Mavzu: Neft gaz sanoatida investitsiya faoliyati

mahalliy investorlar – investitsiya faoliyatini amalga oshiruvchi Oʻzbekiston Respublikasi fuqarolari, Oʻzbekiston Respublikasi rezidenti maqomiga ega boʻlgan chet ellik fuqarolar va fuqaroligi boʻlmagan shaxslar, shu jumladan yakka tartibdagi tadbirkorlar, shuningdek Oʻzbekiston Respublikasining yuridik shaxslari;
reinvestitsiyalar – investitsiyalardan olingan, tadbirkorlik faoliyati va boshqa faoliyat turlari obyektlariga kiritiladigan har qanday daromad,
shu jumladan foyda, foizlar, dividendlar, royalti, litsenziya va vositachilik haqlari, texnik yordam, texnik xizmatlar uchun toʻlovlar va haqlarning boshqa turlari;
toʻgʻridan-toʻgʻri chet el investitsiyalari – chet ellik investorning hukumat kafolatlarisiz, tavakkalchilik sharoitlarida oʻz mablagʻlari yoki qarz mablagʻlari hisobidan investitsiyalari;
1. Neft gaz sanoatida investitsiya faoliyatining mohiyati va axamiyati
Neft gaz sanoatida investitsiya faoliyati – investitsiya faoliyati subyektlarining investitsiyalarni amalga oshirish bilan bogʻliq harakatlari majmui;
Neft gaz sanoatida investitsiya faoliyatining ishtirokchisi – investitsiyalarning amalga oshirilishini buyurtmalarni bajaruvchi sifatida yoki investorning topshirigʻi asosida taʼminlaydigan investitsiya faoliyati subyekti;
Investitsiyalar va investitsiya faoliyatining asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat:
qonuniylik;
oshkoralik va ochiqlik;
investitsiya faoliyatini amalga oshirish erkinligi;
adolatlilik va investitsiya faoliyati subyektlarining tengligi;
investorlarga nisbatan kamsitishga yoʻl qoʻymaslik;
investorlarning vijdonliligi prezumpsiyasi.
Investitsiyalar va investitsiya faoliyati toʻgʻrisidagi qonun hujjatlarining asosiy prinsiplari investitsiya qilish va investitsiya faoliyatini amalga oshirish jarayonining barcha bosqichlarida qoʻllaniladi.
O‘zbekiston va Koreya Respublikasi bosh vazirlari Shavkat Mirziyoyev hamda Hvan Gyo An 21 may kuni Qoraqalpog‘istondagi Surg‘il koni negizida barpo etilgan Ustyurt gaz-kimyo majmuasi qurilishi yakunlanishi va uning ishga tushirilishiga bag‘ishlangan marosimda ishtirok etdi..
O‘zbekiston va Janubiy Koreya hukumatlari rahbarlari gaz-kimyo majmuasining muvaffaqiyatli ishga tushirilishini ikki mamlakat hamkorligida muhim bosqich deb atadi, qayd etdi Yonhap agentligi.
«Loyiha o‘zida hamkorlikning yangi modelini taqdim etib, xom ashyo resurslarini eksport qilishdan birgalikda ishlab chiqarish va tashqi bozorga yuqori qo‘shimcha qiymatli mahsulotlarni yetkazib berishni ko‘zda tutadi»,
Umumiy qiymati 4 milliard dollarlik ushbu loyihaning amalga oshirilishi yiliga 4,5 milliard kub metr tabiiy gazni qayta ishlash hisobidan 3,7 milliard kub metr gaz, 387 ming tonna polietilen, 83 ming tonna polipropilen, 102 ming tonna piroliz distillyati va boshqa qimmatbaho mahsulotlar ishlab chiqarish imkonini beradi.
Qurilishi 2012 yilda boshlangan Ustyurt gaz-kimyo majmuasida gazni taqsimlaydigan, etilen, polietilen, polipropilen ishlab chiqaradigan va energiya manbalari bilan ta'minlaydigan jami beshta zavod, shuningdek, zamonaviy infratuzilma obektlari barpo etilgan. Ular dunyodagi eng zamonaviy yuqori texnologiyalar bilan ta'minlangan, eng so‘nggi rusumdagi uskunalar o‘rnatilgan. Majmuada 1300 ga yaqin mutaxassis faoliyat ko‘rsatmoqda.
Ustyurt gaz-kimyo majmuasida mahsulot ishlab chiqarish jarayoni sinov tariqasida o‘tgan yili boshlangan edi. . Magistral gaz quvurlariga 1,8 milliard kub metrdan ortiq etan va gaz, «O‘zbekenergo» aksiyadorlik jamiyati energiya tizimiga 87,5 ming megavattdan ziyod elektr energiyasi yetkazib berildi. Ayni paytda piroliz distillyati Buxoro neftni qayta ishlash zavodiga benzin tayyorlash uchun yuborilmoqda. Polietilen va polipropilen qator xorijiy davlatlarga eksport qilinmoqda. Shu kunga qadar qariyb 150 million dollarlik 186 ming tonnadan ortiq polietilen va polipropilen Markaziy va Sharqiy Osiyo, MDH va Yevropa mamlakatlariga jo‘natildi. Ma'lumotlarga ko‘ra, 2020 yilga borib polietilen ishlab chiqarish hajmi 4,1 barobar oshadi.
Uzbekistan GTL — sintetik suyuq yoqilgʻilarni ishlab chiqaruvchi Oʻzbekistondagi ilk va yagona zavod. Korxonaning tantanali ochilish marosimi 2021-yil 25-dekabrda Oʻzbekiston Respublikasi prezidenti Shavkat Mirziyoyev ishtirokida boʻlib oʻtgan.2022-yili zavodda Oʻzbekiston tarixidagi birinchi sintetik neft,sintetik dizel va GTL sintetik naftasi ishlab chiqarish yoʻlga qoʻyildi. Shu yilning sentyabrida esa jahon tarixida ilk bor Uzbekistan GTLda xalqaro standart (ASTM D-7566) va texnik talablarga mos boʻlgan sintetik aviakerosin ishlab chiqarildi. Bu ishlarning natijasi oʻlaroq, Oʻzbekiston tarixida ilk bor Buxoro neftni qayta ishlash zavodida GTL sintetik kerosinini jalb qilish orqali Jet A-1-SSF gaz turbinali dvigatellar uchun yarim sintetik aviayoqilgʻi ishlab chiqarildi
Uzbekistanda GTL zavodini qurish masalasi 2008-yilning mart oyida Oʻzbekneftgaz va Abu Dabining Xalqaro neft investitsiya kompaniyasi oʻrtasida muhokama qilingan. 2009-yil avgust oyida loyiha doirasida FEED 1 bosqichi (dastlabki loyihalashtirish) boʻyicha ishlar boshlandi. 2009-yil oktyabr oyida loyiha doirasida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining birinchi Farmoni qabul qilindi. 2009-yil dekabr oyida „Uzbekistan GTL“ MCHJ korxonasi tashkil etildi. 2009-yil aprel oyida „Oʻzbekneftgaz“ Sasol va Petronas kompaniyalari bilan GTL loyihasi boʻyicha shartnoma imzoladi. Petronas va Oʻzbekneftgaz oʻrtasida GTL loyihasini ishlab chiqish boʻyicha qoʻshma korxona tashkil etish toʻgʻrisida shartnoma imzolandi.
2011-yil sentabr oyida loyihaning dastlabki texnik-iqtisodiy asoslanishi ishlab chiqildi. 2011-yil sentabr oyida loyiha doirasida loyihaviy shartnomalar imzolandi. 2011-yil oktyabr oyida FEED 1-bosqichi yakunlandi va FEED 2-bosqichi boʻyicha ishlar boshlandi (asosiy loyhalashtirish). 2012-yil 23-iyul oyida zavod qurilishi uchun poydevor qoʻyish marosimi va loyihaning „OLTIN YOʻL GTL“ savdo belgisi taqdimoti boʻlib oʻtdi.
