Mavzu: marketingning funksiyalari, vazifalari va tamoyillari

Marketing konsepsiyasi tushunchasi va uning turlari¹
Marketing konsepsiyasi rejalashtirilayotgan va amalga oshirilayotgan firma faoliyatining strategik tahlili asosida ishlab chikiladi. Marketing konsepsiyasini ishlab chiqish odatda quyidagibosqichlarni kamrab oladi:

• 
  ichki va tashki muxit strategik tahlilini amalga oshirish;
  
• 
  marketing faoliyati va korxonaning maqsadlarini aniqlash;
  
• 
  marketing strategiyasini aniqlash;
  
• 
  rejalashtirilayotgan natijalarga erishish maqsadida marketing faoliyati elementlarini tanlash.
  

Marketing konsepsiyasi ishlab chiqarish va taklif etilayotgan tovarlarga bulgan talabni rivojlanish darajasiga bog‘liqligi jihatidan evolyusion tarakkiyot bosqichini kechdi.
Marketing va tadbirkorlik sohasida dunyo ilmi va amaliyoti marketing evolyusiyasida quyidagi konsepsiyalarni asosladi va tavsiya etdi:

• 
  ishlab chiqarish konsepsiyasi;
  
• 
  tovar konsepsiyasi;
  
• 
  sotish konsepsiyasi;
  
• 
  an’anaviy marketing konsepsiyasi;
  
• 
  ijtimoiy-axlokiy marketing konsepsiyasi;
  
• 
  о‘zaro alokaviy marketing konsepsiyasi.
  

Bular haqida kuyida jadvalda ma’lumotlar berilgan.
2-jadval

Marketing konsepsiyasi evolyusiyasi

Yillar	Konsepsiya	Asosiy g‘oya	Asosiy vosita	Asosiy maqsadi
1860-1920	Ishlab chiqarish	Imkoniyati boricha ishlab chiqarish	Tannarx, mexnat unumdorligi	Ishlab chiqarishni takomillashtirish, sotish xajmini ustirish
1920-1930	Tovar	Sifatli tovarlarni ishlab chiqarish	Tovar siyosati	Iste’mol tovar-lari xossalarini takomillashtirish
1930-1950	Sotish	Sotish tarmoqlari va kanalini rivojlantirish	Sotish siyosati	Tovarlar sotish intensifikatsiyasi
1960-1980	An’anaviy marketing	Iste’molchiga nima kerak bulsa ushani ishlab chiqarish	Marketing miks kompleksi, iste’molchini tadqiqqilish	Maqsadli bozorni hohish-ehtiyojlarini tadqiq etish
1980-1995	Ijtimoiy-axlokiy marketing	Jamiyat talablarini hisobga olgan holda iste’molchiga kerak bulgan tavrlarni ishlab chiqarish	Marketing miks kompleksi, ishlab chiqariladigan tovar va xizmat ishlab chiqarish, iste’molchi bilan bog‘liq bulgan ijtimoiy va ekologik oqibatlarni tadqiq etish	Maqsadli bozorni hohish-ehtiyojlarini qondirish
1995 yildan shu davrgacha	Marketingni о‘zaro axlokaviy konsepsiyasi	Biznes bо‘yicha sheriklar va iste’molchilarni kondiradigan tovarlar ishlab chiqarish	marketing miks kompleksi, integratsiya va tarmoqli tahlil, koordinatsiya uslubi

Moliya (bank), savdo, keyinchalik sanoatda marketingni faol kullanish jarayoni utish davri iqtisodiyotining xususiyatlari bо‘libhisoblanadi.

Marketing evolyusiyasi marketing konsepsiyasini, shaklini va elementlarini о‘zgarishi bilan kuzatiladi. Kuyida marketing evolyusiyasini nazariy asoslari, uslublari, kullash sohalari bilan tanishib chikamiz (3-jadval).