Мавзу: материаллар ҳисоби

8. Қушилган қиймат солиғини ҳисобга олиш.
Мол етказиб берувчилардан сотиб олинган ишлаб чиқаришиш захиралари бўйича ҳисоб-китоб ҳужжатларида қушилган қиймат солиғи (ууС) алохида кўрсатилади. ККС Ўзбекистон Республикаси солиқ амалиетида 1992 йил бошидан жорий этилган бўлиб, «Товарлар, ишлар ва хизматлар сотилиши жараёнида янгидан вужудга келган қийматдан келиб чиқиб, солиу, тўловчи соф даромадининг бир қисимини бюджет даромадига олиш шаклидан иборатдир. Ушбу солиқ у жорий этилгунига қадар амал қилган савдо солиғига энг яқин булган эгри солиқдир. Сотиб олинган товар-моддий бойликлар бўйича қушилган қиймат солиғи суммаси бухгалтерия счетларида қуйидагича акс эттирилади:
Дт 4410 Кт 6010
Ишлаб чиқаришга сарфланган материалларни назорат қилиш. Ишлаб чиқаришишда материалларнинг сарфланиши устидан назорат олиб бориш бу бир хил маҳсулот ишлаб чиқаришишда сарфланган материалларнинг хақиуий сонини уларнинг меъёрда кўрсатилган сони билан таққослашдир. Бу уринда улар ўртасидага фарқ ортиқча харажат еки тежам бўлиши мумкин. Материалларнинг сарфланиши устидан турли усуллар ердамида назорат олиб борилади: ҳужжатлаштириш. инвентар, партия бўйича бичиш ва бошқалар. Биринчи усул ердамида материалнинг бир турини иккинчи тур билан алмаштирилганда вужудга келадиган фарқ ҳисобга олиниб, талабнома билан расмийлаштирилади. Ушбу ҳужжатда материалнинг меъёр бўйича сарфлаш сони ва алмаштирилган материалнинг сарфланиши хусусида маълумотлар кўрсатилиб, уларни таууослаш натижасида фарқ аниуланади. Материаллар сарфланишини назорат уилишдаги ҳужжатлаштириш усулининг мохияти шундан иборатки, бунда материалнинг сарфланиш меъёрига қараганда ортиқча харажат еки иқтисод қилинишига йул қўйиш материаллар ишлаб чиқаришишда сарфланшпидан аввал аниқланади. Назорат қилишнинг партия бичиш усулида сарфлаш натижаси материалнинг хар бир партияси бўйича аниқланади. Бунинг учун бичиш варақаси юритилади. Унда ишлаб чиқаришиш топширигини бажариш учун берилган материалнинг хақикатан сарфланганлиги кўрсатилади. Хар бир бичиш варақаси бўйича материал сарфлаш натижаси аниқланади. Инвентар усули бўйича материал сарфлаш натижаси ҳисобот ойи охирида чиқаришилмай, балки уолган материални инвентаризация қилиш йули билан аниқланади. Сарфланган материалнинг хақиқий сони цехларда ишлатилмай қолган материалларнинг ҳисобот ойи бошидаги қолдиғига сарфлаш учун олинган материалнинг сонини қушиб, инвентаризация натижасида аниқланган ишлатилмай қолган материаллар сонини айириш йули билан аниқланади. Сўнгра сарфланган материалнинг хақиқий сони меъёрдаги сон билан солиштирилади ва ўртадаги фарқ аниқланади. Материалнинг меъёрдаги сарфи ишлаб чиқаришилган маҳсулот сонини битта маҳсулотни ишлаб чиқаришиш учун белгиланган материал меъёрига купайтириш йули билан аниқланади. Материал бойликларидан тўғри фойдаланиш мақсадида хар бир корхона зарур бўлмаган материалларнинг бор еки йуулигини текшириб куриши лозим. Сўнгра бу хақда юқори ташкилотларга (вазирлик еки бошқармаларга) маълум қилинади. уз навбатида юқори ташкилот зарур бўлмаган материалларни кирим ордеридан мавжуд корхоналар ўртасида қайта тақсимлайди. Юқори ташкилотлар томонидан қайта тақсимланмаган материалларни корхона бошқа ташкилотларга сотиши мумкин.

ХУЛОСА

Корхоналарда материаллардан тежаб-тергаб фойдаланиш бевосита бухгалтерия ҳисобини ташкил етишга боғлиқ бўлиб, унинг асосий мақсади материал ҳаракатини дастлабки ҳужжатларда тўғри расмийлаштириш ҳамда уларнинг ички назоратини таъминлаш, шунингдек, харажат сифатида сарфлашда самарали бўлган баҳолаш усулларини қўллаш натижасида маҳсулот таннархини обектив тарзда шакллантириш ҳисобланади.

Фойдаланиладиган адабиётлар_.

1. 
   Ўзбекистон Республикасининг «Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида»ги қонуни. Т., «Халқ сўзи» газетаси, 1996.
   

2. 
   Сотиволдиев А.С. Бухгалтерия ҳиcоби-Т.:ЎзР БАМА-2004 , 1,2 ва 3 томлар
   

3. 
   Ғуломова Ф. Бухгалтерия ҳисоби ва мустақил ўрганиш учун қўлланма. Т. "Меҳнат" 2004.
   

4. 
   Ўзбекистон Республикаси Молиявий қонунлари тўпламлари. 2000-2002