2012-yil iyul oyida eng katta chiroq tasviri yaratildi va jahon rekordi oʻrnatildi. Mazkur yutuq Ginnes rekordlar kitobi tomonidan roʻyxatga olindi. 22-iyuldan 23-iyulga oʻtar kechasi Oʻzbekistonning Qashqadaryo viloyatida Shoʻrtanda qurilayotgan sintetik suyuq yoqilgʻi zavodining ulkan porlab turgan qiyofasi yoritildi. 750 ming kvadrat metrdan ortiq maydonni qamrab olgan tasvirni yaratish uchun milliondan ortiq LED lampadan foydalandi (lampalarning aniq soni 1012840 dona edi). 2013-yil dekabr oyida „Hyundai Engineering Co. Ltd“, „Hyundai Engineering and Construction Co. Ltd“ (Koreya Respublikasi) va „Enter Engineering Pte. Ltd“ (Singapur) kompaniyalaridan iborat konsortsium bilan sintetik suyuq yoqilgʻi ishlab chiqarish zavodini qurish boʻyicha EPC shartnoma imzolandi.
Qashqadaryo viloyatida boʻlajak zavodning qurilish maydonini tayyorlash ishlari boshlandi. Qashqadaryo viloyatidagi zavodning qurilish maydonini tayyorlash ishlari yakunlandi. 2016-yil oktyabr oyida „Oʻzbekneftgaz“ AJ xorijiy kompaniyalarning „Uzbekistan GTL“ MCHJ ustav kapitalidagi 44 foizli ulushini sotib olib 100 foizlik taʼsischiga aylanadi. 2016-yil noyabr oyida FEED 2-bosqichi boʻyicha ishlar (asosiy loyihalashtirish) yakunlandi va loyiha Bosh pudratchisiga EPC shartnomasi boʻyicha ishlarni boshlash toʻgʻrisidagi xabarnoma yuborildi. 2016-yil dekabr oyida texnik-iqtisodiy asoslashni ishlab chiqishi tugatildi.
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining uchinchi Farmoni qabul qilindi. 2016-yil dekabr oyida Oʻzbekiston Respublikasi Tiklanish va Taraqqiyot Jamgʻarmasi mablagʻlari hisobidan moliyalashtirish ochildi. 2017-yil 24-fevral oyida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Qashqadaryo viloyatiga tashrifi doirasida Shavkat Mirziyoev Shoʻrtan Gaz Kimyo Majmuasining tozalangan metan negizida sintetik suyuq yoqilgʻi ishlab chiqarish zavodi qurilish maydoniga tashrif buyurdi. Shoʻrtan Gaz Kimyo Majmuasi va GTL zavodini integratsiyalashtirish yoʻli bilan Shoʻrtan Gaz Kimyo Majmuasi hududida birinchi gaz-kimyo klasterini yaratish gʻoyasi eʼlon qilindi.
2017-yil 4-mart oyida Fisher Tropsh reaktorlari tarkibiy qismlarining birinchi partiyasi Mumbay portidan (Hindiston) qurilish maydoniga joʻnatildi.2017-yil mart oyida Seulda Koreya Respublikasi EKSIM banki vakillari bilan, shuningdek Pekinda Xitoy Davlat Taraqqiyot Banki rahbariyati bilan uchrashuvlar oʻtkazildi. Uchrashuvlar davomida loyihani moliyalashtirish masalalari muhokama qilindi. 2017-yil 5-aprel Loyihani moliyalashtirish boʻyicha „Gazprombank“ AJ va Rossiya Federatsiyasining eksport-kredit agentligi bilan doiraviy shartnoma imzolandi. 2017-yil 11-13-may oyida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Xitoyga davlat tashrifi chogʻida loyihani HDTB mablagʻlari hisobidan 1,2 mlrd. AQSH dollari miqdorida moliyalashtirish toʻgʻrisidagi bitim imzolandi.
