Mavzu: “Mutaxassislik fanlari ” Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan bolalar hayotining dastlabki yillaridagi rivojlanish xususiyatlarini aniqlab, rivojlantiruvchi usullarinini ishlab chiqish

4. So‘rovnoma.
Kuzatishda keng qo‘llaniladigan metodlaridan biri so‘rovnomadir. So‘rovnoma yozma (testlar) yoki intervyu (so‘zli) bo‘lishi mumkin. Bu metod tarbiyachi yoki ota-onalar tomonidan o‘rganilayotgan obektning yoki shaxsning qiziqishlari, qarashlari bo‘lishi mumkin.
5. Suhbat.
Kuzatuvda keng qo‘llaniladigan metodlardan biri suhbat metodidir. Bu metod ko‘r va zaif ko‘ruvchilar va ularning ota-onalari, tiflopedagoglardan olingan ma’lumotlar orqali olib boriladi. Bunda pedagog kutilayotgan shaxsga olingan aniq maqsadga yo‘nalgan savollar tuzilgan bo‘lmog‘i lozim.
6. Bolalar ishini o‘rganish.
Bolalar ishini o‘rganish metodi bolalarning bilimlarini va qobiliyatlarini aniqlashda yordam beradi. Bunda har xil rasmlarni tahlil qilish, har xil qog‘ozlardan, plastilin, loy, hamirdan foydalaniladi. Ularning ishi analiz qilinganda, uning tez tugatilganini emas, balki bosqichma-bosqich bajarilishi, xatolari va h.k hisobga olinadi.
Ularning bilimlarini aniqlashda tarbiyachi yoki kuzatuvchi yozma ishlar, insho bayonlar o‘tkazilishi mumkin.
7. Hujjatlarini o‘rganish.
Pedagogik xujjatlarni o‘rganish (mashg‘ulot konspekti, mashg‘ulotdan tashqari o‘quv-tarbiyaviy reja, bayonnomalar, pedagoglar yig‘ilishining hisoboti, tarbiyachilarning metodik yig‘ilishlari) o‘quv-tarbiyaviy jarayonni, maktabdagi pedagoglarning erishgan ishlariga xulosa qilish mumkin. Bolalarning shaxsiy xujjatlarini o‘rganish har bir bolani ruhiyatini, qobiliyatini aniqlashda yordam beradi.
Tiflopedogogika umumiy pedagogika yetakchi qoidalari asosida ko‘rishi chuqur o‘zgargan bolalarning xususiyatlarini hisobga olgan holda rivojlanmoqda. Tiflopedagogikaning eng asosiy vazifasi- bolalardagi to‘laqonli bo‘lmagan ko‘rish funksiyalaridan unumli foydalanish va ta’lim jarayonida ularni rivojlantirish, ularni saqlab qolish uchun sharoitlar yaratib berish, psixik va jismoniy rivojlanishda ikkilamchi nuqsonlarni oldini olish va yengib o‘tish uchun maxsus yo‘naltirilgan korreksion- pedagogik ishlarni olib borishdir. Aqliy, ahloqiy, jismoniy va estetik tarbiya masalalarini pedagogik yechishda, politexnika ta’limida, tiflopedagogika, ularning psixologik–pedagogik klinik-oftolmologik kompleksini xususiyatlarini rivojlanishini o‘rganishga tayanadi, chunki shulargina o‘quv-tarbiya jarayonining korreksiyalash va o‘rnini to‘ldirish yo‘nalishida bo‘lishini ta’minlaydi. Ko‘ruv jarayoni chuqur buzilgan bolalar rivojlanishining korreksiyasi umumta’lim va mehnat tarbiya jarayonida hamda maxsus korreksiya mashhulotlarida va yakka mashg‘ulotlarda amalga oshiriladi. Tiflopedagogikada qo‘llaniladigan metodlar bo‘yicha bolalar ommaviy o‘rta ta’lim bilimlarini birmuncha ortiqroq vaqt davomida o‘zlashtiradilar. Ko‘rlar maktablarida ta’lim effektivligi relefli yozuvning hozirgi zamon vositalarini qo‘llash orqali erishiladi. Har xil ko‘rgazmali vositalar orqali, ko‘zi ojizlar maktabida umumta’lim predmetlarini o‘qitish uchun kata shrifli mashg‘ulotliklar yaratilgan bo‘lib, ularda ko‘rgazmali illyustrasiyalarda tasvirlangan obektlarning asosiy belgilari ajralib turadi. Ta’lim-tizimining sifatini oshirishda ko‘rlar maktablardagi tiflografika va tiflotexnikasining roli kattadir. O‘qitish ishlari barcha metodlarida bolalarning qoldiq va ojiz ko‘ruvi himoyalanadi.
Tiflopedagogika fanining asosiy vazifalari demak quyidagilarni tashkil etadi:
• Ko‘rishda jiddiy nuqsoni bo‘lgan shahslarni psixologik – pedagogik va kinetik jihatdan o‘rganish;
Bu kabi nuqsonlar mavjud bo‘lganda ruhiy va jismoniy rivojlanish anomaliyalari va ko‘rish funksiyasi tuzilishilarini aniqlash;
• Ko‘rish va ko‘zi ojizlarda buzilgan va to‘la rivojlangan funksiyalarni kompensasiyalash, korreksiyalash va tiklanishning yo‘llari va shartlari;
• Shaxsning ko‘rish funksiyalari turli tuzilishlari mavjud holda shakllanishi va har tomonlama rivojlanish shartlarini o‘rganish. Fan asoslariga o‘rganish politexnik va mehnat va kasb tayyorgarligi masalalarini hal etish;
• Ko‘r va ko‘zi ojizlarni o‘qitish va tarbiyalash uchun maxsus muassasalari tiplari va strukturasini belgilash;
• O‘quv rejalari, dasturlari mashg‘ulotliklar, xususiy metodikalarini tuzumining ilmiy asoslarini ishlab chiqarishdir;
• Ko‘rishda nuqsoni bo‘lgan shaxslarning bilim imkoniyatlarini kengaytirish, ularni o‘qitish va jamiyatda, mehnatga tayyorlash samaradorligini oshirish imkonini beradigan maxsus texnik vositalar yaratishdir;
• To‘laqonli bo‘lmagan ko‘rishni muhofaza qilish va rivojlantirish bo‘yicha gigiyenik tadbirlar tizimini ishlab chiqarish;
• Ta’lim – tarbiya va kasb tayyorgarligi uchun binolarni loyihalash maxsus maktablarni rivojlantirishni yo‘lga qo‘yish;
• KNB bolalarni reabilitasiya va integrasiyalashni yo‘lga qo‘yish tashkil etadi;
Tiflopedagogika zimmasiga qo‘yilgan vazifalarni yechishda umumiy, pedagogika, psixologiya, fiziologiya, aftalmologiya, maktab gigiyenasi, bolalar nevralogiyasi bilan hamkorlikda bajariladi.