Mavzu: O’lchashlarning usullari va turlari

Savollar.
1.O’lchash texnikasini avtomatlashtirish qanday operasiyalarda olib boriladi?
2.Mikroprossessor nima?
3. O’lchash texnikasining rivojlantirish istiqbollari nimalardan iborat?
4. Xususiy usul va o’lchash prinsiplari qanday?


Tayanch iboralar:
1.Mikroprosessor
2.UTKALT
3.Mikrokontrollerlar
4.ALT
5.Aspekt
6. Informasiya
7.Energetik
8.Tarmoq


Adabiyotlar:_1.Metrologiya,_standartlashtirish_va_sertifkasiya_(ma’ruzalar_matni)._MAVZU:_STANDARTLASHTIRISH_VA_STANDARTLASHTIRISH_TIZIMI.'>Adabiyotlar:
1.Metrologiya, standartlashtirish va sertifkasiya (ma’ruzalar matni).
MAVZU: STANDARTLASHTIRISH VA STANDARTLASHTIRISH TIZIMI.


Reja:

1.Standartlashtirish haqida.

2.Standartlashtirishning maksad va vazifalari.
3.asosiy atamalar va tushunchalar.
4.O’zbekiston respublikasida «standartlashtirish xizmati».
5.Standartlashtirish turlari va toifalari.


Adabiyotlar:

Faraz qilaylik, endi dam olay deb, dam olish xonasiga kirib, chiroqni yoqqan edik, lip etib yondiyu, o’chdi. Nima qilamiz? Darxol boshka lampochkani olib almashtiramiz. Xo’sh buni nimasi g’ayri tabiiy? Siz bunda kuygan lampochkani o’rniga boshqasi aynan, kuchlanish bo’yicha ham quvvati bo’yicha ham o’lchamlari bo’yicha to’g’ri kelishini ositida qanchalar inson mexnat yotganligini hech o’ylab ko’rganimisiz?

Odatda biz standart bo’yicha degan iborani ko’p ishlatamiz. Xush standart nima? Standart-bu ko’pchilik manfaatdor kelishuvni asosida ishlab chiqarilgan va ma`lum soxalarda eng maqbul darajali tartiblashtirishga yunaltirilgan hamda faoliyatning har xil turlariga yoki natijalariga hamda faoliyatning har xil turlariga yoki natijalariga tegishli bo’lgan umumiy va takror qo’llaniladigan qoidalari, umumiy qonun-qoidalar, tavsiflar, talabalar va usular belgilangan va tan olingan idora tomonidan tasdiqlangan me`yoriy hujjatdir. Standartlar fan, texnika va tajribalarning umumlashtirilgan natijalariga asoslangan va jamiyat uchun yukori darajadagi foydaga erishishga yunaltirilgan bo’lishi kerak.
Standartlar darajasiga qarab, xalkaro mintakaviy davlatlararo, milliy va korxona mikyosida faoliyat kursatadi. Davlat standartlari maxsulotni ishlab chiqish va uni ishalb chiqarishga kuyish bosqichida yangi maxsulotlarning yuqori sifatli turlarini yartaish va o’zlashtirishni tezlashtirishga ishlab chiqaruvchi tayyorlovchi va iste`molchi oralaridagi munosabatlarini yaxshilashga yunaltirilgan. Standartlashtirilgan tizimi yangi buyumga o’z vaqtida yuqori sifatili loyiha konsturktorlik hujjatlar berish, korxonalarning yangi maxsulotini berilgan sifat ko’rsatkichlariga asosan tayyorlashni va kerak bo’lsa maxsulotning ishlab chikarishdan olib tashlashni belgilaydi.
Standartlashtirish maxsulot muomalada bo’lganida va sotish bosqichlarida maxsulotni joylashtirish upakovkada yaxshi taritb va sharoitlar yaratishda yuklashga va joylashtirishga, saklashga omborlarda maxsulot sifatini buzilmay saklashga, transpotda olib borishda, buyumni tarqatish, sotish tashkilotlariga talabalar belgilaydi. Standartlarshtirish tub moxiyati bilan ishlab chiqarishni tashkil etishning eng samarador formalari hakidagi fandir.
