- Nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi
- Nomoddiy aktivlarning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki ular jismoniy eskirishga duchor bo'lmaydilar, lekin eskirish yuqori darajada ularga xosdir. Shu bilan birga, vaqt o'tishi bilan ba'zi aktivlar narxlar keskin oshishi mumkin.
- Nomoddiy aktivlar hisobga olinadi ichida balanslar varaqasi qoldiq qiymati bo'yicha. Nomoddiy aktivlarning qiymati amortizatsiyani hisoblash yo'li bilan qoplanadi muddati ulardan foydali foydalanish. Amortizatsiya ajratmalari ishlab chiqarilgan bitta quyidagilardan yo'llari: tashkilot tomonidan ularning foydalanish muddati bo'yicha hisoblangan me'yorlarga asoslangan chiziqli usulda; balansni kamaytirish usuli; mahsulot (ishlar, xizmatlar) hajmiga mutanosib ravishda tannarxni hisobdan chiqarish usuli. Nomoddiy aktivlarning foydali muddati tashkilot tomonidan ob'ektni buxgalteriya hisobiga qabul qilishda belgilanadi. Foydalanish muddati - bu ob'ektdan foydalanish korxonaga foyda, foyda keltiradigan davr.
- Patentlar, litsenziyalar, foydalanish huquqlari va boshqalarning foydali muddati shartnomada ko'rsatilgan muddatdir.
- Foydalanish muddatini aniqlash qiyin yoki imkonsiz bo'lgan nomoddiy aktivlar uchun amortizatsiya stavkalari shartli davr (lekin tashkilotning ishlash muddatidan oshmasligi) asosida belgilanadi. Rossiyada bunday davr 20 yillik uzluksiz ishlashdir. Belarus Respublikasida - 10 yil Xitoyda - 10 yil. Qo'shma Shtatlarda bunday vaziyatlarda 40 yildan ortiq bo'lmagan oqilona muddatga e'tibor berish odatiy holdir.
Nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi hisobi. Nomoddiy aktivlarning boshlang’ich qiymati amortizatsiya qilinadi.Nomoddiy aktivlarning qiymati amortizatsiya hisoblash yo’li bilan so’ndiriladi. Amortizatsiyalanadigan qiymat foydali xizmat muddati mobaynida korxona xarajatlariga amortizatsiya ajratmalari ko’rinishida muntazam taqsimlanadi. - Nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi hisobi. Nomoddiy aktivlarning boshlang’ich qiymati amortizatsiya qilinadi.Nomoddiy aktivlarning qiymati amortizatsiya hisoblash yo’li bilan so’ndiriladi. Amortizatsiyalanadigan qiymat foydali xizmat muddati mobaynida korxona xarajatlariga amortizatsiya ajratmalari ko’rinishida muntazam taqsimlanadi.
- Amortizatsiya quyidagi usullarni qo’llash yo’li bilan hisoblanadi:
- a) amortizatsiyani teng maromli (to’g’ri chiziqli) hisoblash;
- b) bajarilgan ishlar hajmiga mutanosib ravishda amortizatsiyani hisoblash (ishlab chiqarish) usuli;
- c) ikki baravar amortizatsiya me’yori bilan qoldiqni kamaytirish usuli;
- d) yillar summasi usuli (kumulyativ usul).
- Hisobot yili davomida nomoddiy aktivlar bo’yicha amortizatsiya ajratmalari qo’llaniladigan hisoblash usulidan qat’i nazar (amortizatsiyani hisoblashning ishlab chiqarish usulidan tashqari) yillik summaning 1/12 miqdorida har oyda hisoblanadi.
- Mavsumiy tusdagi ishlab chiqarish korxonalarida foydalaniladigan nomoddiy aktivlar bo’yicha amortizatsiya ajratmalarining yillik summasi korxona tomonidan nomoddiy aktivlardan foydalanish davri mobaynida teng maromda hisobot yilida hisoblanadi.
- Nomoddiy aktivlarning har xil turlariga (guruhlariga) nisbatan amortizatsiyani hisoblashning turli usullari qo’llaniladi. Bunda bir turdagi nomoddiy aktivlar bo’yicha (guruhi, turi va boshqalar bo’yicha) faqat bitta usul qo’llaniladi.
- Qo’llaniladigan amortizatsiyani hisoblash usuli va nomoddiy aktivning foydali xizmat muddatini qayta ko’rib chiqish mumkinligi korxonaning hisob siyosatida majburiy tartibda aks ettirilishi kerak.
- Agar nomoddiy aktivlardan foydalanishdan kutilayotgan iqtisodiy foydada sezilarli darajada o’zgarish yuz beradigan bo’lsa, amortizatsiyani hisoblash usuli o’zgarayotgan tamoyilni aks ettirish uchun shunday o’zgartirilishi kerakki, toki yuzaga kelgan vaziyat amortizatsiya usulining o’zgartirilishini oqlasin. Bunday o’zgartish hisob siyosatida aks ettirilishi lozim. Bunda moliyaviy hisobotga tushuntirish xatida mazkur o’zgartish sabablari va ularning iqtisodiy samarasi ochib berilishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
