Мавзу: Ориентирлаш

Azimutlar to`g`ri va teskari bo`ladi. Agarda azimutlar MN yunalishida o`lchanayotgan bo`lsa – to`g`ri azimut, agarda azimutlar NM yo`nalishida o`lchanayotgan bo`lsa – teskari azimut bo`ladi. Teskari azimut, to`g`ri azimutdan 1800 ga farq qiladi, ya`ni: Ates = Ato`g` + 1800 bo’ladi;

Direksion burchak. Bir to`g`ri chiziqda yotgan ikki nuqtadan o`tgan meridianlar bir – biriga parallel bo`lmaganligi sababli, bu nuqtalardagi azimutlar bir – biriga teng bo`lmaydi, ya`ni: A1 ≠ A2 , ana shu sababli, 2 – chi nuqtadagi azimutni aniqlash qiyin bo’lagi, shuning uchun ham, bu yerda azimut o`rniga direksion burchakdan foydalaniladi va u “α” harfi bilan belgilanadi

Direksion burchak deb, zonaning o`q meridiani yoki unga parallel bo`lgan chiziqning shimoliy uchidan, soat strel`kasi yo`nalishi bo`yicha chiziqqacha o`lchanadigan bo`rchakka aytiladi, u 00 dan 3600 gacha bo`ladi. Direksion burchak ham azimut singari to`g`ri va teskari bo`ladi. Teskari direksion burchak to`g`ri direksion burchakdan 1800 ga farq qiladi, ya`ni: α1 = α + 1800 ; Haqiqiy azimut, magnit azimuti va direksion burchak boshlang’ich yo’nalishning shimoliy tomonidan boshlab soat strelkasi yo’nalishi bo’yicha 00 dan 3600 gacha o’lchanadi.

Haqiqiy azimut bilan magnit azimuti, δ – burchakka, haqiqiy azimut bilan direksion burchak, γ – burchakka farq qiladi

Rumb. Berilgan chiziq o`tgan o`q meridianining shimol yoki janub uchidan chiziq yo`nalishigacha bo`lgan o`tkir burchakka rumb deyiladi va u “r” harfi bilan belgilanadi, hamda 00 da 900 gacha o`lchanadi

Rumb magnit meridianidan boshlanib hisoblansa magnit rumbi, geografik meridianidan hisoblansa – haqiqiy rumb deyiladi. Chiziq yo`nalishini rumb bilan aniqlashda rumbning son qiymatidan tashqari chiziq joylashgan chorak nomi ham ko`rsatiladi. Masalan : OK chizig`ining rumbi ShShq; r1 = 500 yoki OM chizig`ining rumbi JG`; r3 = 400 deb o`qiladi.

Bizga ma`lumki to`g`ri burchakli koordinatalar sestemasida absissa o`qlari har bir zonaning o`q meridianiga parallel qilib o`tkazilgan chiziqlardan iborat. Geografik meridianlar ikki nuqtada, ya`ni geografik qutblarda birlashadi. Shuning uchun geografik meridiani yo`nalishi bilan absissa o`qi meridianidagina bir – biriga to`g`ri keladi. Boshqa meridianlar yo`nalishi absissa (o`q meridianga parallel chiziqlar) yo`nalishiga to`g`ri kelmasdan, meridian bilan absissa o`qi orasida qandaydir burchak hosil bo`ladi. Agar nuqtalaridan o’q meridianiga parallel chiziqlar o’tkazsak ɣ va –ɣ burchaklar hosil bo’ladi. Bu burchaklar meridianlar yaqinlashish burchaklari bo’ladi.