Standartlashtirish iktisod, texnologiya va fundamental fanlar singari asosiy yunalshlarni bir-biriga bog’lovchi vosita hamdir.
Ko’pgina texnika jixatidan ilgor mamlakatlarda standartlashtirish masalariga usuvchi qizikish qayd qilinmoqda, uning asosiy bo’lgan standartlashtirishning nazariyasiga ham katta e`tibor berilmoqda. Standartlashtirishni texnika taraqqiyotida, ishlab chiqarishda eng ratsional joriy qilish, maxsulot sifatini yaxshilash, mexnat xarajatlarini va moddiy resruslarni ta`sirchan vositalaridan biri sifatida qurilmoqda. 1993 yilning 28 dekabarida metrologiya va sertifikatlashtirish bo’yicha qabul qilingan qonunlar bilan bir qatorda standartlash haqida qonun ham qabul qilindi. Bu qonun respublikamizda standartlashtirish sohasi va standartlashtirish tizimi uchun asosiy qonuniy asoslardan hisoblanadi. Standartlashtirishining asosiy maksadlari quyidagilardan iborat.
-maxsulotlar ishlab va xizmatlarning keyingi urinlarida maxsulotlar deb yuritiladi. Axolining hayoti salomatligi va mol-mulk, atrof-muhit uchun xavfsizligi, respublikani tejash masalalarida iste`molchilarning va davlatning manfaatlarini ximoya kilish.
-maxsulotning o’zaro bir-birining o’rnini bosishni va bir-biriga monandligini ta`minlash.
-fan va texnika taraqqiyoti darajasiga shuningdek aholi va xalk xujaligining extiyojlariga muvofiq maxsulotlarning sifati hamda raqobardoshligini oshirish.
-resurslarning barcha turlarini tejashga, ishlab chiqarishning texnikaviy-iktisodiy, ilmiy-texnikaviy dasturlari va loyixalarini amalga oshirish.
-tabiiy va texnogen falokatlar va boshqa favqulotda vaziyatlar yuzaga kelishi, xavf-xatarni hisobga olgan holda xalk xujaligi ob`ktlarining xavfsizligini ta`minlash.
-iste`molchilarni ishlab chiqarilayotgan maxsulotlar nomenklaturasi va sifati to’grisidagi to’lik va ishonarli axborot bilan ta`minlash.
-mudofa kobiliyatini va safarbarlik tayyorgarligini ta`minlash.
-o’lchashlarning yagonaligini ta`minlash.
-ishlab chiqaruvchi sotuvchi, ijro etuvchi ma`lum qilgan maxsulot sifati to’g’risidagi ko’rsatkichlarini tasdiklash.
S’tandartlashtirishning asosiy vazifalari.
-iste`molchi va davltning manfaati yo’lida maxsulotning sifati va nomlariga nisbatan eng maqbul talablarni quyish.
-davlt respublika fukorolari va chet el extiyoji uchun tayyorlangan maxsulotga kerakli talablarni belgilovchi me`yoriy hujjatlar tizimi va uni ishlab chiqarish qoidalarini yaratish ishlab chiqish va qo’llash shuningdek hujjatlarni nazorat qilish.
-standart talabalarning sanoati rivojlangan chet mamlakatlarining xalq’aro mintaqaviy va milliy standartlari talablari bilan uyg’unlashuvini ta`minlash.
-bir-biriga mosliligining barcha konstruktiv, elektrik,elektromagnitli, informatsion, dasturlar va boshqalar turlarini shuningdek maxsulotning o’zaro almashinuvchanligini ta`minlash.
-parametrik va turlar o’lchovi katorlarining, ta`yanch konstruktsiyalarni, buyumlarning konstruktiv jixatidan bir xil qilingan modullashgan bloki tarkibiy kismlarini aniklash va qullash asosida birxillashtirish.
