Mavzu: ontogenezning ilk bosqichlarida insonning psixik rivojlanishiga xos xususiyatlar

3 Yoshdagi inqiroz: 3 Yoshga kelib bola о‘zini kattalar bilan taqqoslay
boshlaydi va kattalar qilishi mumkin bо‘lgan (huquqi bо‘lgan), ular bajara 
oladigan harakatlarni bajarishga intiladi. “Men katta bо‘lsam mashina 
haydayman”, «Men sizga katta tort olib kelaman», «Mening yuzta 
qо‘g‘irchog‘im bо‘ladi» kabi xohishlarini о‘z tili bilan ifodalaydi va u kelasi 
zamonda gapirsa ham о‘zining barcha xohishlarini shu bugun amalga
oshirishga harakat qiladi. Kо‘pincha bunday xislat qat’iylik va qaysarlik
bilan namoyon bо‘ladi. Bu qaysarlik asosan bolaning kattalarga bildirgan 
salbiy xatti-harakatlarida namoyon bо‘ladi. Bola о‘zini mustaqil harakat qila 
olishini anglagan vaqtdan boshlab, unda «о‘zim qilaman» boshlanadi va
bu yana kaysarlik va о‘jarlik tarzida kо‘rinadi. 3 Yoshdagi inqiroz bola 
shaxsining ma’lum bir darajada rivojlanganligi va kattalar bajaradigan
xatti-harakatlarni qila olmayotganligini anglashi natijasi hisoblanadi. Inqiroz
davrida yuzaga keladigan iroda, layoqat va boshqa bir qancha xususiyatlar uni 
shaxs bо‘lib shakllanishiga tayyorlaydi. 
Uch Yoshgacha bо‘lgan bolalarning psixik rivojlanishidagi asosiy yangi 
о‘zgarishlar 
Yosh 
davrlari 
Bilishi 
Harakati 
Muloqoti 
3 Yosh
Nutqning
shakllanishi.
Kо‘rgazmali 
harakat 
tafakkurning 
rivojlanishi. 
Obrazli
tafakkurning 
dastlabki 
nishonalari. 
Atrof -muhitdan
о‘zini 
ajratishi; 
qat’iylikni anglashi
Qо‘l predmetli 
harakatlarning 
rivojlanganligi о‘z 
xatti-harakatlarini
irodaviy
boshqarishning
kо‘rinishlari
О‘z-о‘zini 
anglashning
yuzaga kelishi.
Dastlabki axlokiy 
qoidalarni
yegallashi
Faol nutqni
nutqni
Qо‘l va oyoq
Xarakter
2 Yosh 
tushunishi 
va
о‘zida 
yuzaga 
kelishi
funksiyalarining
aniq belgilanishi 
asoslarini 
shakllanishi

---

1 Yosh
Nutqni 
tushunishning 
dastlabki belgilari
Mustaqil 
holda 
tik 
turish 
va 
yurish
Nutqni qо‘llashning 
dastlabki belgilari
10 oylik
Sensomotor 
intellektning
rivojlanishi 
Mustaqil 
holda 
tik 
turish 
va 
yurishga harakat 
qilish 
Bog‘liqlik 
reaksiyasining 
yuzaga kelishi, 
begona muhit va 
begonalar 
orasida 
xavotirlik
8 oylik
Sensomotor 
intellektning yuzaga 
kelishi
Tayanib yurishi
Jest, mimika va 
pantomimika 
yordamida noverbal 
muloqoti
7 oylik
Yordam 
bilan 
turishi
5 oylik
Sezgilarning 
rivojlanishi 
Yordam 
bilan 
о‘tirishi
3 oylik
Kо‘rish 
qobiliyatining 
shakllanishi
Yon 
tomoniga 
о‘girilishi
Onaning 
jilmayishiga 
javob 
qaytarishi
2 hafta
Onaning tovushini 
boshqa tovushlardan 
farqlashi
Qо‘l va oyoq 
harakatlarida 
qat’iylik
1 hafta
Harakatlarni 
kuzatishi
Qо‘l 
va 
oyoqlarning 
betartib harakati 
Takrorlash va muhokama qilish uchun savollar: 
1. Gо‘daklik davri, uning tug‘ma xususiyatlari va rivojlanishining 
о‘ziga xos xususiyatlari. 
2. Ilk bolalik davridagi muloqotning psixik jihatlari. 
3. Ilk bolalik davridagi asosiy faoliyat turi. 
4. 3Yoshdagi krizis: uning sabablari va namoyon bо‘lishi. 
5. Ilk bolalik davrida shaxs shakllanishining psixologik asoslari.