Mavzu: ona tili darslarida iboralar va tasviriy vositalardan foydalanish

   

 

Xulosa 

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

3 

 

 

 

KIRISH 

 

Mavzuning dolzarbligi. Eng avvalo til o‘zining ijtimoiy mohiyatida 

ko‘zga  tashlanadi.  Til  vositasida,  aniqrog‘i  milliy  tilning  ravnaq  darajasi 

boyligi  rang  -    barangligi,  imkoniyatlari  orqali  millatning  tafakkur 

darajasi,  millat  fikrining  miqyoslari  aniqlanadi,  uning  ijtimoiy  faollik 

belgilari ma’naviy salohiyatida namoyon bo‘ladi. Shu bois til- millatning 

ruhini ifoda etadi, til millatning tiriklik belgisidir. 

Prezidentimiz    I.A.Karimov  o‘zining  “Tarixiy  xotirasiz  kelajak  yo

‘

q

” 

asarida ham tilimizga tilimizning milliyligiga e’tibor berib shunday deydi, 

“Xalqimizdagi iligi to‘q, baquvvat degan tushunchani men hatto qonuniyat 

degan bo‘lar edim, bu bejiz paydo bo‘lmagan. Yana tilimizda “tagli-tugli”, 

“palagi toza” degan iboralar ham bor. Bu bir-joyda muqim yashagan, o‘z 

turmush tarziga ega bo‘lgan xonadonlarga nisbatan aytiladi”. 

“Tilimizning milliyligini, berijimligini ta’minlovchi vositalardan biri 

iboralar  bo‘lib  voqelikni  obrazli  tasvirlashda,  uni  kitobxon  ko‘z  o‘ngida 

aniq  va  to‘la  gavdalantirishda  iboralarning  o‘rni  ahamiyati  beqiyosdir. 

Iboralar  umuman  olganda  hayotdagi  voqea-hodisalarni  kuzatish 

jamiyatdagi  maqbul  va  nomaqbul  harakat  holatlarni  baholash  turmush 

tajribalarini  umumlashtirish  asosida  xalq  chiqargan  xulosalarning  o‘ziga 

xos obrazli ifodalaridir”

1

. 

Shuning uchun ham iboralar, tilshunos  A. Mamatov ta’kidlaganidek  

“u yoki bu xalqning,  yashayotgan joyining tabiati, iqtisodiy tizimi, tarixi,  

madaniyati,  hayot  tarzi,  og‘zaki  ijodiyoti,  badiiy  adabiyoti,  san’ati,  fani 

urf-odati, dini kabilar bilan bog‘lanadi”. 

                                                 

1

 

M.Yo’ldoshov: “Cho’lponning xalq iboralaridan foydalanish mahorati”,  “O’zbek   tili va adabiyoti” jurnali  

1999  yil  6-son  59-bet    

 

---

 

4 

Ona  tili  darslarida  xususan  iboralarni  o‘tish  va  ularni  nutq 

jarayonida  qo‘llash  uzviylashtirilgan  ta’lim  dasturida  ham  o‘z  ifodasini 

topgan  ya’ni  dars  tuzulishi  mavzularni  detallashtirilgan  holda 

o‘quvchilarga yetkazish o‘z ifodasini topgan. 

Yuqorida ta’kidlaganidek iboralar  xalqning barqarorligi  o‘ziga xos, 

turmush tarziga egalik belgisi hisoblanadi. 

Xuddi  shuningdek  tasviriy  vositalar  ham  xalq  yaratgan  ifodalardir. 

Ular  (iboralar  va  tasviriy  ifodalar)  ni  o‘quvchilar  ongiga  yatkazdirish, 

singdirish  o‘z  nutqlarida  qo‘llay  olish  darajasiga  yetkazdirish,  ona  tili, 

darslari  va  o‘qituvchilarining  zimmasidagi  buyuk  vazifa  sanaladi.  Ayni 

paytda bu mavzuning dolzarbligi hamdir.