-maxsulot uning tarkibiy qismilari, buyumlari xom ashyo va materiallar ko’rsatchiklari va tavsiflarining kelishib olinishi va bog’lanishi.
-material va energiya sig’imini kamaytirish kam chiqindi chiqaruvchi texnologiyalarini qullash.
-maxsulotning ergonomik xossalariga talablarning belgilanishi.
-metrologik me`yori qoida nizom va talablarning belgilanishi.
- standartlarshtirish bo’yicha xalq’aro tajribadan foydalanishni keng avj oldirish, mamlakatning xalq’aro va mintakaviy standartlashtirishda ishtirok etishni kuchaytirish.
-xorojiy mamlakakatlarning talablari O’zbekiston respbulikasining xalk xujaligi extiyojlarini qondiraolgan hollarda ularning xalq’aro mintaqiviy va milliy standartlarini mamlakat standartlari va texnikaviy shartlari tariqasida tug’ridan-to’g’ri qo’llash tajribasini kengaytirish.
- texnogolik jarayonlarga talablarni belgilash.
-maxsulotni standartlashtirish va uning natijalaridan foydalanish sohsida xalq’aro hamkorlik qilish yuzasidan ishlarni tashkil qilish.
- texnika-iqtisodiy axborotni tasniflash va kodlash tizimini yartaish va joriy qilish.
-sinovlarni me`yoriy-texnik jixatidan ta`minlash, maxsulot sifatini sertifikatlashtirish baholash va nazorat qilish.
Standartlashtirish deganda mavjud va bulajak masalalarga nisbatan umumiy va ko’p marta tatbiq etiladigan talabalarni belgilash orqali ma`lum sohada eng maqbul darajada tartiblashtirishga yunaltirilgan ilmiy-texnikaviy faoliyat tushuniladi. Bu faoliyat standartlarni va texnikaviy talablarni ishlab chiqishda, nashr etishda va tatbiq etishda namayon bo’ladi. Standartlashtirishning muhim natijalariga mos kelishi, savdodagi g’ovlarni bartaraf qilish hamda ilmiy-texnikaviy hamkorlikka namayon bo’ladi. Odatda standartlashtirish obe`kti sifatida standartlashtlashtiriladigan narsa maxsulot, jarayon, xizmat tushuniladi.
Standartlashtirish obe`kti tushunchasining keng ma`noda ifodalash uchun maxsulot jarayon, xizmat iboralari qabul qilingan bo’lib, buni har qanday materialga tarkibiy qismlarga asbob-uskunalarga, tizimlarga ularni mosligiga qonun-qoidasiga, ish olib borish uslubiga vazifasiga usuliga yoki faoliyatiga teng darajada daxldor deb tushunmoq lozim.
Standartlashtirish xar qanday obe`ktning muayyan jixatlari xususiyatlari bilan cheklanishi mumkin. Masalan, oyoq kiyimga nisbatan yondoshiladigan bo’lsa, uning katta-kichikligi va pishiqligini alohida standartlashtirish mumkin. Standartlashtirish obyekti sifatida xizmat-xalkka xizmat qilishni xizmat shartlarini qushib va korxona hamda tashkilotlar uchun ishalb chiqarish xizmatini o’z ichiga oladi. Standartlashtirishning yoki boshqa obe`ktlari faoliyatining biriktirilagan soxalarida. O’zbekiston Respublikasi Tabiatni muxofaza qilish davlat qumitasi Davlat arxitektura va qurilish qumitasi hamda Sog’likni saqlash vazirligi tomonidan belgilanadi. Odatda xalq’aro mintaqaviy, milliy standartlashtirish