Mavzu: Moliyaviy hisobotning tuzilishi

Aktiv=Xususiy kapital+Majburiyatlar
Bu tenglikdan ko‘rinib turibdiki, xususiy kapital har bir kichik tadbirkorlik subyektlar faoliyatining mulkiy va moliyaviy holatini ifodalaydi. Moliyaviy hisobotning 3-shaklda xususiy kapitalning tuzilmasi quyidagilardan iboratdir: ustav kapitali, qo‘shilgan kapital, rezerv kapitali, taqsimlanmagan foyda, xususiy kapital bilan qoplanmagan. Xususiy kapital deganda kichik tadbirkorlik subyektga tegishli bo‘lgan mulkning qiymati tushuniladi. Bu kapital jami kapital bilan
qarzga olingan kapitalning o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanishi mumkin, ya’ni
zarar.
Kx=Kj-Kq.
bunda: Kx-xususiy kapital; Kj-jami kapital; Kq-qarzga olingan kapital
Xususiy kapitalni buxgalteriya hisobida aks ettirish uchun ularni bir qancha belgilari bo‘yicha tasniflashni taqozo qiladi. Aksariyat olimlar xususiy kapitalni tasniflash belgilari sifatida ularning turlarini, xizmat muddatlarini, tashkil etish manbalarini olish zarur deb hisoblaydilar. Xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobotni tuzish maqsadi bo‘lib, xususiy kapitalning hisobot davri boshida va oxirida bo‘lgan holati va hisobot davri mobaynida uning tarkibidagi o‘zgartirishlar haqidagi
axborotni ochib berish hisoblanadi. Hisobotda xususiy kapital va uning tarkibiy qismlari to‘g‘risidagi, ustav kapitali, qo‘shilgan kapital, rezerv kapital,
taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar) sotib olingan o‘z aksiyalari va boshqa xususiy kapital elementlari haqidagi axborot ochib berilishi kerak. Xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobot xususiy kapital to‘g‘risidagi
hisobot davri boshiga va oxiriga bo‘lgan tegishli axborotni ochib
berishi kerak. “Xususiy kapital to‘g‘risida”gi hisobot shaklini korxona raxbari,
bosh buxgalter imzolari bilan tasdiqlaydilar.
O‘zbekiston Respublikasi Buxgaltyeriya hisobining milliy standarti (14-sonli BHMS) «Xususiy kapital to‘g‘risida hisobot»

• 
  Umumiy qoidalar
  
• 
  Axborotni yoritib byerishning asosiy qoidalari
  
• 
  Xususiy kapital to‘g‘risidagi hisobot qismiga tushuntirishlar
  

Mulkdorlarning kapitali tubdan ikki xil manbadan iborat:
Biznesga kapital qo'ygan mulk egalari
Korxonada olingan va saqlanadigan foyda
Korxona tomonidan uning umumiy egalik huquqi uchun yuritadigan aniq hisoblar qonuniylikka bog'liqxo'jalik yurituvchi sub'ektni tashkil etish. Biznesni tashkil etishning asosiy turlaridan biri bu korporatsiya,va uning egalari aksiyadorlar.Korporatsiya chaqirilgan egalik aktsiyalarini chiqaradi asosiy kapital. Sarlavha aktsiyadorlarning kapitalidagi o'zgarishlar to'g'risidagi hisobot korporatsiyalar uchun ishlatiladi. Ko'p sotiladigan korporatsiyalar ikki yoki undan ortiq sinf aktsiyalaridan iborat murakkab mulk tuzilmalariga ega; odatda ular o'zlarining shaxsiy aktsiyalarini sotib olishadi; va ular yil davomida daromad yoki yo'qotishlarning bir yoki bir nechta texnik turlariga ega. Shunday qilib, ular aktsiyadorlarning kapitalidagi o'zgarishlar to'g'risidagi hisobotni yil davomida bir joyda to'plash uchun egalarining kapitaliga ta'sir ko'rsatadigan barcha o'zgarishlarni bir joyga to'plash uchun tayyorlaydilar. Ushbu aniq bayon (bu mulk egalarining kapitalidagi o'zgarishlarga qaratilgan), emas daromadlar to'g'risidagi hisobotda xabar qilindi.Bu daromadlar to'g'risidagi deklaratsiyani chetlab o'tishning juda yashirin usuli. Asosan, korxona daromadlar to'g'risidagi hisobotga yopishib olish va buning o'rniga mulk egalarining kapitalidagi o'zgarishlar to'g'risida ma'lum foyda va zarar to'g'risida hisobot berish imkoniyatiga ega. Shu tarzda, foyda yoki zararlar korxona o'z daromadlari to'g'risida hisobotida keltirilgan foyda darajasiga ta'sir qilmaydi. Korxonada texnik yutuqlar yoki yo'qotishlar, daromadlar yoki yo'qotishlar miqdori yoki yo'qligini aniqlash uchun siz mulk egalarining kapitalidagi o'zgarishlarning moliyaviy natijalarini o'qib chiqish kerak.
Aktsiyadorlarning kapitalidagi o'zgarishlar to'g'risidagi hisobotning umumiy shakli quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• 
  Aktsiyalarning har bir sinfi uchun ustun (oddiy aksiyalar, imtiyozli aktsiyalar va boshqalar)
  
• 
  Har qanday uchun ustun g'aznachilik (korxona sotib olgan va bekor qilinmagan o'z kapitalidagi ulushlari)
  
• 
  Taqsimlanmagan daromad uchun ustun
  
• 
  Korxona egalari kapitalining boshqa har qanday alohida qismlari uchun bitta yoki bir nechta ustun
  

Har bir ustun boshlang'ich balansdan boshlanadi va keyin yil davomida hisobdagi o'sish yoki pasayishni ko'rsatadi. Masalan, to'liq daromad taqsimlanmagan daromadning ko'payishi va pasayish sifatida to'liq yo'qotish sifatida ko'rsatiladi. Jamiyatning yillik moliyaviy hisobotida aksiyadorlarning kapitalidagi o'zgarishlar to'g'risidagi hisobotni o'qish juda og'ir bo'lishi mumkin.
O'rtacha, kasbiy bo'lmagan investor, biznes yil davomida aktsiyalar sonining keskin ko'payishi yoki kamayganligiga, biznes aktsiyalar sinfini yaratish yoki yo'q qilish orqali mulkchilik tuzilmasini o'zgartirgan-kiritmaganligiga va aktsionerlik optsionlariga qanday ta'sir ko'rsatganiga e'tibor qaratishi kerak. biznes menejerlari bo'lishi mumkin.