Mavzu: oddiy amyobaning harakatlanishini o’rganish

Foramineferalar, ya’ni dengizda yashovchi chiganokli ildizoyoklilar – Foraminifera turkumi. Bu turkumi vakillari dengiz va okean suvlarida yashab 1000 dan ortik turi mavjud. Ular bir biridan chiganogining shakli, chiganoklariningt katta kichikligi bilan fark kiladi. Foramineferalar chiganogi bir kator, ikki kator, parallel, spiral buralgan, doirasimon va boshka shakllarda bulishi mumkin. Ularning chiganogi kum zarralaridan va ohaktosh moddasidan tuzilgan. CHiganok ogizchalari yoki chiganokdagi minglarcha teshikchalar orkali mayda ipchalar – rizopodiyalar chikib turadi. Ular harakatlanish va ozik zarralarini ushlash uchun hizmat kiladi.
Foramineferalarning 2-3 sm (Asterorhiza avlodi)dan 5-6 sm (Cornuspira avlodi) kattalikdagi turlari mavjud. Dengiz chiganokli amyobalari bulinish va jinsiy yul bilan kupayadi.

2. Nurlilar (Radiolaria) kenja sinfi. Nurlilar chiroyli bulib, nurli rang va shakldagi, juda nozik hayvonlar. SHarsimon shaklga ega bulib, psevdopodiflari nursimon joylashganligi harakterlidir. Kupchiligi issik suvli dengizlarda tarkalgan. Nurlilarning 40-50 mkm dan 1 mm gacha kattalikdagi turlari bor. Ularning uziga hos hususiyati shundaki, tanasida organik moddadan iborat kapsula ichki himoya skeletining bulishi harakterlidir. SHu organoid hayvon tanasini ikki kismga tashki ekstrokapsul va ichki endokapsul kimslarga ajratib turadi. Endokapsulda yadro, ozik vakuolalari va boshka muhim organoidlari ekstrakapsulda esa shilimshik moddalar, yog tomchilari, bir nechsa hil mineral skelet ignachalari joylashagan.

Nurlilarning kupayishi yahshi urganilmagan. Ularning kupchiligi jinssiz kupayadi. Fakat ayrimlari (Acantharia) turkumi jinsiy yo’l bilan kupayadi.

3. Kuyoshsimonlar (Heliozoa) kichik sinfi. Kuyoshsimonlar tashki tomondan nurlilarga uhshaydi, lekin ular chuchuk suv havzalarida yashaydi. Nurlilardan kapsulasining bulmasligi bilan fark kiladi. Ularning 1 mm katalikdagi yumalok sharsimon tanasi atrofida kuyosh nurga uhshab joylashgan yolgon oyoklari – aksopodiyalari bulib, shular yordamida harakatlanadi.

Kuyoshsimonlarning aksariyatida kattik skelet bulmaydi. Ayrimlarida kremniydan iborat mayda ignalari buladi. Ularning jinssiz va jinsiy yul bilan kupayadigan turlari bor.