idolralari mavjud. Xalq’aro standartlashtirish faoliyatida barcha mamlakatlarning tegishli idoralari erkin xolda ishtirok etish mumkin. Mintaqaviy standartlashtirish deganda dunyo miqyosida birgina jugrafiy yoki iqtisodiy mintaqasiga qarashli mamlakatlarning tegishli idoralari uchun erkin holda ishtirok etishlari mumkin bo’lgan standartlashtirish tushuniladi. Milliy standartlashtirish bu muayyan bir mamalkat doirasida utkaziladigan standartlashtirish faoliyatidir. Standartlashtirish xar xil faoliyat turlari va uning natijalariga daxldor qoidalar, umumiy qonun-qoidalar yoki tavsiflarni uzida qamrab olgan me`yoriy hujjat hisoblanadi. Me`yoriy hujjat atamasi standartlar, texnikaviy shartlar, shuningdek umumiy ko’rsatmalar, yo’riqnomalari va qoidalari tushunchasini ham o’z ichiga qamrab oladi. Standartlashtirish maqsadlari ko’p qirrali bo’lib, ular asosan quyidagilardan iborat: bir xillashtirish har xillikni boshqarish, qo’llanishlilik moslashuvchanlik, o’zaroalmashuvchanlik, sog’likni sakqash, xavfsizlikni ta`minlash, tashki-muxitni asrash, maxsulotni himoyalash, o’zaro tushunishlikka erishish, savdodagi iqtisodiy ko’rsatkichlarni yaxshilash va boshqalar. Bir maksadning amalga oshishida bir vaqtda boshqa maqsadlarning ham amalga oshish mumkin. Standartlashtirishda maxsulotning vazifasiga muvofiqligi deganda belgilangan sharoitlarda muayyan vazifalari buyum, jarayon yoki xizmatlar tomonidan bajarish qobiliyati tushuniladi. Moslashuchanlik esa, ma`lum sharoitlarda belgilangan talablarni bajarish uchun nomaqbul ta`sir ko’rsatmasidan maxsulot, jarayon yoki xizmatlarni birgalikda qo’llanishiga yaroqliligi deb tushuniladi. O’zaro almashuvchanlik bir xil talablarni bajarish maqsadida bir buyum, jarayon xizmatidan foydalanish uriniga boshqa bir buyum jarayon, xizmatining yaroqliligidan iborat. Xar xilllikni boshqarish uni sifatlashtirish yoki bir xillashtirish deb muayyan extiyojini qondirish uchun zarur bo’lgan eng maqbul o’lchamlarni yoki maxsulot jarayon va xizmat turlarini tanlashga aytiladi. Respublika standartlashtirish bo’yicha ishlarning tashkil etilishini, muvofiqlashtirishini va ishlarning maqbul darajasi olib borilishini quyidagi idoralar ta`sin qiladilar.
-tarmoqlar yunalishiga belgilangan maxsulot bo’yicha O’zdavstandart.
-qurilish va qurilish sanoati loyihalash va konstruktsiyalash bo’yicha O’zbekiston Respublikasi Davlat arxtektura va qurilish qo’mitasi.
-tabiiy resurslardan foydalanishni yo’lga quyish atrof-muxitni ifloslanishidan va boshka zarrali ta`sirotlaridan muxofaza qilish soxasi o’uyicha O’zbekiston Davlat tabiatni muxofoza qilish qumitasi.
-tabbiyot yunalishidagi maxsulotlar, tibbiy texnika buyumlari, dorivor moddalar va respublika sanoati ishlab chiqaradigan maxsulot tarkibida inson uchun zararli moddalar miqdorini tartibga solish soxasida O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligi.
O’zbekiston Respublikasida standartlashtirish bo’yicha ishlarni vazirlik, texnikaviy kumitalar, korxonalar, birlashmalar va boshka manfatdor tashkilotlarining istiqbolli rejalari asoida tuzilgan yillik reja bo’yicha O’zdavstandart amalga oshiradi. Respublika standartlashtirish rejasiga birinchi navbatda milliy standartlar talablari bilan uyg’unlashtirishni, kishilarning xayoti va sogligi uchun xavfsizlikni atrof-muxitning muxofaza qilishini iste`molchilar huquqining ximoya qilinishi, milliy sotsial-iqtisodiy va milliy texnikaviy dasturlarning amalga oishirshini ta`minlaydigan milliy standartlarni ishlab chiqarish kiritiladi. O’zdavstandart, Davlatxektkurilishkum, Davlat tabiatni muxofaza qilish qo’mitasi, Sog’likni saqlash vazirligi biriktirilgan soxalar bo’yicha respublika standarini ko’rib chiqadilar, tasdiqlaydilar, uldaning qo’llanish muddatini chuzadilar va bekor qiladildar hamda unga o’zgartirishlar kiritiladi. Respublikada ishlab chiqilgan standartlar va ularga o’zgarishlar tasdiqlanishi darajasidan kat`iy nazar O’zdavstandart davlat ro’yxatidan o’tkazilishi lozim. Qoraqolpog’iston Respublikasi, viloyatlar va shaxarlarda standartlashtirish bo’yicha ishlarni tashkil qilish, muvoffaqlashtirish va uning muqobil darajasining ta`minlash ishlarini O’zdavstandart, O’zbeksiton Respublikasi Davlat arxtektura va qurilish qo’mitasi, Davlat tabiatni muxofaza kilish qo’mitasi va Sog’likni saqlash vazirligining tegishli hududlari amalag oshiradi. Sanoat va qishlok xujaligi tarmoklarida standartlashtirish bo’yicha ishlarni tashkil qilish va ularni muvofiqlashtirish uchun zaruriyat bo’lgan hollarda, vazirliklar, idoralar, uyushmalar kontserlar va boshqa xo’jalik tuzilmalarida Bo’linmalar xizmat va yoki fan texnikaning tegishli soxalarigi yuqori ilmiy-texnikafiy imkoniyatlarga ega bo’lgan tashkilotlarda standartlashtirish bo’yicha tayanch tashkilotlari tuziladi. Respublikamizda standartlashtirish jarayoni 3 bosqichdan iborat.
-atamalarni standartlashtirish.
-o’lchovlarni o’lchash va sinov uskunalarini va ularni konstruktsiyaga va maxsulot texnologiyasiga bog’lab standatlashtirish.
-maxsulotning o’zini standartlashtirish.
-ISO\EMK tomonidan yaratilgan konsul’tativ kengash texnika rivojining yo’nalishini quyidagicha tavsiya qiladi.
-standartlarni yaratishda va ularni kelishishda yangi mexanizmlarni yaratish.
-xarajatlarni ilk tadqiqotlarga va real istiqboli bo’lgan texnikaviy yutuqlarga to’plamoq.
-bor texnikaviy qo’mitalarning ilmiy tadqikot tajribaviy konstruktorlar ishlarini shu jumladan ekologiya soxasidagi ishlarni, e`tiborga olgan holda yangi rejali ishlarni yaratish.
-etarli mutaxassislar boshchiligidagi o’tkaziladigan seminarlar, ilmiy ma`ruzalar shaklidagi ikkilamchi mexanizmlardan foydalanish.
-sanoatning yuqori rahbarlari orasida yangi g’oyalarni targ’ibot qilishga e`tiborni qaratmoq.
Mana shuning uchun standartlashtirishda atamalarni bir erga to’plamoq, ular asosida ta`riflar, yaratmoq va nihoyat bu soha standartlar yaratmoq hozirgi kunning talabi, xolos.
Shu maqsadda standartlashtirish soxasidagi atamalarni to’plashda xalq’aro standartlashtirish tashkilotining hujjatlariga ittifoqdagi ma`lumotlarga, shuningdek O’zbekiston Respublikasida ilk yaratilgan hujjatlarga murojaat etildi.
Bu sohadagi asosiy tushunchalar 61 atamadan iborat bo’lib, ularning mohiyati ketma-ketligi bo’yicha ma`lum tartibda joylashtirilib, hozirgi vaqtda chop etilgan O’Z RST I.I0. 93 «O’zbeksiton Respublikasining standartlashtirish davlat tizimi. Asosiy atamalar va ta`riflar» standarti yaratiladi. Standartlashtirish sohasidagi bir qancha asos bo’luvchi hujjatlar O’zdavstandart huzuridagi O’zMTI instutda yaratilmoqda. Bular qatoriga dastlabki standartlari O’z RST 1.0092 O’z RST 1-92, O’z RST 1-2-92, O’z RST 1-3-92 va boshqalar kiradi. O’z RST 1. 0-92 O’zbekiston Respublikasi standatlarshtirish davlat tizimi. Asasiy qoidalar bo’yicha standartlashtirishning mohiyati maqsad va vazifalari hamda ushbuda qo’llaniladigan asosiy tushunchalar bilan oldingi ma`ruzamizda tanishib chiqdik.