2017-yil 4-iyul oyida Qashqadaryo viloyatidagi zavodning qurilish maydonida boʻlajak texnologik zonalar hududida qazish ishlari boshlab yuborildi. 2017-yil 3-noyabr oyida Rossiya Federatsiyasi Bosh vazirining Toshkentga tashrifi chogʻida „Uzbekistan GTL“ MCHJ va „Gazprombank“ AJ oʻrtasida 120 mln AQSH dollarlik jadal moliyalashtirish boʻyicha kredit shartnomasi imzolandi. 2017-yil 22-25-noyabr oyida Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining Koreya Respublikasiga davlat tashrifi chogʻida „Oʻzbekneftgaz“ AJ va Koreya Eksport-Import banki oʻrtasida loyihani 600 mln. 
Tadbirda „KEXIM“, „K-Sure“, „Gazprombank“ AJ va „EKSAR“ AJ vakillari, shuningdek, kompaniya va kreditorlarning yuridik va moliyaviy maslahatchilari eshtirok etdi. 2018-yil 27-avgust oyida birinchi Fisher-Tropsh reaktorining pastki qismi zavodning texnologik zonasida poydevorga oʻrnatiladi.
(Biz har tomonlama mulohaza qilib, sintetik yoqilg'i ishlab chiqaradigan, 1 milliard dollar import o'rnini to'ldiradigan tarixiy loyiha qildik. Bu O'zbekiston iqtisodiyotini barqaror qilish uchun katta salohiyatga ega ) Sh.Mirziyoyev
GTL texnologiyasi „Sasol“ kompaniyasining suspenzion distillyatsiya fazasining uch bosqichdan iborat boʻlgan jarayoniga asoslanadi (Sasol Slurry Phase Distillate Process™) (SPD jarayoni). Birinchi bosqichda tabiiy gaz kislorod bilan bogʻlanib sintez-gazini hosil qiladi. Shundan soʻng sintez-gaz Fisher-Tropsh konversiyasi jarayonidan oʻtib, natijada parafinli sintetik xom neft hosil boʻladi. Soʻnggi bosqichda ushbu sintetik xom neft kreking qilinib, tayyor mahsulot olinadi. GTL texnologiyasi 100 yildan koʻproq vaqt davomida maʼlum boʻlgan, ammo oxirgi 20 yil ichida keng tarqalgan. Yangi, yanada barqaror va arzon katalizatorlarning muvaffaqiyatli ishlab chiqilishi natijasida GTL qurilmalarining hajmi konlar darajasigacha kichayib, motor yoqilgʻisi narxlarining umumiy oʻsishi bilan bunday qayta ishlash majmualarining iqtisodiy jihatdan samarasi oshdi. Ilgari GTL texnologiyasini amalga oshiruvchi loyihalar faqat ancha katta hajmdagi qayta ishlanadigan xom ashyo (yiliga 1,4-2,0 mlrd. kub.m. gaz) edi. Hozirgi kunda GTL texnologiyasini ishlatadigan qurilmalarning barqaror rentabelligi yiliga 50,0 mln.kub.m. gazdan boshlanadi
Polimer mahsulotlari ishlab chiqarishni yanada diversifikatsiya qilishni ta’minlash, “Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasi ishlab chiqarish bazasini kengaytirish” investitsiya loyihasining texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yaxshilash, eksport salohiyatini oshirish va xom ashyo importini kamaytirish maqsadida yuqori qo'shilgan qiymatga ega xorijiy va mahalliy mahsulotlarni ishlab chiqarish hajmi:
1. “O‘zbekneftgaz” aksiyadorlik jamiyati ilmiy-texnika kengashi tomonidan “Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasining ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish” investitsiya loyihasi va “Siyosiy suyuq yoqilg‘i va ochiq metan bazasini ishlab chiqarish” investitsiya loyihasini birgalikda amalga oshirish konsepsiyasi ishlab chiqilganligi qabul qilinsin. Sho'rtan GCC", boshqa narsalar qatorida:
olingan sintetik moyning polimerlarini chuqur qayta ishlash va ishlab chiqarishni tashkil etish va har biri 430 ming rubl miqdorida sintetik suyuq yoqilg'i ishlab chiqarish. tonna;
umumiy infratuzilmaga ega yagona neft-kimyo klasterini yaratishni nazarda tutuvchi Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasida muhandislik kommunikatsiyalari va yordamchi inshootlardan optimal foydalanish;
ushbu investitsiya loyihalarini birlashtirish hisobiga respublikaning neftni qayta ishlash zavodlariga sintetik moy yetkazib berish bilan bog‘liq transport xarajatlarini kamaytirish.
