Мавзу: Металлар технологияси асослари

P ayvandlas h elektrodlari 
Elektrodlar payvandlas hda s uyuqla nma yd iga n materiallar -gra fit,
kо‘ mir va volfra mdan ha mda s uyuqlanuvchan materiallar - kam 
uglerodli pо‘ lat, c hо‘ yan, rangli met allar va ular ning qotis hma laridan
s im s terjenlar kо‘ rinis hida tayyorla nadi.
Suyuq lanadigan 
elektrodlarning 
kimyoviy 
tarkibi
payvandla nadiga n metall tarkibiga yaqin bо‘ lis hi, tarkibida zararli
qо‘ s himcha lar oz bо‘ lis hi, uning s uyuqla nis h harorati as os iy
metalning s uyuq lanis h haroratiga yaqin bо‘ lis hi zarur. 
Das taki us ulda payvandlas hda is hlatiladigan pо‘ lat elektrodlar 
ma xs us payvand las h s imidan tayyorlanib , ularning dia metr i 1-12 mm 
bо‘ ladi. Bu us ulda payva ndlas hda kо‘proq diametri 2-6 mm, uzunligi
350–450mm 
bо‘ lgan 
elektrodlardan 
foydalaniladi.
Yari m 
avto matikaviy ravis hda payvand las hda is hlatiladiga n elektrodlar
о‘ram (buxta) simlar kо‘rinishida bо‘lib, ularning og‘irligi kо‘pi 
bila n 80 kg ga ye tadi. 
Payvand las h elektrodlarining qanday metaldan tayyor lanis hi
payvandla nadiga n metallarning tur iga va kimyoviy tarkib iga bog‘ liq .
Hozirgi vaqtda is hlatiladigan pо‘ lat elektrod -s imlarining 56 xil 
markas i mavj ud bо‘ lib, ular uch guruhga bо‘ linadi:
1. Ta rkibida 0, 12% gacha uglerod bо‘ lgan va ka m uglerodli
ha mda о‘ rtacha uglerodli, s huningdek , ba’zi kam legirla nga n
pо‘ latlarni payvand las hga mо‘ ljalla nga n uglerodli s imlar (b ular
jumlas iga C v-08, C v-08A, C v-08GA, C v-10A, C v-10GA, C v-10G2 lar 
kiradi).
2.
Tegis hli
markalardagi
ka m 
legir langan
pо‘latlarni 
payvandlas hda is hlatiladigan legirlangan s imlar. Bularga marganes ,
kremniy, xro m, nikel, molibden va titan bilan legir langan s imlar (C v-
08GS, C v -08G2S, C v-12GS, Sv-18XM A, Sv-10X5M, Sv-20XGS va 
bos hqalar ) kiradi. 
3. M axs us pо‘ latlarni payvand las h uchun mо‘ ljallangan, kо‘ p 
legir langan s imlar; bular jumlas iga C v-06X14, C v-07X19H9, C v-
07X25H20 va bos hqalar kiradi. 
Elektrod
s imlar ning 
markala nis hidagi 
belgilari; 
C v 
-
payvandlas h s imini, bir inchi raqa m s imdagi uglerodning yuzdan bir
ulis hdagi miqdor ini, keyingi harflar va raqamlar turli kimyoviy
ele mentlar ning miqdor ini b ildiradi. M as alan, G-marganes , S-kremniy,
X -xro m, YU-alyuminiy va bos hqalar. 
Elektrod s terjenlar s ifatida chо‘ yanlarni payva ndlas hda quyma
chо‘yan chiviqlardan, mis payvandlashda M1, M2, M3 markali mis
s imlardam, alyuminiy qotis hma larini payva ndlas hda AK, AD, AM
markali s imlardan foydalqaniladi.