Mavzu: O’zbekistonda xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va investitsion muhitni oshirishning samarali yo’llari. Reja

Kontsessiya shartnomalari - bu tabiiy boyliklarni, ayrim foydali qazilmalarni qazib olish va o’zlashtirish uchun tuzilgan shartnomalardir.

Lizing shartnomasi chet el investitsiyalari ishtirokida asbob - uskunalarni, texnika - texnologiyalarni uzoq muddatga ijaraga olishdir.

Tenderlar – bu tanlov asosida investorlarning investitsiya loyihalarini moliyalashtirishga jalb etilishidir.
Bugungi kunda milliy iqtisodiyotni modernizatsiyalash yo'liga qadam qo'ygan O'zbekiston Respublikasiga xorijiy investitsiyadarni jalb etish jarayonlarini yanada jadallashtirish va investitsion siyosatni faollashtirish davlatimiz rahbariyati tomonidan ustivor vazifalardan biri deb belgilab qo'yildi va bu siyosatni o'ziga xos 2 yo'nalishiga tayanadi:
- soliq yukini yengillashtirish,mablag`larni ishlab chi?arishni rivojlantirishga qaratish;
- mablag`larni davlat byudjeti orqali to'plash va investitsiya dasturlarini amalga oshirish.
Shunday qilib, iqtisodiy o'sishda oqilona investitsiya siyosatini ishlab chiqish yetakchi o'rin tutadi. Investitsiya siyosatini samarali amalga oshirish uchun qulay investitsiya muhitini yaratishga xizmat qiladigan qator institutlarni tashkil etish lozim. Jahon iqtisodiyotida samarali amal qiluvchi model bozor tizimiga tayanadi va milliy iqtisodiyotning afzalliklaridan to'liq foydalanadi.
Qulay investitsion muhit yaratishning eng muhim shartlaridan biri siyosiy barqarorlik bo`lib, siyosiy jihatdan barqaror bo`lgan davlatgagina investitsiyalar kirib keladi. 

2. Markaziy Osiyo davlatlariga jalb qilinayotgan xorijiy investitsiyalar
BMT savdo va taraqqiyot konferensiyasi (YuNKTAD) "Dunyodagi investisiyalar ma'ruzasi – 2013"ni yangiladi, unda dunyoning turli mintaqalari, jumladan Markaziy Osiyoda to'g'ridan-to'g'ri investisiyalar oqimining dinamikasi keltirilgan.
Demak mazkur ma'ruzada keltirilgan ma'lumotlarga ko'ra, Markaziy Osiyodagi 5 davlat - Qozog'iston, Qirg'iziston, Tojikiston, Turkmaniston va O'zbekistonda to'g'ridan-to'g'ri investisiyalar oqimi 2000-2005 yillarga nisbatan 2009-2012 yillarda 6 barobarga oshgan. Ma'ruza muallifning ta'kidlashicha, Markaziy Osiyo energiya manbalari: neft, gaz va suv energiyasiga boy hududdir. Ularning fikricha, sanoat sohasining rivojlanishi ushbu mintaqaga investisiyalarni jalb qilishda davom etadi. Sanoatdan tashqari, mintaqada xizmat ko'rsatish sektorida ham ulkan rivojlanish kuzatilmoqda. Shuningdek, avtomobil va temir yo'l loyihalariga ham katta sarmoyalar jalb etilmoqda, bu esa BMTning fikricha mintaqaning katta salohiyatli iqtisodiyatidan darak beradi.
YuNKTAD ma'lumotlariga ko'ra, agar 2000-2005 yillarda O'zbekistonga jalb etilgan chet el investisiyalari hajmi $112 mln.ni tashkil etgan bo'lsa, jahon iqtisodiy inqirozi davrida u $700 mln.dan oshib ketdi. Oxirgi 5 yilda (2008-2012 yillarda) to'g'ridan-to'g'ri investisiyalar hajmi 54%ga oshib, $711 mln.dan $1094 mln.ga ko'tarildi. Markaziy Osiyo davlatlarining investitsion jozibadorligi quyidagilarda namoyon bo`ladi:
Xorijiy investitsiyalar Farg’ona viloyati misolida

Manba: Farg’ona statistika ma’lumotlari

Nisbatan siyosiy va iqtisodiy baqarorlik. Bu xususiyat asosan Qozog`iston va O`zbekistonga tegishli. Ularda YaIM hajmi yiliga 8% ga oshadi.
Qulay investitsion muhit va soliq siyosati. Bu mamlakatlarda xorijiy investorlarga soliq yuki kam va turli qulayliklar yaratilgan. Mineral xomashyo resurslariga boyligi va enrgetika mustaqilligiga egaligi. Qulay geografik joylasuvi. Arzon ishchi kuchi, shuningdek kadrlar va intellektual salohiyat. Tabiiy resurslarga boyligi va ularni qayta ishlash imkoniyatlarining mavjudligi. Bozoriga kirish nisbatan osonligi. Investitsiyalar kiritish qulayligi. Davlat tomonidan qo`llab-quvvatlashning mavjudligi.
Markaziy Osiyo mamlakatlari rivojlanayotgan mamlakatlar bo`lib, ularning iqtisodida rivojlangan mamlakatlar tomonidan kiritiladigan investitsiyalar alohida rol o`ynaydi. Markaziy Osiyodagi 5 mamlakt ham qulay investitsion muhit yaratishga harakat qiladi. Yuqoridagi afzalliklar ulardagi investitsion jozibadorlikni yanada oshiradi.
Har bir davlat qulay investitsion muhit yaratish, investitsion jozibadorlikni oshirish maqsadida turli chora-tadbirlar ko`radi, ularni amalga oshiradi. Qonunchilikni amalga oshiradi. Xorijiy investitsiyalar orasida, ayniqsa, rivojlangan davlatlarning ulushi yuqori bo`lishi iqtisodiyot uchun yaxshi.
Markaziy Osiyoda investitsion jozibadorligi eng yuqori bo`lgan davlat bu Qozog`iston Respublikasi bo`lib, uning qulay geografik joylashuvi, barqaror iqtisodi va siyosati xorijiy investorlarni o`ziga jalb qiladi. Qozog`istondaga ko`plab xorijiy davlatlardan investitsiyalar jajb qilinadi. Xususan, Yevropa Ittifoqi, shuningdek Buyuk britaniyadan ham ko`plab investitsiyalar kiritiladi. Eng katta investitsiyalar ham Yevropa mamlaktlaridan kiritiladi va asosan xomashyo mahsulotlari ishlab chiqarishga kiritiladi. 2008-yildan 2012-yilgacha bo`lgan davrda ham Qozog`istonning investitsion jozibadorligi Yevropa davlatlari uchun jozibador bo`ldi. Quyida Qozog`istonga to`g`ridan-to`g`ri xorijiy investitsiya kirituvchi asosiy investor davlatlar keltirilgan(1.2.1.jadval).
1.2.1-jadval
Qozog`iston Respublikasida to`g`ridan-to`g`ri xorijiy investitsiyalar hajmi dinamikasi (mamlakatlar bo`yicha million AQSh dollarida)