Mazkur standart standartlashtirishning asosiy vazifasi va maqsadini, standartlashtirsh ishlarining tashkil etilishi va asosiy qonun-qoidalarini, me`yoriy hujjatlarning toifasini, standartlar turlarini xalk’aro hamkorlik bo’yicha qo’llanishini standatlarga va o’lchash vositalariga nisbatan davlat nazoratini belgilaydi. O’zbekiston Respublikasi hududidagi standartlashtirish obe`yotlariga qo’yiladigan talablarni belgilovchi me`yoriy hujjatlarning quyidagi toifalari amal qiladi.
-Xalq’aro davlatlar’aro mintakaviy standartlar.
-O’zbeksiton Respublikasining standartlari.
-Tarmoq standarlari.
-Texnikaviy shartlari.
-Korxonlarning standartlari.
-Xorijiy mamlakatlarning milliy standartlari.
Xalq’aro standart bu standartlarshtirish bilan standartlashtirish bo’yicha shug’ullanadigan xalq’aro tashkilot tomonidan qabul qilingan va iste`molchilarning keng doirasiga yaroqli bo’lgan standartdir. Mintaqaviy standart esa, standartlashtirish bilan shug’ullangan mintaqaviy tashkilot tomonidan qabul qilingan va iste`molchilarning keng doirada yaroqli bo’lgan hujjatdir. Davlatlar’aro standart GOST bu standartlashtirish metrologiya va sertifikatlashtirish bo’yicha davlatlar’aro kengash tomonidan qabul qilingan, bajarilishi shart bo’lgan xujjatdir. Milliy standart-bu satandartlashtirish
Bilan shug’ullanadigan milliy idora tomonidan qabul qilingan va iste`molchilarning keng doirada yaroqli bo’lgan standartdir. Korxona standart – bu maxsulotga, xizmatga yoki jarayonga korxonaning tashabbusi bilan ishlab chiqiladigan va uning tomonidan tasdiqlangan hujjatlardir. Standartni qo’llashda turli usullar mavjud. Bir mamlakat doirasida standartlar yangidan yaratilishi mumkin hamda xalq’aro mintaqaviy va davlatlar’aro standartlarni to’g’ridan-to’g’ri qo’llanishi ham mumkin. Standartlardan tashqari raxbariy hujjatlar texnikaviy shartlar, standartlashtirish bo’yicha tavsiyanomalar, yo’riqnoma qoidalari ham mavjuddir. Raxbariy hujjat deganda standatlashtirish idoralarining va xizmatlarning vazifalarini, burchlarini va huquqlarini ularning ishlari yoki ishlarining ayrim bosqichlarinin bajarish usullari, tartibini va mazmunini belgilaydigan me`yoriy hujjat tushuniladi. Texnikaviy shartlar O’zTSH – bu buyurtmachi bilan kelishilgan holda, ishlab chiqaruvchi tomonidan yoki buyurtmachi tomonidan tasdiqlangan aniq maxsulotga xizmatga bo’lgan texnikaviy talablarni belgilovchi me`yoriy hujjatdir. Yuriqnoma qoidalar instruktsiya pravila –bu ishlarni yoki ularning ayrim bosqichlarini mazmuni va tarkibini belgilovchi me`yoriy hujjatdir. Standartlashtirish obe`ktlariga o’z navbatida quyidagilar kiradi. Yagona texnikaviy tilni qo’shib hisoblaganda umutexnikaviy obe`ktlar umumiy mashinasozlikda qo’llaniladigan buyumlarning namunaviy konstruktsiyalari mahkamlash vositalari, asboblari va boshqalar materialllar va moddalarning xususiyati hakidagi ishonchli ma`lumotlar, texnikaviy-iqtisodiy axborotning tavsiflash va kodlash. Aniq maqsadga yo’naltirilgan davlat ilmi-texnikaviy va ijtimoiy-iqtisodiy dasturlar va loyiha