Mavzu: Moddiy resurslar bilan ta’minlanganligini tahlil etishning ahamiyati Reja

Mavzu: Moddiy resurslar bilan ta’minlanganligini tahlil etishning ahamiyati Reja

Mavzu: Moddiy resurslar bilan ta’minlanganligini tahlil etishning ahamiyati
Reja :
1.Moddiy resurlar va ular haqida tushuncha
2. Moddiy resurslardan foydalanish samaradorligini ifodalaydigan ko`rsatkichlar tizimi va ularning tahlili
3.Мoddiy resurslardan samarali foydalanishning zarurligi va ahamiyati

Moddiy resurslar - iqtisodiyot taraqqiyoti va ishlab chiqarish jarayoni uchun zarur boʻlgan moddiy-ashyoviy neʼmatlar yigʻindisi, moddiy-ashyoviy shakldagi iqtisodiy resurslar. Moddiy resurslarga tabiiy boyliklar, materiallar, mashina-mexanizmlar, bino-inshootlar, asbob-uskuna va qurilmalar kiradi. Moddiy resurslar ishlab chiqarishning buyumlashgan yoki moddiy omilini tashkil qiladi.
Moddiy resurslar ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etadi, maʼlum mahsulot turini yaratishda oʻzining dastlabki koʻrinishini oʻzgartirib, ishlab chiqarish yoki shaxsiy isteʼmol uchun yarokdi boʻlgan mahsulot koʻrinishini oladi. Moddiy resurslar mavjudligi jihatidan 2 ga boʻlinadi: amalda ishlatilayotgan Moddiy resurslar (mas, tabiiy boyliklar Moddiy resurslar sifatida hisobga olinishi, qazib olinib, qayta ishlanishi va tayyor mahsulotga yoki xom ashyoga aylantirilishi); ishlatilishi kelajaqda koʻzda tutilgan Moddiy resurslar
Moddiy resurslar bir mamlakat doirasida tarkiban har xil miqdor va darajada boʻlishi mumkin. Ular Yer yuzida tekis taqsimlanmagan va cheklangan miqdorda mavjud. Moddiy resurslarning kamyobligi umumiy hodisa. Yer osti va yer usti boyliklarining cheklanganligi energiya resurslarining yetishmasligida oʻz aksini topali. Mas, keyingi 100 yil ichida Yer kurrasida aholi soni qariyb 3-martaga oshdi, lekin moddiy zaxiralar koʻpaygani yoʻq.
Moddiy resurslarcheklangani bois ulardan tejamkorlik bilan foydalanish, Moddiy resurslarni ishlatishda noanʼanaviy yoʻllarni qoʻllash, fantexnika taraqqiyoti natijalaridan unumli foydalanib, tejamkor texnologiyalarni yaratish va qoʻllash muhim ahamiyatga ega.
Ishlab chiqarishni tashkil etishning zaruriy sharti uning moddiy resurslari: xom ashyo, materiallar, yoqilg'i, energiya, yarim tayyor mahsulotlar va boshqalar bilan ta'minlashdir.
Moddiy resurslarning tannarxi ishlab chiqarish tannarxiga “Materiallar xarajatlari” elementi bo‘yicha kiritiladi va ularni sotib olish narxi (QQS va aksizlar bundan mustasno), ustav to‘lovlari, komissiyalar, bojxona to‘lovlari, tashish, saqlash va yetkazib berish uchun to‘lovlarni o‘z ichiga oladi. uchinchi shaxslar.
Korxonaning moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojini qondirish ikki yo'l bilan ta'minlanishi mumkin: ekstensiv va intensiv. Ekstensiv yo'l moddiy resurslarni qazib olish va ishlab chiqarishni ko'paytirishni o'z ichiga oladi va qo'shimcha xarajatlar bilan bog'liq. Bundan tashqari, mavjud texnologik tizimlar bilan ishlab chiqarishning o'sishi tabiiy resurslarning kamayishi va atrof-muhitning ifloslanish darajasining maqbul chegaralardan chiqib ketishiga olib keldi. Shuning uchun korxonaning moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojining ortishi ulardan ishlab chiqarish jarayonida tejamkorroq foydalanish yoki intensiv usulda amalga oshirilishi kerak.
Moddiy resurslarni tejash uchun ishlab chiqarish ichidagi zaxiralarni izlash iqtisodiy tahlilning mazmunini tashkil etadi.
