Мавзу: Металлар технологияси асослари

Metallarning payvandlanuvchanligi
M etallarning ma vjud us ullarda texnikaviy talablarga
javob bera oladigan darajada payva ndlanis h xus us iyati ularning
payvandlanuvchanligi  deyiladi.
M etall 
va
qotis hma larning 
payvandla nuvcha nligi
ularning
kimyo viy tarkibiga , ta rkibidagi metallmas qо‘ s himc halarning xiliga ,
miqdor iga , taqs imla nis higa va payvandlas h us ulining xus us iyatiga
bog‘liq. Ma’lumki, turli metall konstruksiyalar olishda asosiy 
materia l qotis hma larning s pets ifik xus us iyatlar i tur licha bо‘ lganligi
s ababli tur licha payvand lanadi. Kuzatis hlar kо‘ rs atadiki, turli 
qalinlikdagi ka m uglerodli oddiy va legir langan pо‘ latlar is talgan
harorat s haroitida yaxs hi payvand lanadi. Pо‘ lat tarkibida uglerod
miqdor i 0, 30% ortis hi b ilan payva ndlas hda ter mik ta’ s ir s ohas idagi 
haroratda toblanis hi s ababli payvandlanuvc hanligi yo mo nlas hadi,
chunki u mо‘ rtlas hib , darz ketis hga moyil bо‘ lib qoladi. Shu s ababli
tarkibida 0, 30-0, 42% gacha uglerod bо‘ lgan pо‘ latlar qoniqarli
darajada payvandlanuchi pо‘ latlarga kiradi. 
Pо‘latlar tarkibida uglerod miqdori 0,42-0,55% gacha bо‘lsa, 
bunday pо‘ latlarni payvand las h cheklanadi. Agar pо‘ latda uglerod
miqdor i 0, 55% dan ortiq bо‘ lsa , u yo mon payvand lanadi. C heklanga n
darajada va yomo n payvand lanuvchi pо‘ latlarni payvand las h zarur 
bо‘lsa, sifatli choklar olish uchun ularni payvandlashdan oldin 150-
500
0
S gacha qizdiris h, sо‘ ngra payvandla nga ndan keyin ter mik
is hlas h zarur. 
CHо‘yan tarkibida uglerodning kо‘pligi sababli u mо‘rt bо‘lib,
pо‘latlarga nisbatan ancha yomon payvandlanadi. Rangli metallar va 
ular qotis hma larining is s iqlikni yaxs hi о‘ tkazis hi, os on oks idlanis hi,
s ezilarli darajada chizig‘ iy kengayis hi, gazlar (kis lorod , azot, 
vadorod ) ni yutis hi va bos hqa xus us iyatlari payvand las hda ma’ lu m 
qiyinchilik lar tug‘ iladi.