Mavzu. Nuklein kislotaning genetik roli
Protenogenli aminokislotalar
Download 1.15 Mb. Pdf ko'rish
|
Mavzu. Nuklein kislotaning genetik roli
- Bu sahifa navigatsiya:
- C OOH C H C H 2 NH 2 C H 2 S H 3 C
Protenogenli aminokislotalar
4 – jadval Formulasi Nomi Qisqartirilgan belgisi Glitsin Gli Alanin Ala Valin Val Leytsin Ley Izoleytsin Ile Asparagin kislota Asp Asparagin Asn Glutamin kislota Glu Glutamin Gln Serin Ser Treonin Tre TSistein TSis H 2 N CH COOH R H 2 N C H 2 C OOH H 3 C C H C OOH NH 2 C H C H C OOH NH 2 H 3 C H 3 C H 3 C C OOH C H C H 2 C H H 3 C NH 2 C OOH C H C H C H 2 NH 2 H 3 C C H 3 C OOH C H C H 2 HOOC NH 2 C OOH C H C H 2 C NH 2 O H 2 N C OOH C H C H 2 C H 2 NH 2 HOOC C OOH C H C H 2 C H 2 NH 2 C O H 2 N C OOH C H C H 2 NH 2 OH C OOH C H C H NH 2 H 3 C OH C OOH C H C H 2 NH 2 HS Metionin Met Argenin Arg Lizin Liz Gistedin Gis Prolin Pro Fenilalanin Fen Tirozin Tir Triptofan Tri 4–jadvalda oqsil tarkibida har doim bo’ladigan aminokislotalar keltirilgan, lekin, ayrim oqsillar tarkibida kam uchraydigan aminokislotalar (oksiprolin, - karboksiglutamin kislota, gidroksilizin, 3,5- diyodtirozin va boshqalar) bo’lib, ular shu 20 proteinogenli aminokislotalarning hosilalaridir. Aminokislotalar kimyoviy tuzilishiga ko’ra alifatik (ochiq zanjirli) aromatik (halqali) va geterotsikliklarga ajraladi. Ular qo’shimcha funktsional guruhlar tutishiga qarab dikarbon, diamin aminokislotalar, oksiaminokislotalar, oltingugurt tutuvchi aminokislotalar va boshqa guruhlarga bo’linadi. Aminokislotalar optik faollikka ega. Eng oddiy aminokislota glitsindan boshqa hamma aminokislotalar molekulasida assimetrik uglerod atomlari borligi uchun ularning suvli eritmasi qutblangan nur sathini o’ngga yoki chapga buradi. Oqsillar tarkibidagi barcha aminokislotalar L–qatorga mansubdir. Lekin, tirik tabiatda erkin xolatda yoki kichik peptidlar tarkibida D - qatorga mansub aminokislotalar borligi aniqlangan. Tirik organizmlarning ajoyib xususiyatlaridan biri shuki, unda faqat L– qatorga mansub aminokislotalar sintezlanadi. Ularni kimyoviy yul bilan sintezlaganda L- va D- qatorga mansub ratsemik aralashma hosil bo’lib, ularni bir–biridan ajratish qiyin hisoblanadi. L- va D- qatorga ajratilgan C OOH C H C H 2 NH 2 C H 2 S H 3 C C OOH C H C H 2 NH 2 C H 2 C H 2 N NH C OOH C H NH 2 ( C H 2 ) 3 H 2 N C OOH C H C H 2 NH 2 C N C H NH C H C H HN C H 2 H 2 C C H 2 C OOH C C H 2 C H C OOH NH 2 C C C H 2 C H C OOH NH 2 OH NH C H 2 C H NH 2 C OOH aminokislotalar uzoq muddat saqlansa, qaytadan ratsemat aralashmalarga aylanadilar. Oqsil tarkibidagi L-shakldagi ayrim aminokislotalar vaqt o’tishi bilan asta- sekin D –holatga o’tishi aniqlangan. Aminokislotalarning bunday xususiyatlari haroratga va aminokislota xiliga bog’liq. Oqsillardagi bu o’zgarishlarni qazib olingan qadimiy suyaklarni, zarurat bo’lganda tirik organizmlarning ham yoshini aniqlashda qo’l keladi. Jumladan, dentindagi (tish tarkibi) oqsildagi L-asparagen kislota o’z-o’zidan har yilda 0,1% ga D-shaklga o’tadi. Yosh bolalarda dentin tarkibidagi aminokislota faqat L shakldagi asparagen kislotadan iborat. Odamning yoshi o’tgan sari L- asparagen kislota D-holatga o’taboshlaydi. Uning miqdoriga qarab tishning yoshini aniqlash mumkin. Uglevodlarning optik izomerlarini aniqlashda glitserin alьdegid molekulasining kimyoviy tuzilishidan foydalangan holda aminokislotalarning L- va D- qatorga mansubligi belgilanadi. Ba’zi aminokislotalar (treonin, oksiprolin, izoleytsin) tarkibida assimetrik uglerod atomi bo’lib, ular to’rtta izomer hosil qiladi. Aminokislotalar tarkibida kislotali karboksil (-SOON ) va ishqor xususiyatiga ega bo’lgan aminoguruhlarni (NN 2 ) tutganliklari uchun ular amfoter elektrolitlardir. Suvli eritmalarda aminokislotalarning har ikkala funktsional guruhlari dissotsiyalanadi. Bunda karboksil guruhidan vodorod ioni (proton) ajraladi, amino guruhi esa uni biriktiradi. Bunday ko’rinishdagi aminokislotalar bipolyar ionlar deb ataladi. Kislotali muhitda yoki vodorod ionlari kontsentratsiyasi yuqori bo’lganda aminokislotalarning karboksil guruhi kam dissotsiyalanadi. Natijada, ularning molekulasi musbat zaryadga ega bo’lib, elektr maydonida kation sifatida harakat qiladi: Ishqoriy sharoitda, ya’ni gidroksil ionlari kontsentratsiyasi yuqori bo’lganda, aminokislotalarning amin guruhi oz miqdorda dissotsiyalanadi. SHuning uchun ularning molekulasi manfiy zaryadga ega bo’lib, anion sifatida harakat qiladi. Yuqorida ta’kidlangandek, aminokislotalar eritmaning rN ga qarab, kation, anion yoki neytral holatga ega bo’ladi. SHu asnoda aminokislotalar ishqoriy, kislotali va neytral holatida bo’lgan guruhlarga ajraladi. Download 1.15 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling