Mavzu: O‘quvchilarda mehnat qilishga ijobiy munosabatni shakllantiruvchi mashg‘ulotlarni tashkil etish

Korxonada kadrlar tayyorlash va malakasini oshirishga doir huquqiy
munosabatlar. 
“Aholini ish bilan ta`minlash to`g’risida”gi qonunda ta`kidlanganidek, davlat
tomonidan fuqarolarni yangi kasbga bepul o`qitish, mahalliy mehnat organlarida
yoki ularning yo`llanmasi bilan boshqa o`quv yurtlarda stipendiya to`lab malaka
oshirish imkoniyati yaratilganligi, ularning mehnat qilish huquqining muhim
kafolatlaridan biri hisoblanadi.
Shogirdlikka oid huquqiy munosabatlar tuzilgan shartnoma asosida kelib
chiqadi va ular ishsiz fuqaroni yangi kasbga o`qitish bilan bog’liq bo`ladi. Bozor
munosabatlari sharoitida ishsiz shaxslarni kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash
hamda malakasi oshirilishi, ularni ijtimoiy foydali ish bilan ta`minlashga
ko`maklashuvchi eng muhim omili, aholini ijtimoiy himoya qilish izchil
choralaridan biri sifatida qaralishi lozim. SHu munosabat bilan, O`zbekiston
Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan 1999
yil 24 apreldagi “Ishsiz shaxslarni kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash, ularning
malakasini oshirishni tashkil etish to`g’risida”gi Nizom tasdiqlanib, Adliya
vazirligida 1999 yil 2 iyulda 762-sonli raqam bilan ro`yxatga olingan. Mazkur
nizomda O`zbekiston Respublikasida ishsiz shaxslarni kasbga tayyorlash va qayta
tayyorlash hamda malakasini oshirish tizimi orqali ularni kasbga o`qitish va qayta
o`qitish, malakasini oshirish bosqichlari va tartibi belgilangan. Nizomda
ko`rsatilishicha, bu tizim tarkibiga: 
- O`zbekiston Respublikasi Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish
vazirligining ishsiz shaxslarni kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash va ularning
malakasini oshirishga doir masalalar bilan shug’ullanadigan tuzilmaviy
bo`linmalari;
- mehnat organlarining joylardagi o`quv markazlari; 
- korxona, muassasa, tashkilotlarning o`quv bo`linmalari;
- oliy va o`rta maxsus o`quv yurtlari; 
- tegishli ruxsatnomaga ega bo`lgan tijorat va xo`jalik hisobidagi tashkilotlar,
uyushmalar;
- shogirdlikka kasb o`rgatish imkoniyatlariga ega bo`lgan “hunarmand”
uyushmasiga a`zo bo`lgan tadbirkor halq ustalarining maktablari. 
Mehnat organlarida ro`yxatga olingan va ishsiz deb e`tirof etilgan shaxslarni
kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash hamda malakasini oshirish quyidagi
hollarda amalga oshirilishi mumkin:
- ishsiz shaxs zarur kasb, malakaga ega bo`lmagani tufayli unga maqbul

---

keladigan ish tanlash mumkin bo`lmaganda; 
- ishsiz shaxsning kasb ko`nikmalariga mos keladigan ish yo`qligi sababli
kasbini o`zgartirish zarur bo`lganda;
- ishsiz shaxs kasbga bog’liq bo`lgan kasalligi tufayli, uzoq tanaffusdan keyin
ishlab chiqarishda yangi texnologiyalar joriy qilinishi munosabati bilan avvalgi
kasbi bo`yicha ishlash qobiliyatini yo`qotganda. 
Bu qoida, uning turidan qat`i nazar, pensiya olish huquqiga ega bo`lgan va
mehnat organlarida ro`yxatdan o`tgan shaxslarga ham joriy qilinadi. Ularning
mehnat organlari orqali ish qidiruvchi shaxs sifatida ro`yxatga olinish huquqi
saqlab qolinadi.
“Aholini ish bilan ta`minlash haqida”gi Qonunning 23-moddasiga muvofiq,
ishsiz shaxslarni kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash hamda malakasini oshirish
mehnat organlarining yo`llanmalari asosida amalga oshiriladi. 
Mahalliy mehnat organida ro`yxatga olinib, ishsiz sifatida e`tirof etilgan
shaxslarning huquqlari shundan iboratki, ular shu organning mutaxassislari
tomonidan kasb tanlash va kasbga muvofiq ta`lim olish imkoniyatlariga, bepul
maslahatlar olish, davlat mablag’lari hisobidan yangi kasbni egallash yoki
malakasini oshirish imkoniyatlaridan to`liq foydalanadi.