Mavzu: marketingning funksiyalari, vazifalari va tamoyillari

Maqsadlar
Kо‘rsatkichlar
Bozorni egallash	Bozor ulushi, oborot, tovarni roli va ahamiyati, yangi bozorlarni kamrab olish
Rentabellik	Foyda, oborotga nisbatan rentabellik, shaxs kapitalini rentabelligi, umumiy kapitalni rentabelligi
Moliyaviy barqarorlik	Kreditga layokatligi, likvidligi, uz-о‘zini moliyalashtirish darajasi, kapitalni tо‘zilishi
Ijtimoiy maqsadlar	Ish bilan konikish, daromad darajasi va ijtimoiy ximoya, ijtimoiy integratsiya, shaxsiy rivojlanish
Bozordagi pozitsiya va prestij	Mustakilligi, imidj, siyosiy sharoitga munosabati, jamiyatni tan olishi

Marketing maqsadlari tahlili unga erishish bо‘yicha asosiy vazifalarni shakllantirishga imkon beradi. Meffert 1986 yilda 3 ta о‘zarobog‘liq marketingni kompleks vazifalarini ajratib kо‘rsatadi:
1. Talabni tartibga solish bilan bog‘liq bulgan bozor faoliyatiga kiruvchi vazifalar.
2. Firma yoki korxona sohasiga taallukli vazifalar.
3. Tashki muxit va jamiyat tashkilotlari bilan bog‘liq masalalar.
Marketing vazifalari natijasida marketing jarayonini barcha bosqichlariga mos keluvchi marketing funksiyalari shakllanadi va doimo tartibga solib boriladi.


Talabning holati va rivojlanishiga kura
marketing turlari
Marketing talabni qondirishga qaratilgan faoliyat bо‘libgina qolmay, balki talabga ta’sir xam qilishdir. Xush, bu ta’sir qandaybо‘lishi kerak, boshqamahsulotlar ishlab chiqarishga utish va yangi talabni vujudga keltirish kerakmi? Marketing faoliyatining bu aniqmaqsadlarini - bozorda mavjud bulgan vaziyatni hisobga olish bilan, xaridorlar kizikish barajasi bilan, korxonaning uz iqtisodiy va ijtimoiy vazifalari bilan, u yoki bu bozorga kirishi bilan aniqlanadi. Shunday qilib, talab marketing maqsadini, shu bilan birga kerakli marketing strategiyasini tanlashga imkon beradi. Bir necha talab darajasini va unga mos keluvchi bir kancha strategiyasini alohida ajratib kо‘rsatish mumkin. Quyidagi talab darajasi va unga mos keluchi marketing strategiyasini kurib chikamiz.

1. 
   Salbiy talab. Agar xaridorlarning kо‘pchilik qismi tovarni qabul kilmasa va undan kochsa, bozor salbiy talab vaziyatida bо‘ladi. Marketing xizmatlarining vazifasi - nima uchun bozor tovarni qabul kilmayapti, marketing dasturi tovarlarni mukammallashtirish orqali, narxlarni pasaytirish orqali tovarga bulgan qarashlarni uzgartirish mumkinligini tahlilqilish va talabni yanada faol kullab-kuvvatlashdir.
   

1. 
   Mavjud bulmagan talab. Iste’molchilar tovar bilan kizikmasliklari va e’tibor bermasliklari mumkin. Bu holda marketingning vazifasi - xaridorlarda ushbu tovarga nisbatan kizikish uygotishdir.
   
2. 
   Yashirin talab. Kо‘pgina iste’molchilar bozorda mavjud bulgan tovarlar va xizmatlar bilan qondirilishi mumkin bulmagan talabga ega bо‘ladilar. Bu holda marketingning vazifasi - potetsial bozor xajmini aniqlash va talabni qondirishga kodir bulgan samarali tovarlar yaratishdan iborat.
   
3. 
   Pasayayotgan talab. Ertami-kechmi, xar qanday korxonaning bir yoki bir necha tovariga bulgan talabning pasayishiga duch keladi. Bu sharoitda konyunkturaning pasayish sabablarin tahlilqilish lozim va yangi yangi maqsadli bozorlar topish yо‘li bilan, tovar xususiyatlarini uzgartirish yoki yanada samarali alokalar (kommunikatsiya) urnatish bilan tovar yetkazib berishni rag‘batlantirish mumkinligi aniqlanadi. Bu yerda marketingning vazifasi - pasayib borayotgan talabning oldini olish uchun, tovarni tkalif qilishga ijodiy yondashish lozimligini unutmaslikdir.
   
4. 
   Doimiy bulgan talab. Kо‘pchilik korxonalarda tovar yetkazb berish mavsumiy, kundalik va xattoki soatby tebranishga ega. Bu korxonalarning asosiy fondlarini kam yoki kо‘p yuklash muammoasini tugdiradi. Masalan, jamoa transportining asosiy qismida “tigiz vaqtda” yо‘lovchilar xaddan ziyod kо‘pbо‘ladi. Bu vaziyatda marketingning vazifsi - о‘zgaruvchan (egiluvchan) baholar yordamida, rag‘batlantirish va boshqa ta’sir qilish usullari orqali talabning vaqtbо‘yicha tebranishini tekislash yо‘llarini izlashi lozim.
   
5. 
   Tulakonli talab. Bu talab tug‘risida tadbirkorlar uz savdo tushumlaridan, foydalaridan tulik konikish olgan holdagina gapiradilar. Marketing vazifasi iste’molchilarning tovarni afzal о‘zgarishiga va raqobatning kuchayishiga qaramasdan talabning mavjud darajasini ushlab kolishga harakatqilish lozim. Bu sharotida tovar sifatini yanada oshirish, unga xizmat kо‘rsatishni yaxshilash, tovarning iste’molni qondirish darajasini doimiy nazorat qilish birinchi о‘rin ga chikadi.