Mahsulot ishlab chiqarish, uning tannarxini pasaytirish, foyda, rentabellikni oshirish rejalarini bajarishning zaruriy sharti korxonani zarur assortimentdagi va sifatli xom ashyo va materiallar bilan to'liq va o'z vaqtida ta'minlashdir. Moddiy resurslarni iste'mol qilish jarayonida ular moddiy xarajatlarga aylanadi. Moddiy xarajatlar mahsulot, ish, xizmatlar ishlab chiqarish uchun barcha xarajatlarning muhim qismini tashkil qiladi. Demak, korxonaning ishlab chiqarish dasturi zarur moddiy-energetika resurslari bilan o‘z vaqtida va to‘liq ta’minlangan taqdirdagina bajarilishi mumkin.
"Material xarajatlar" moddasida quyidagi xarajatlar aks ettirilgan:
Oddiy texnologik jarayonni ta'minlash uchun ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan, shuningdek, boshqa ishlab chiqarish va xo'jalik ehtiyojlari uchun sotib olingan materiallar, shuningdek ta'mirlash uchun ehtiyot qismlar;
Sotib olingan butlovchi qismlar va yarim tayyor mahsulotlar;
Uchinchi tomon korxonalari tomonidan bajariladigan sanoat xarakteridagi ishlar va xizmatlar;
Barcha turdagi yoqilg'idan olingan;
Barcha turdagi energiya (elektr, issiqlik, havo tizimlari, sovuq va boshqa turdagi) sotib olingan;
Tabiiy yo'qotish normalari doirasida tanqislikdan yo'qotishlar.
Umumiy qoidaga ko‘ra, “Materiallar xarajatlari” elementi ostida ko‘rsatilgan moddiy resurslarning tannarxi ularni sotib olish narxlari (QQSsiz), ustamalar (qo‘shimcha to‘lovlar), ta’minot va tashqi iqtisodiy tashkilotlarga to‘lanadigan komissiyalar, tannarx asosida shakllantiriladi. uchinchi shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan birja va broker xizmatlari, bojxona to'lovlari, tashish, saqlash va yetkazib berish uchun to'lovlar.
Korxonaning moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojini qondirish ikki yo'l bilan amalga oshiriladi: ekstensiv va intensiv (1.1.-rasm). Ekstensiv yo'l moddiy resurslarni qazib olish va ishlab chiqarishni ko'paytirishni o'z ichiga oladi va qo'shimcha xarajatlar bilan bog'liq. Korxonaning materiallar, xom ashyo, yoqilg'i, energiya va boshqa moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojlarini qondirishning intensiv usuli ishlab chiqarish jarayonida mavjud zaxiralardan yanada tejamkor foydalanishni ta'minlaydi. Xom ashyo va materiallarni iste'mol qilish jarayonida tejash ularni ishlab chiqarishni ko'paytirishga teng.
Moddiy resurslarni tejash va ulardan oqilona foydalanish uchun ichki ishlab chiqarish zahiralarini topishning eng muhim vositasi iqtisodiy tahlil hisoblanadi. Uning ushbu sohadagi vazifalari:

Korxonaning moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojini baholash;

Logistika rejalarining sifati va realligini o'rganish, ularning bajarilishi va ishlab chiqarish hajmiga, uning tannarxiga va boshqa ko'rsatkichlarga ta'sirini tahlil qilish;
Moddiy resurslardan foydalanish bo'yicha rejalarning dinamikasi va bajarilishining xususiyatlari;
Moddiy resurslardan foydalanish samaradorligi darajasini baholash;
Materiallardan foydalanishning haqiqiy ko'rsatkichlarining o'tgan davr uchun rejalashtirilganidan yoki tegishli ko'rsatkichlardan chetlanishini belgilovchi omillar tizimini aniqlash;
Ko'rsatkichlarning aniqlangan og'ishlariga omillarning ta'sirini miqdoriy o'lchash;
Moddiy resurslarni tejash bo'yicha ishlab chiqarish ichidagi zaxiralarni aniqlash va baholash va ulardan foydalanish bo'yicha aniq chora-tadbirlar ishlab chiqish.
