Mavzu: Matn va uning turlari Nutqimizning eng kichik birligi gap deyiladi. Gap ifoda maqsadiga ko’ra uch turga bolinadi. Gap

Mavzu: Matn va uning turlari
Nutqimizning eng kichik birligi gap deyiladi.Gap ifoda maqsadiga ko’ra uch turga bolinadi.
Gap — muayyan til qonuniyatiga koʻra grammatik va intonatsiyaviy shakllangan nutq birligi. Fikr shakllanishi va ifodalanishining asosiy vositasi. G. soʻz, soʻz birikmalariga qarama-qarshi qoʻyiladigan sintaktik kategoriyadir.
Predikativlik, modallik, xabar intonatsiyasi, marom-ohang , tugallanganlik, soʻzlar tartibi G.ning muhim xususiyatlaridandir. Kommunikativlik — G.ning bosh vazifasi. G.lar quyidagi nuqtai nazardan tasnif qilinadi: a) tarkibidagi predikativ birlikning miqdoriga koʻra.
Bunda sodda gap, qoʻshma gap farqlanadi; b) kommunikativ vazifasiga koʻra. Bunda G.lar 3 tur ga boʻlinadi: darak gap, soʻrok gap va undov gap; v) estetik vazifasiga koʻra emotsional (soʻzlovchining turli emotsiyasini, emotsional munosabatlarni ifodalovchi) gap hamda intellektual (hech qanday emotsiyalarsiz faqat fikrning oʻzini ifodalaydigan, kommunikativ vazifani bajaradigan) gaplar mavjud. Gap boʻlaklari G.ni tashkil etuvchi qismlar hisoblanadi. Oʻzbek, umuman turkiy tillar uchun til birliklarining nutqda grammatik xususiyatlar asosida birikuvidan tashkil topgan sintaktik butunlikdan iborat G.lar xosdir.
1. Hikoya matni
2. Tasviriy matn
3. Izohli matn
4. Argumentativ matn
5. Direktiv matn
6. Ilmiy matnlar
7. Huquqiy matnlar
8. Ma'muriy matnlar
9. Badiiy matnlar
10. Gumanistik matnlar
11. Reklama matnlari
12. Gazeta matnlari
13. Raqamli matnlar
1. Hikoya matni
Hikoya matni voqealar, hikoyalar, ertaklar, faktlar yoki afsonalar bilan bog'liq bo'lgan narsadir, shuning uchun u xayoliy yoki xayoliy bo'lishi mumkin. 
2. Tasviriy matn
Tasviriy matn deb nomlangan ushbu turdagi matn nimanidir belgilashga mo'ljallangan, ob'ekt, odam, hayvon, vaziyat yoki boshqa turdagi matnning tavsifi bo'lsin. Shuningdek, u his-tuyg'ularni ifodalash uchun ishlatiladi
3. Izohli matn
Ushbu turdagi matnning maqsadi tushuntirishdir. Tushuntirish matni mavzuni ochib berishga qaratilgan, ammo unda muallif shaxsiy fikrini aytmaydi, ya'ni odatda tegishli faktlar va raqamlarni keltiradi, lekin uning fikrlarini o'z ichiga olmaydi. Ushbu turdagi matnlar ko'pincha maktab yoki kollej mavzusi kabi ko'plab darsliklarda uchraydi.
4. Argumentativ matn
Bahsli matnlar taxminga asoslanib, unda o'quvchini ishontirishga qaratilgan yozuv uslubi qo'llaniladi, ma'lum bir "pozitsiya" yoki "tezis" sabablari yoki qarshi bo'lganligi sababli.
5. Direktiv matn
Direktiv matn o'quvchini biron bir narsani qilishga undaydi, shuning uchun bu qanday qilib faoliyatni rivojlantirish yoki maqsadni amalga oshirishni tushuntiradigan ibratli matn.