Mavzu: O’zbek xalq shevalarining leksikasi

4. Namangan shevasi. Bu shevaning asosiy xususiyati hozirgi zamon davom fe’li qo’shimchasi –ut : kelut’man, bo’lishsizi : kelmutt’man. Bu tasnif ham o’zbek dialektologiyasi tarixida ancha yaxshi ishlangan tasniflardan biri bo’lib xizmat qiladi. Lekin bu tasnifda o’zbek shevalarining asosiy xususiyatlari to’la qamrab olinmagan, shevalarning lingvistik farqlarini ko’rsatuvchi belgilar berilmagan. Shuning uchun ham bu tasnifni olimlar o’z vaqtida tanqid qilingan. (I.A.Batmanov tomonidan).

• 4. Namangan shevasi. Bu shevaning asosiy xususiyati hozirgi zamon davom fe’li qo’shimchasi –ut : kelut’man, bo’lishsizi : kelmutt’man. Bu tasnif ham o’zbek dialektologiyasi tarixida ancha yaxshi ishlangan tasniflardan biri bo’lib xizmat qiladi. Lekin bu tasnifda o’zbek shevalarining asosiy xususiyatlari to’la qamrab olinmagan, shevalarning lingvistik farqlarini ko’rsatuvchi belgilar berilmagan. Shuning uchun ham bu tasnifni olimlar o’z vaqtida tanqid qilingan. (I.A.Batmanov tomonidan).

A.K.Borovkov tasnifi

• A.K.Borovkov o’zbek xalq shevalarini o’rganishda o’z hissasini qo’shib, xizmat qilgan olimlardan biri hisoblanadi. U o’zbek shevalarini ikki marta tasnif qilgan. A.K.Borovkovning birinchi tasnifi 1940 yil «O’zbek adabiyoti va san’ati» jurnalida «O novo’m uzbekskom alfavite» degan maqolasida e’lon qilingan.
• A.K.Borovkov bu tasnifida o’zbek xalq shevalarini fonetik tomondan ikki guruhga bo’lib ko’rsatadi.
• 1)o-lashgan shevalar;
• 2)a-lashgan shevalar.

O-lashgan guruh shevasiga shahar shevalari va ular atrofidagi tuman shevalarini kiritdi (Toshkent, Samarqand, Buxoro, Kattaqo’rg’on, Andijon, Qo’qon, Marg’ilon, Qarshi, Jizzax).

• O-lashgan guruh shevasiga shahar shevalari va ular atrofidagi tuman shevalarini kiritdi (Toshkent, Samarqand, Buxoro, Kattaqo’rg’on, Andijon, Qo’qon, Marg’ilon, Qarshi, Jizzax).
• A-lashgan guruh shevalariga esa singarmonizmni saqlagan shevalar kiritildi. Bu guruh o’zbek shevalari y-lashish, va j-lashish xususiyatlariga ko’ra ikkiga ajratiladi:
• 1) y-lovchi shevalar;
• 2)j-lovchi shevalar.
• O’zbek dialekt va shevalarini guruhlashtirishda A.K.Borovkovning bu tasnifi 1953 yil O’zFA axborotlarining 5-sonida e’lon qilingan. Bu tasnif birinchi tasnifga nisbatan beqiyos darajada yaxshi tuzilgan.