Moddiy resurslarni tahlil qilish uchun axborot manbalari quyidagilardir:
Logistika rejasi, arizalar, spetsifikatsiyalar, zaxiralar haqida xabarlar, ish buyurtmalari, xom ashyo va materiallarni etkazib berish bo'yicha shartnomalar;
Moddiy resurslarning mavjudligi va ulardan foydalanish hamda mahsulot, ishlar, xizmatlarni ishlab chiqarish va sotish xarajatlari to'g'risidagi statistik hisobot shakllari № 5-Z;
Moddiy resurslarni iste'mol qilish normalari va normalari va ularning o'zgarishi to'g'risidagi tegishli xizmatlardan olingan ma'lumotlar;
Ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxini rejalashtirish va hisobot;
Korxonaning 1-sonli buxgalteriya balansi va buxgalteriya balansining 5-ilovasi;
Tahlilning maqsad va vazifalariga qarab boshqa axborot manbalari.
Korxonada tahlil moddiy resurslarning haqiqiy miqdorini reja va o'tgan yil bilan taqqoslashdan boshlanadi, mutlaq og'ish aniqlanadi, rejaning foizi va dinamikasi quyidagi formulalar yordamida hisoblanadi:
Og'ish rejadan = Hisobot yilining chiqarilishi haqiqiy - Hisobot yili rejasining chiqarilishi (1.1)
Og'ish keyingi yildan = Hisobotni chiqarish. of the year fact - Boshqa yil faktining chiqarilishi (1.2)
% nashr reja = Emissiya hisoboti. yil fakti / masala hisoboti. yillik reja * 100% (1.3)
Dinamik = Muammo hisoboti. yil / keyingi yil soni * 100% (1.4)
Moddiy resurslar tarkibini tahlil qilishda moddiy resurslarning alohida turlarining ularning umumiy qiymatida o‘tgan va hisobot yilidagi ulushi hisoblab chiqiladi, chetlanish aniqlanadi va o‘zgarish sabablari aniqlanadi.
Korxonaning moddiy resurslar bilan ta’minlanganligini tahlil qilishda moddiy-texnik ta’minot rejasining sifati tekshiriladi. Rejaning realligini tekshirish korxonaning moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojini hisoblash asosi bo'lgan normalar va standartlarni o'rganishdan boshlanadi. So'ngra, etkazib berish rejasining ishlab chiqarish ehtiyojlariga muvofiqligi va zarur zaxiralarning shakllanishi materiallarning progressiv iste'mol normalari asosida tekshiriladi.
Korxonaning uzluksiz ishlashining muhim sharti moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojni qoplash manbalari bilan to'liq ta'minlashdir. Ular tashqi va ichki bo'lishi mumkin. Tashqi manbalarga tuzilgan shartnomalarga muvofiq yetkazib beruvchilardan olingan moddiy resurslar kiradi. Ichki manbalar - fan-texnika taraqqiyotini joriy etish natijasida xomashyo isrofgarchiligini kamaytirish, ikkilamchi xom ashyolardan foydalanish, materiallar va yarim tayyor mahsulotlarni o'z ishlab chiqarishi, materiallarni tejash.
Chetdan moddiy resurslarni olib kirishga bo'lgan real ehtiyoj - bu ma'lum turdagi materialga bo'lgan umumiy ehtiyoj va uni qoplashning o'zining ichki manbalari yig'indisi o'rtasidagi farq.
Tahlil jarayonida, shuningdek, moddiy resurslarni olib kirishga bo'lgan ehtiyojning ta'minlanishini ularni etkazib berish bo'yicha shartnomalar bo'yicha va ularning amalda bajarilishini tekshirish kerak.
Korxonaning moddiy resurslar bilan ta'minlanishini tahlil qilishda moddiy resurslar bilan ta'minlanish koeffitsienti quyidagi reja bo'yicha hisoblanadi:
Kt \u003d Tuzilgan shartnomalar bo'yicha summa / Matka bo'lgan ehtiyoj. resurs rejasi (1.5)
va moddiy resurslarga bo'lgan ehtiyojni ta'minlash koeffitsienti aslida:
Kt = Yetkazib berish to'shagi. resurslar fakt / Mot uchun ehtiyoj. resurs rejasi (1.6)
Yetkazib beruvchilardan olingan materiallarning sifati, ularning standartlarga, texnik shartlarga va shartnoma shartlariga muvofiqligi ham tekshiriladi va ular buzilgan hollarda etkazib beruvchilarga da'volar qo'yiladi. Korxonaga davlat buyurtmasi boʻyicha ajratilgan materiallar hamda kooperativ taʼminotlar taʼminotining bajarilishini tekshirishga alohida eʼtibor qaratilmoqda.
