zgarayotgani dunyoning ko‘plab mamlakatlarida investitsion faollikning susayishi real iqtisodiyotda ishlab chiqarishning o‘sish sur’ati pasayib borishi ro‘y berib, jahon bozorida xarid talabining kamayishi davom etmoqda, ishsizlik darajasi yuqoriligicha qolmoqda, ijtimoiy keskinlik kuchaymoqda.
Bundan tashqari mamlakatimizdagi ayrim sohalar, tarmoqlar va kompaniyalarda eksport hajmi kamayib, import hajmi oshib ketishi, ko‘plab kapital mablag‘lar sarflanishiga qaramay ishlab chiqarish hajmi va mehnat unumdorligining pasayib ketishi fan-texnika taraqqiyoti yuz berib, yangi texnika va texnologiyalarning kirib kelishiga qaramay ketgan xarajatlar va mahsulot tannarxi pasayish o‘miga aksincha, oshishi holati yuz berishi, valyuta munosabatlarining tartibga solinmaganligi, naqd pul bilan naqd pulsiz hisob-kitoblar o‘rtasida farq mavjudligi kabi noxush holatlar sodir bo‘lib turibdi. Bu holatlar mamlakatimiz oldida turgan keng ko‘lamli dasturiy maqsad va vazifalar - islohotlarimizni yanada chuqurlashtirish iqtisodiyotni modernizatsiyalash, diversifikatsiyalash, tarkibiy o‘zgartirish, xususiy mulk, xususiy tadbirkorlikni kuchaytirish, iqtisodiy rivojlanish yo‘lida g‘ov bo‘lib turgan barcha to‘siq va cheklovlami bartaraf etish, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi, PF-4947-sonli Farmonida belgilangan vazifalar va muammolarni bartaraf etish uchun bor kuch va imkoniyatlarimizni safarbar etishni talab qiladi. Mamlakatimiz Prezidenti Sh.Mirziyoyev ta’kidlaganidek, hayotning o‘zi va xalqning talablari bizning oldimizga amaliy yechimini topish lozim bo‘lgan yangi va yanada murakkab vazifalami qo‘ymoqda.
So‘ngi yillarda iqtisodiyotni rivojlantirish, shu jumladan ishlab chiqarishni rag‘batlantirish masalalarida bir qator qonun va qarorlar qabul qilindi. Jumladan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining, “Hududlarning jadal ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini ta’minlashga doir ustuvor chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi 2017 yil
8 avgustdagi PQ-3182-son Qarori, “Sanoat ishlab chiqarishida xomashyo uzluksizligini ta’minlash bo‘yicha qo‘shimcha qulayliklarni yaratish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2022 yil 12 pktabrdagi PQ-392-son qarori, “qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirishni moliyaviy qo‘llab-quvvatlashning qo‘shimcha chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2022 yil 6 oktabrdagi PQ-387-son qarori, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining, 2022 yil 30 sentabrdagi PF-228-sonli “Tadbirkorlik subyektlarining eksport salohiyatini yanada kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni shular jumlasidandir.



Download 118.69 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling