Mavzu: natsume sosekining "qalb" romani xususiyatlari

2.1 Qalb romani go’yasi 
Ko'pgina tanqidchilar va adabiyotshunoslarning fikriga ko'ra, kelajak 
haqidagi sarosima va o'tmishni qo'rqoq qoralash, ikki davrning to'qnashuvi "Qalb" 
ning asosiy g'oyasiga aylandi. 
Biroq, asar ko'p qirralidir. Romanda boshqa talqinlar ham mavjud. 
Birinchi marta rus tilida ushbu "Qalb" 1935 yilda nashr etilgan. Muqaddima 
muallifi uni yapon burjuaziyasining tanazzulining ramzi deb atagan. An'anaviy 
yapon madaniyati va G'arb madaniyatini qabul qilgan to'qnashuvda u proletariatning 
kapitalizm bo'yinturug'ini tashlashga chanqog'ini ko'rdi. Meydzi davri tugash 
arafasida, yapon xalqi esa yangi ijtimoiy tizim yaratishga kirishadi – so‘zboshi 
muallifi qisman haq edi va rus-yapon urushida g‘alaba qozonib, Yaponiya haqiqatan 

---

17 
ham yangi narsalarni qurishga kirishdi. Biroq, bu yangilik na ijtimoiy lager 
mamlakatlariga, na kapitalistlarga yoqmadi. 
Boshqa ma'no izlovchilar asarda gomoerotik motivlarni egallaydilar. Bu 
umuman qiyin emas - qahramonning ustoz bilan sevgi haqida suhbatlari yoki 
ustozning o'lgan do'sti bilan munosabatlari bunga juda ko'p sabablarni beradi.
Qanday bo‘lmasin, oddiy xalq hayotining bir bo‘lagi misolida o‘sha davr muhitini 
o‘zining tub oqimlari bilan ko‘rsatish kitobxonlarda ham, adabiy jamoatchilikda 
ham katta taassurot qoldirdi. "Qalb" muhim klassikalar ro'yxatiga kiritilgan va 
keyinchalik ko'plab yozuvchilar Natsume Sosekining hayotni tasvirlashga urinishini 
takrorlashga harakat qilishgan. 
Zamonaviy Yaponiya, xuddi uch xil qatlamdan iborat. Quyida qayerdadir 
feodal qatlam yotadi. Dehqon ijarachining mayda yerni qanday qazayotgani, xuddi 
eski kunlardagidek o‘z guruchini – natura soliqini yer egasiga qanday olib borishi 
feodal har qadamda seziladi; usta o‘z shogirdi-shogirdiga qanday yo‘l bilan, eski 
usulda, gildiya usulida, sanoat va hunarmandchilikning ayrim tarmoqlarida buyruq 
beradi. Feodal mulkdorning kuchida, harbiylarning qudratida, monarxiyaning butun 
apparatida ham seziladi. 
Lekin Yaponiya davlat va ijtimoiy tuzumining asosini feodal emas. Bundan 
tashqari, burjuaziya va uning butun rejimi mavjud. Tokioning markazida, bir paytlar 
eski feodal qal'a, hozir esa imperator saroyini o'rab turgan qadimiy devorlarga 
to'g'ridan-to'g'ri qarama-qarshi bo'lib, burjuaziya o'zining saroy kvartalini - banklar, 
turli konsernlarning shtab-kvartiralarini yaratdi, u erdan yapon monopol kapitali o'z 
buyurtmalarini boshqaradi. Eski feodal manufakturani barcha ilg'or texnika bilan 
jihozlangan zavodga aylantirgan burjuaziya edi. Aynan u yapon shahrining 
an'anaviy qiyofasini o'zgartirib, qog'oz devorli yog'och uylar o'rniga temir-beton 
osmono'par binolarni qurdi, ko'chalardan butun dunyoga ma'lum bo'lgan rikshalarni 
haydab, ularni tramvay, avtobus, taksi va metro bilan almashtirdi; Aynan u sobiq 
samuraylar va feodal savdogarlarga kurtka kiygan va boshlariga kigiz shlyapa 
kiygan, 

---

18 
Uchinchi Yaponiya ham bor. Bu 1-may kuni qizil bayroqlar bilan ko'chaga 
chiqadigan, butun dunyo proletariati o'rganadigan kitoblarni o'rganadigan, sinf va 
sinfiy kurash nima ekanligini allaqachon aniq biladigan va buni qanday olib borishni 
biladigan odam. kurash. Bu Yaponiya, uning fikrlari "xavfli fikrlar" va eng yaxshi 
vakillari o'z vaqtlarini noqonuniy erkinlik va qonuniy qamoqxona o'rtasida 
taqsimlaydilar. 
Sovet o'quvchisi bu uchinchi Yaponiyaning o'z adabiyotiga ega ekanligini 
biladi. Yapon proletar adabiyoti uchun klassikaga aylangan Xosoi, Kobayashi, 
Tokunaga asarlarini ruscha tarjimada o‘qishimiz mumkin. Ushbu adabiyotga 
qiziqishning ortishi juda qonuniy va tushunarli. Lekin Yaponiyada burjuaziya 
mavjudligini unutmaslik kerak bo'lganidek, burjua adabiyotining ham mavjudligini 
unutmaslik kerak. 
Va u omadli emas. Zamonaviy Yaponiya uchun jiddiy va ahamiyatli 
bo'lganlardan bizda bir nechta tasodifiy tarjimalar mavjud - Akutagavaning uchta 
qisqa hikoyasi va Tanizaki "Ahmoqning sevgisi" romani. Burjua klassikasidan, rus-
yapon urushi davrida paydo bo'lgan Tokutomining "Yashamaslik yaxshiroq" 
romanining Jdanov tarjimasi (ingliz tilidan tarjima qilingan) bundan mustasno, faqat 
bitta Shimazaki-Tosonning "Buzilgan ahd" bor. 
Natsume-Soseki tomonidan taklif qilingan roman, shuning uchun yapon klassik 
burjua adabiyotining rus tiliga tarjimasidagi uchinchi asari, aniqrog'i, ikkinchisi, 
chunki Jdanovning o'zgarishi hisobga olinmaydi.