Mavzu: moliyaviy bozor stavkalari reja: Foiz stavkalari va ularning turlari

Foizli stavkalarni tenglashtirish.
Moliyaviy bozordagi raqobat ekvivalent aktivlarga kiritilgan mablag‘lar bo‘yicha
foiz stavkalari bir xil bo‘lishiga olib keladi. Faraz qilaylik, misol uchun bir yillik
AQSH G‘aznachilik veksellari bo‘yicha bugungi kunda 4% to‘lamoqdalar. Boshqa
ilg‘or moliya tashkilotlarining, misol uchun Jahon banki (World bank)ning dollarli

---

qarz majburiyatlari bo‘yicha yillik foiz stavkalari (ushbu holatda ham to‘lolmaslik
riski mutlaqo yo‘qligini hisobga olgan holda) qanaqa bo‘lishi mumkin?
Buning javobi quyidagicha bo‘lishi kerak: taxminan yillik 4%.
Endi bunday javob qanday olinganini ko‘rib chiqamiz. Faraz qilaylik, Jahon banki
jalb qilinayotgan mablag‘lar bo‘yicha 4%dan pastroq stavkani taklif qilmoqda.
Ma’lumotlardan boxabar investorlar bunday stavka evaziga uning qimmatli
qog‘ozlarini olmaydi, balki AQSH G‘aznachiligining bir yillik veksellarini sotib
oladi. Agar Jahon banki o‘z obliga-siyalarini astoydil sotish niyatida bo‘lsa,
kamida AQSH G‘aznachiligining stavkasini taklif qilishi kerak bo‘ladi.
Bozor iqtisodiyotida daromadlilik stavkalari darajasiga ta’sir etuvchi asosiy
quyidagi to‘rtta omil mavjud:
- ishlab chiqarish vositalarining samaradorligi - shaxta, to‘g‘on, yo‘l, ko‘prik,
zavod, mashinalar va tovar-moddiy zahiralarga qo‘yilgan mablag‘-lardan
kutilayotgan daromadlilik stavkasi;
- ishlab chiqarish vositalarini ishlatish samaradorligiga nisbatan noaniqlik
darajasi;
- odamlarning vaqtinchalik afzal ko‘rishi – odamlar qanchalik darajada tovar va
xizmatlarni iste’mol qilishni ertaga emas bugun xohlaydilar;
riskni yoqtirmaslik – investitsiya bo‘yicha riskni qisqartirish maqsa-dida yuqori
daramadlilikdan voz kechishga rozi odamlar soni.