2. “O‘zbekneftgaz” AKning, O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot vazirligi va O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasining “Sho‘rtan” konsernining ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish investitsiya loyihasini doirasida amalga oshirishni nazarda tutuvchi taklifini ma’qullash to‘g‘risida. geokimyoviy majmua” (keyingi o‘rinlarda investitsiya loyihasi deb yuritiladi):
Etelen ishlab chiqarishning loyiha quvvatini 125 ming donadan oshirish. 405 ming tonnani tashkil etadi. tonna yiliga quvvati 100 ming donagacha bo'lgan yangi polipropilen ishlab chiqarishni tashkil etish. tonna va sintetik neftni chuqur qayta ishlash hisobiga bir yil va hajmi 430 ming tonna;
Enter Engineering Pte ning ta'rifi. Ltd. (Singapur) - xalqaro tan olingan kompaniyalar konsorsiumini, konsorsiumini tuzish va shunga o'xshash loyihalarni amalga oshirish huquqiga ega bo'lgan kalit taslim investitsiya loyihasini amalga oshirish bo'yicha bosh pudratchi;
“O‘zLITIneftegaz” AJ investitsiya loyihasini funksional va texnik boshqarish, maxsus muhandislik guruhini tashkil etish va tuzilmasi hamda texnik ta’minot bilan.
3. “Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasining ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish” investitsiya loyihasini moliyalashtirish manbalarini aniqlang:
“Sho‘rtan GCC” MChJ ixtiyorida qolgan polietilen granulalarni sotishdan tushgan mablag‘larning ortiqcha foyda sxemasi bo‘yicha shakllantirilgan “Sho‘rtan GCC” MChJ maxsus investitsiya sxemasining 50 million rubl miqdoridagi mablag‘lari. AQSh dollari;
O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasidan 300 mln UAH miqdorida kredit. AQSH dollari, Oʻzbekiston Respublikasining davlat kafolati bilan ajratilgan, “Oʻzsanoatqurilishbank” ATB orqali qayta moliyalashtirilgan;
xorijiy banklarning kreditlari 650 mln. AQSH dollari “Sho‘rtan GCC” MChJ tomonidan O‘zbekiston Respublikasi davlat kafolati ostida jalb qilingan va “O‘zsanoatqurilishbank” ATB orqali qayta moliyalashtirilgan.
4. Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi va “O‘zbekneftgaz” MKK O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Iqtisodiyot vazirligi bilan kelishilgan holda 2018-yilda 1 martagacha O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasiga takliflar kiritsin. investitsiya loyihasini amalga oshirish uchun xorijiy banklarning 650,0 mln. UAH miqdoridagi kreditlari AQSH dollari.
5. “O‘zbekneftgaz” AK vakolatli ekspertiza organlari bilan birgalikda 2018-yil 1-aprelga qadar “Sho‘rtan gaz-kimyo majmuasining ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish” investisiya loyihasining texnik-iqtisodiy asoslarini tasdiqlash uchun Vazirlar Mahkamasiga kiritsin