Materiallarni (ritm) yetkazib berish rejasini amalga oshirishga katta ahamiyat beriladi. Yetkazib berish muddatlarining buzilishi mahsulot ishlab chiqarish va sotish rejasining kam bajarilishiga olib keladi. Yetkazib berish ritmini baholash uchun ritm koeffitsienti qo'llaniladi:
K-t \u003d Reja doirasidagi resurslarni olish fakti / Yetkazib berish rejasi (1.7)
Tahlil jarayonida moddiy resurslarning haqiqiy zaxiralarining kunlarda belgilangan me'yorlarga muvofiqligi aniqlanadi va og'ish hisoblanadi:
Zaxira kunlardagi aktsiyalar - Standart kunlardagi aktsiyalar (1.8)
Haqiqiy kunlardagi aktsiyalar =
Mat turidagi zaxiralar. naturadagi resurslar. yoki xarajatlar paketlari (1.9) Ushbu matlarning bir kunlik iste'moli. resurslar bir xil paketlarda
Shuningdek, keraksiz va keraksizlarni aniqlash maqsadida xomashyo va materiallar zaxiralari holatini o‘rganadilar. Ular ombor hisobiga ko'ra, tushum va xarajatlarni taqqoslash orqali tuzilishi mumkin. Agar bir yil yoki undan ko'proq vaqt davomida har qanday materiallar uchun iste'mol bo'lmasa, ular sekin harakatlanuvchi deb tasniflanadi va umumiy xarajat hisoblanadi.
Moddiy resurslarni tahlil qilishda materiallar tannarxini o'zgartirish sabablari va ularni asoslash, shuningdek moddiy resurslar tannarxini o'zgartirish sabablari va ularni belgilovchi omillar aniqlanadi.
Tahlil jarayonida sotib olingan xom ashyo (KZ) miqdorining ishlab chiqarish hajmiga (V VP), xom ashyo va materiallarning o'tkazilish qoldiqlari (OST), ortiqcha chiqindilar (OTC) va ishlab chiqarishning solishtirma iste'moliga ta'siri. Ishlab chiqarish birligiga xom ashyo (Ur) zanjir almashtirish usuli yordamida aniqlanadi:
V VP \u003d KZ + (-) OST - OTX / Ur (1.10)
Mahsulot dizaynini soddalashtirish, asbob-uskunalar va texnologiyani takomillashtirish, sifatli, lekin arzonroq xomashyo sotib olish, ularni tashish va saqlash vaqtida yo‘qotishlarini kamaytirish, nikohdan kelib chiqadigan yo‘qotishlarni bartaraf etish orqali mahsulot ishlab chiqarish uchun xomashyo sarfini kamaytirish mumkin; ishchilarning malakasini oshirish va boshqalar.
Moddiy resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish mahsulot ishlab chiqarish uchun moddiy xarajatlarni kamaytirishga, uning tannarxini pasaytirishga va foydaning oshishiga olib keladi.
Ishlab chiqarishda moddiy resurslarni iste'mol qilish jarayonida ular moddiy xarajatlarga aylanadi, shuning uchun ularning sarflanish darajasi moddiy xarajatlar miqdoridan kelib chiqib hisoblangan ko'rsatkichlar orqali aniqlanadi.
Moddiy resurslarning samaradorligini baholash uchun umumlashtiruvchi va alohida ko'rsatkichlar tizimi qo'llaniladi (1.1-jadval).
Tahlil qilishda umumlashtiruvchi ko'rsatkichlardan foydalanish moddiy resurslardan foydalanish samaradorligi darajasi va uni oshirish zaxiralari haqida umumiy tasavvurga ega bo'lish imkonini beradi.
Qisman ko'rsatkichlar moddiy resurslarning alohida elementlarini (asosiy, yordamchi materiallar, yoqilg'i, energiya va boshqalar) iste'mol qilish samaradorligini tavsiflash uchun, shuningdek, alohida mahsulotlarning moddiy iste'molini kamaytirishni (o'ziga xos material sarfini) belgilash uchun ishlatiladi
Moddiy resurslardan foydalanish samaradorligi ko'rsatkichlari

Ko'rsatkichlar	Ko'rsatkichning iqtisodiy talqini