obe`ktlari. Respublikaga yoki muayan korxonalarga maxsulot yoki texnologiyasining raqobot qilish qobilyatini oshirishni ta`minlash imkoniyatini beradigan fan va texnika yutuqlari. Respublikada ichki extiyojini qondirish uchun, shuningdek boshqa davlatlarga eksport sitfatida berish uchun ishlab chiqariladigan maxsulotlari. Standartlarning talablari va texnikaviy shatlari xalq’aro mintaqaviy va sanoati rivojlangan xorijiy mamalakatlarining milliy standartlari talabalari bilan uygunlashtirishi. O’zdavstandart Davarxitektqurilish qo’mitasi davlat tabiatini muxofaza qilish qo’mitasi va Sog’likni saqlash vazirligi standartlashtirish bo’yicha tarmoqlar’aro ishlarni tashkil qilish va muvofiqlashtirish uchun o’z huquqlari doirasida yo’riqnomalar, qoidalar, nizomlar, uslubiy ko’rsatmalar, rahbariy hujjatlarni RX va tavsiyalarni T ishlab chiqadalar va manfaatlar tomon bilan kelishilgan holda tasdiqlaydilar. O’zbeksiton Respublikasining standartlarini ishlab chiqish, kelishish tasdiqlash va ro’yxatga olish tartibli O’z RST 1.1-92 standati bilan belgilanadi.
-asosiy bo’luvchi standatlar.
-umumtexnikaviy standartlar.
-texnikaviy shartlar maxsulot jarayon, xizmatlar uchun standartlar.
-texnikaviy talablar standartlari.
- nazorat usullari sinovlar, analizlar, o’lchashlar, ta`riflar standartlar.
Lozim bo’lgan taqdirda maxsulotning asosiy texnikaviy –iqtisodiy qo’rsatkichlarini uning nomlarini turlarini oqilona tarkibi va boshqa talablarni aniq belgilaydigan bir turdagi maxsulot guruhiga standart ishlab chiqilishi mumkin. Asos bo’luvchi standartlar tashkiliy- texnikaviy jarayonlarining bajarilishi, ishlab chiqarish va maxsulotni qo’llash jarayonlari tartibini qoidalarini shuningdek faoliyatining muayyan soxasida ishlarini tashkil etishning asosiy umumiy qoidalarini belgilaydi. Umumtexnikaviy standarlar maxsulotining texnikaviy jixatdan bir-biriga mos bo’lishi va o’zaro almashuvini ta`minlash uchun zarur bo’lgan ishlab chiqarish va maxsulotni qo’llashning umumtexnikaviy talablarini shuningdek mexnat xavfsizligi, atrof-muxitni himoya qilish ekologiya zararli ta`sirlaridan shovkin, tebranish va boshkalardan himoya qilish, namunaviy texnologik jarayonlar maxsulot sifatini nazorat qilish sinash usullari hujjatlarni bir xillashtirish talablarini belgilaydi. Umumtexnikaviy standartlar maxsulotning texnikaviy jihatidan bir-biriga mos bo’lishini va o’zaro almashinunini ta`minlash uchun zarur bo’lgan ishlab chiqarish, ishlab chiqarish va maxsulotni qo’llashning umumtexnikaviy talablaini shuningdek mexnat xavfsizligi, atrof-muxitni himoya qilish ekologiya zararli ta`sirlaridan shovqin, tebranish va boshqalardan qimoya qilish, namunaviy texnologik hujjatlarni birxillashtirish talablarini belgilaydi. O’zbkekiston Respublikasi standartlari va texnikaviy shartlarni ishalb chiqarish, odatada har bir manfaatdor korxona va tashkilotning muxtor vakili bo’lgan mutaxassislardan tashkil topgan texnikaviy qo’mitalar TK kuchi bilan yoki standartlashtirish bo’yicha tayanch tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi