Мавзу: Оқсил биосинтези

Oqsillarni frakstiyalash yuli bilan ajratish.
Oksillarni ekstrastiya kilingandan sung ekstraktni stentrifiguralash yordamida tukima elementlaridan tozalaniladi va eritmaga utgan oksillarni frakstiyalash yuli bilan ajratiladi. Xozirgi paytda kuyidagi usullar bilan oksillar frakstiyalarga ajratiladi: tuzlar ta’sirida chuktirish.
Issiklik ta’sirida denaturastiyalash usuli organik erituvchilar yordamida chuktirish, xromatografiya, gelfiltrastiya, elektroforez, ultrastentrifugalash usullari bilan oksillar frakstiyalari ajratiladi.
Oqsillarni tuzlar ta’sirida cho’ktirib ajratish.
Oksillarni ishkoriy va ishkoriy er metall tuzlari ta’sirida chuktirib frakstiyalanganda ular uz xossalarini saklab koladi, chunki dializ yoki gelfiltrastiya usuli bilan oksil chukmasidan tuzlar ajratib olinsa oksil eritmaga utadi. Bu usul biologik aktivlikka ega bulgan fermentlarni ajratib olishda katta axamiyatga egadir.
Klinik laboratoriyalarda kon zardobiga globulin oksilarni ajratib olishda ammoniy sulfatni yarim tuyingan eritmasi yordamida albumin oksillarni esa tula tuyingan eritma ta’sirida chuktirib ajratib olinadi. Tuzlar bilan oksilni chuktirishda oksilning tabiati tuzlarning konstentrastiyasi xamda eritmani rN va temperaturada axamiyatga ega buladi.
Dializ usuli.
Yukori molekulali moddalar tarkibidagi kichik-kichik molekulali moddalarni yarim utkazgich membranalar yordamida ajratish usuliga dializ deyiladi.
Dializ usuli kolloid zarrachalarni yarim utkazgich membranalardan utmasligiga asoslangan. Yarim utkazgich membranalarga kallodiy, stelofan pergament kogozlari misol buladi.
Inson va xayvon organizmida buyrakdagi Boumen - Shumlyanskiy kapsulasining pardalari xam yarim utkazguvchandir. Dializ uchun ishlatiladigan asbobni dializator deyiladi. Oddiy dializator sifatida kollodiy va stelofan kopchasi ishlatiladi. Chuktirib ajratilgan oksil chukmasini kollodiy yoki stelofan xaltachasiga solinadi va xaltacha distillangan suv solingan idishga tushiriladi. Bunda vakt utishi bilan xaltacha ichidagi kichik molekulali moddalar (tuzlar) xaltacha tashkarisidagi distillangan suvga chikadi. Oksil esa yarim utkazuvchi parda teshikchalaridan utolmaydi va xaltacha ichida koladi. Oksillar aralashmasini ion almashuvchi adsorbstiyalovchi xromatografiya, geltfiltrastiyalash va afinn xromatografiya yordamida xam frakstiyalarga ajratiladi.
A) ionalmashuv xromatografiyasi.
Bu usulda ikki xil ion almashtiruvchi adsorbentlar sifatida ishlatiladi.

1. 
   Kuchli va kuchsiz asosli anion almashtiruvchilar. Bularga polistrol va stellyuza xosilalari kiradi.
   
2. 
   Kation almashtiruvchi polistirollarga sulfat birikmalari va karboksilmetilstellyuza kiradi.
   

Ion almashtiruvchi moddalar kollonkaga uzun shisha naycha solib kuchsiz kislota yoki asos bilan yuviladi. Sungra oksil eritmasi utkaziladi. Bunda oksil molekulasi anion yoki kation gruppalarga bulinishi natijasida oksillarni tuzlarning turli rN li eritmasi yordamida ajratib olinadi.
b) Adsorbstion xromotografiya.
Bu usulda adsorbent sifatida aktivlangan kumir va alyumin oksidi ishlatiladi. Adsorbent kolonkaga solinib, erituvchi kuyiladi va oksil eritmasi solinadi, bunda oksil adsorbent bilan birikadi. Sungra oksil frakstiyalari turli rN li bufer eritmalari yordamida ajratib olinadi.
Oksillarning frakstiyalarga ajratishda taksimlanuvchi xromotografiya usulidan foydalaniladi. Taksimlanish xromatografiyasi adsorbstion xromatografiyani turi bulib, adsorbent sifatida xromatografiya kogozi, kraxmal, silikagel va boshkalar ishlatiladi.
v) Gel xromatografiyasi.
Bu usulda xar xil gellar ishlatiladi, masalan: dekstrindan tayyorlangan, turli markadagi safadekslar, dekstron - yukori molekulali glyukoza koldiklaridan tarkib topgan polimer moddadir, uni ishkoriy muxitda epixlorgidrin bilan reakstiyaga kiritilsa gel xosil buladi. Poliakrilamid gelini xosil kilish uchun suvda yaxshi eriydigan monomer akrilamid olib bu funkstional reagentlar ishtirokida polimerlashtiriladi.
Oksillarni molekulalari katta yoki kichikligiga karab gelxromatografiya kolonkasiga gel tuldirilib undan oksillar aralashmasi utkazilsa avvalo kichik molekulalik oksillar gel govaklari orkali, gel zarrachasining ichiga kirib diffuziyalanadi.
Yirik molekulali oksillar bu govakchadan utolmaydi, ular zarrachaning tashkarisida koladi va eritma bilan kolonkadan okib chikadi.
g) Afinn xromatografiya.
Bu xromotografiya usuli kuyidagi prinstiplarga asoslangan buladi: ajratib olinishi lozim bulgan oksilga spestifik bulgan modda Z-ligandda erimaydigan M moddasiga mustaxkam kilib biriktiriladi. Shunday kilib, tayyorlangan MZ-adsorbenti xromatografiya kolonkasiga solinadi va u orkali oksil aralashmasi utkaziladi. Bunda R oksili spestifik adsorbent bilan birikadi. MZ+P=MZP. Sungra kolonka yaxshilab yuviladi va birikkan R-oksilining birikmasini dissostiastiya kiluvchi eritma bilan ajratib kolonkadan chikariladi.